Του Νίκου Αναστασιάδη
Το σκάνδαλο των υποκλοπών που ξέσπασε πρόσφατα στην Βρετανία δημιουργεί σεισμό όχι μόνο στο κατεστημένο των ΜΜΕ της χώρας, αλλά και γενικά στο πολιτικό σύστημα. Αναδεικνύει για άλλη μια φορά ότι όσο τα ΜΜΕ παραμένουν στα χέρια του μεγάλου κεφαλαίου, όχι μόνο θα είναι “κίτρινα”, αλλά θα είναι και επικίνδυνα για την κοινωνία.
Πως ξεκίνησε
Οι τελευταίες εξελίξεις πυροδοτήθηκαν από την αποκάλυψη ότι «δημοσιογράφοι» της σκανδαλοθηρικής εφημερίδας «News of the world» υπέκλεψαν μηνύματα από το τηλέφωνο μιας 13χρονης κοπέλας που δολοφονήθηκε, για να βρούνε «αποκαλυπτικά» στοιχεία για το ρεπορτάζ. Ακολούθως αποκαλύφθηκε ότι η τακτική των υποκλοπών ήταν διαδεδομένη πρακτική των «δημοσιογράφων» της εφημερίδας, και ο κατάλογος των θυμάτων περιλάμβανε από πολιτικούς μέχρι στελέχη της αστυνομίας.
Η «News of the world» ήταν η μεγαλύτερη βρετανική εφημερίδα του ομίλου News Corp, που ανήκει στον μεγιστάνα Ρούπερτ Μέρντοχ, και είναι ο μεγαλύτερος όμιλος ΜΜΕ στον κόσμο.
Το σκάνδαλο είναι τόσο μεγάλο που ήδη οδήγησε στο κλείσιμο της εφημερίδας και στην παραίτηση σημαντικών στελεχών του ομίλου. Οδήγησε επίσης στην παραίτηση του επικεφαλής της Σκότλαντ Γιάρντ και σε έρευνα όσον αφορά τον υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων του πρωθυπουργού Κάμερον, που ήταν πρώην στέλεχος του ομίλου.
Η αλληλεξάρτηση πολιτικού συστήματος και ΜΜΕ
Μια έντονη δυσοσμία αναδύεται από την εξέλιξη της υπόθεσης αυτής, αποκαλύπτοντας την σχέση που όλοι υποψιάζονται, αλλά λίγες φορές βγαίνει στην επιφάνεια – την σχέση αλληλεξάρτησης των κομμάτων εξουσίας με τα ΜΜΕ.
Στις δεξιώσεις του αδίστακτου εκδότη Μέρντοχ παρευρισκόταν εκπρόσωποι όλων των κομμάτων εξουσίας. Όποιος πολιτικός αρνιόταν να εκπληρώσει πλήρως τις επιθυμίες (εντολές) του, απειλούνταν ότι θα «βγουν τα άπλυτα του στη φόρα». Ο Τόνι Μπλερ έκανε πριν τις εκλογές του 1997 ειδικό ταξίδι μέχρι την Αυστραλία για να συναντηθεί με τον Μέρντοχ και να εξασφαλίσει την υποστήριξη του στις εκλογές. Ακόμα και τώρα, ο Μέρντοχ, μέσω των εφημερίδων του, εξαπολύει απειλές σε όποιον του επιτίθεται.
Ασκώντας αυτή τη σκανδαλοθηρική πολιτική κατάφερνε να ελέγχει βουλευτές, κυβερνητικούς αξιωματούχους, αστυνομικούς διευθυντές και γενικά δημόσια πρόσωπα.
Βέβαια, όσον αφορά αυτούς τους υψηλά ιστάμενους του συστήματος, μπορούμε να πούμε ότι έβρισκε και τα έκανε, με την έννοια ότι είχαν «την φωλιά τους λερωμένη». Η λάσπη όμως δεν σταματούσε μόνο σε αυτούς που είχαν κάτι να κρύψουν. Οι εφημερίδες και τα κανάλια του Μέρντοχ έχυναν δηλητήριο σε κάθε εργατικό αγώνα, σε κάθε αγωνιστή που ερχόταν σε ρήξη με το σύστημα. Και όταν δεν υπήρχαν στοιχεία, τα κατασκεύαζαν, πολλές φορές με την κάλυψη της αστυνομίας. Τέτοια είναι η περίπτωση του Τόμυ Σέρινταν, σκωτσέζου αγωνιστή, ο οποίος βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην φυλακή λόγω της «βεντέτας» που άνοιξε με τα ΜΜΕ του Μέρντοχ. (δες https://xekinima.org/arthra/view/article/allileggyi-ston-aristero-agonisti-tommy-sheridan/)
Βουνό διαπλοκής
Αυτά που βγαίνουν στη φόρα αυτή τη στιγμή είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου, και φυσικά δεν αφορούν μόνο την Βρετανία.
Ειδικά τα τελευταία χρόνια, τα ΜΜΕ έχουν συγκεντρωθεί σε όλο και λιγότερα χέρια, και ασκούν τεράστια επιρροή στην πολιτική πραγματικότητα.
Στις ΗΠΑ ο αριθμός των επιχειρήσεων που ελέγχουν την βιομηχανία των ΜΜΕ από 50 το 1984 έπεσε σε λιγότερες από 20 το ’93. Το 2004 τα αμερικάνικα ΜΜΕ ελεγχόταν από 5 ομίλους (Time Warner, Disney, Murdoch’s News Corporation, Bertelsmann και Viacom).
Στην Βρετανία σήμερα 10 επιχειρήσεις έχουν στην κατοχή τους το 75% των μέσων ενημέρωσης.
Αλλά και στην Ελλάδα, τα ΜΜΕ ελέγχονται από μια χούφτα οικογένειες: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Πήγασος Εκδοτική (Μπόμπολα), Τεγόπουλος, Μίνως Κυριακού (ANT1), Όμιλος Κοντομηνά (ALPHA), Όμιλος Βαρδινογιάννη (STAR), Όμιλος Κουρή (ALTER) και Όμιλος Αλαφούζου (ΣΚΑΪ).
Η ίδια κατάσταση επικρατεί παντού, και φυσικά όταν υπάρχουν λεφτά οι νόμοι για την μη συγκέντρωση των εξουσιών μπορούν εύκολα να παρακαμφθούν. Με αυτό τον τρόπο το μεγάλο κεφάλαιο ελέγχει μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, και μπορεί να προωθεί τα συγκεκριμένα του συμφέροντα, αλλά και να διατηρεί την αμφισβήτηση του συστήματος σε «διαχειρίσιμα» επίπεδα.
Αυτή είναι η «απελευθέρωση»…
Στον καπιταλισμό, αυτή είναι η «ελευθερία του τύπου». Είναι η ελευθερία αυτού που έχει πολλά λεφτά να μαζεύει στα χέρια του όσα περισσότερα ΜΜΕ μπορεί, και με αυτό τον τρόπο να ελέγχει την πολιτική ζωή και να προωθεί τα συμφέροντα του και τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης συνολικά.
Αλλά έχει και μια τεράστια επίπτωση στο επίπεδο της ενημέρωσης του κοινού. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι δημοσιογράφοι έχουν μετατραπεί σε «παπαγαλάκια» πληροφοριών που λαμβάνουν από τα μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων. Η πίεση για περισσότερα κέρδη σε λιγότερο χρόνο από τους εκδότες σημαίνει ότι οι δημοσιογράφοι πιέζονται να (μην) σκέφτονται, να (μην) αμφισβητούν και να «το ψάχνουν» λιγότερο. Έτσι, η ενημέρωση, ακόμα και από «σοβαρά» κανάλια ή έντυπα, είναι περισσότερο αναπαραγωγή ειδήσεων που πηγάζουν από συγκεκριμένα κέντρα, παρά πραγματική προσφορά αληθών πληροφοριών στους αναγνώστες/ ακροατές/ τηλεθεατές.
Όχι στους ιδιώτες! Τα ΜΜΕ να περάσουν στην κοινωνία!
Δεν μπορούμε να αφήσουμε τα ΜΜΕ, ειδικά με τον κρίσιμο ρόλο που μπορούν να παίζουν σήμερα, στα χέρια μιας χούφτας μεγαλοκαρχαριών, που με αυτό τον τρόπο επιβάλλονται πάνω σε όλη την κοινωνία. Τα ΜΜΕ, όπως και μια σειρά άλλοι κρίσιμοι τομείς της κοινωνίας (μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, κτλ) δεν μπορούν να ανήκουν σε ιδιώτες.
Αυτό σημαίνει ότι οι υποδομές (τυπογραφεία, τηλεοπτικοί σταθμοί, ραδιόφωνα, κτλ) πρέπει να περάσουν στα χέρια της κοινωνίας. Η διαχείριση των ΜΜΕ δεν μπορεί να γίνεται από καλοπληρωμένα μεγαλοστελέχη, αλλά από τους εκλεγμένους εκπροσώπους των εργαζομένων στα ΜΜΕ, από σωματεία και κοινωνικούς φορείς.
Πρέπει η «παραγωγή της πληροφορίας» να κοινωνικοποιηθεί, για να είναι πραγματικά αντικειμενική.
Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι περνάμε σε ένα μοντέλο κρατικού μονοπωλίου στην ενημέρωση. Οι αποφάσεις για την ενημέρωση δεν πρέπει να παίρνονται ούτε από μια χούφτα ιδιωτών, ούτε από μια χούφτα κρατικών γραφειοκρατών. Πρέπει η κοινωνία, οι εργαζόμενοι, κάθε εργασιακός χώρος, τα διάφορα κοινωνικά κινήματα, τα διάφορα κοινωνικά στρώματα, να έχουν πρόσβαση και να ελέγχουν τα ΜΜΕ, μέσα από ανοιχτές επιτροπές στις οποίες να εκπροσωπούνται, και στις οποίες ασφαλώς κρίσιμο ρόλο θα παίζουν οι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ. Σ’ αυτά τα πλαίσια, το ίντερνετ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κτλ, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να συμβάλλουν πολύ προς αυτή την κατεύθυνση.
Η σαπίλα που αναδύεται από το σκάνδαλο Μέρντοχ στην Βρετανία μπορεί να βοηθήσει στην συνειδητοποίηση σε σχέση με τον ρόλο των ΜΜΕ, και στην απαρχή ενός κινήματος για την κοινωνικοποίηση της ενημέρωσης.
