Το Σάββατο 4/11 οι εργαζόμενοι της efood πραγματοποίησαν απεργία και μαζικές συγκεντρώσεις σε μια σειρά πόλεις, διεκδικώντας την υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΣΣΕ). Ήταν μια ακόμη μαχητική κινητοποίηση μετά από μια σειρά απεργιακών και άλλων δράσεων των εργαζομένων στη συγκεκριμένη, αλλά και σε άλλες πλατφόρμες του κλάδου. Το παράδειγμα των διανομέων στην Ελλάδα δεν είναι το μοναδικό. Τα τελευταία χρόνια εργαζόμενοι σε πλατφόρμες, ειδικά οι διανομείς, σε μια σειρά χώρες του κόσμου διεκδικούν τα δικαιώματά τους για ανθρώπινες αμοιβές και συνθήκες εργασίας (μέσα ατομικής προστασίας, κλπ).
Όλα αυτά παρά τις δυσκολίες του κλάδου, παρά το γεγονός ότι οι διανομείς δεν θεωρούνται υπάλληλοι της πλατφόρμας στην οποία δουλεύουν, αλλά «συνεργάτες» που πληρώνονται με ποσοστά επί των παραγγελιών που παραδίδονται. Όλο και πιο συχνά εργαζόμενοι διανομείς συνδικαλίζονται και οργανώνονται, παρά το γεγονός ότι η ίδια η φύση της δουλειάς δεν τους επιτρέπει να έχουν καθημερινή επικοινωνία και να δημιουργούν στενούς δεσμούς. Παρόλα αυτά, τα κοινά προβλήματα και διεκδικήσεις οδηγούν όλο και πιο συχνά σε μαχητικές κινητοποιήσεις στον χώρο των διανομέων σε διεθνές επίπεδο. Το παρακάτω άρθρο βασίζεται σε άρθρα και συνεντεύξεις που έχουν δοθεί για το Internationalist Standpoint.
Σε ολόκληρο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό η λεγόμενη «οικονομία της πλατφόρμας», δηλαδή η μαζική χρήση ηλεκτρονικών εφαρμογών για την ανάθεση εργασιών (κυρίως διανομής τροφίμων και άλλων προϊόντων). Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πανδημίας, με την πλειοψηφία των ανθρώπων του πλανήτη να βρίσκεται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό σε συνθήκες περιορισμού ως προς τις μετακινήσεις, οι πλατφόρμες διανομής εκτοξεύτηκαν. Σήμερα οι εργαζόμενοι διανομείς αυξάνονται σε ολόκληρο τον κόσμο και ταυτόχρονα γίνονται όλο και πιο εμφανείς οι παραβιάσεις στοιχειωδών εργατικών δικαιωμάτων και η αυθαιρεσία που κυριαρχεί από την πλευρά των εργοδοτών του κλάδου.
Ταϊβάν
Ο αριθμός των εργαζομένων στις διανομές στην Ταϊβάν έχει εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια. Η ευελιξία στα ωράρια και η πλήρης έλλειψη κανόνων στον κλάδο, οδηγούν πολλούς εργαζόμενους στα όρια της εξόντωσης στο κυνήγι του μεροκάματου. Συνολικά το 24% των εργαζομένων αυτών υπολογίζεται ότι δουλεύει περισσότερες από 50 ώρες την εβδομάδα, ενώ το 79% έχει δουλέψει κατά διαστήματα περισσότερες από οκτώ ώρες την ημέρα (αυτό δηλαδή που προβλέπεται από τον νόμο). Το 3% των διανομέων ανέφερε ακόμη και ημερήσιο ωράριο εργασίας άνω των 20 ωρών!
Το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι σπρώχνονται όλο και πιο συχνά στην ανάγκη να αυξήσουν τις ώρες εργασίας τους εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από τα διάφορα κόλπα με τα οποία οι εταιρείες μειώνουν τις αμοιβές τους. Μέσα στα τελευταία χρόνια πλατφόρμες όπως η Foodpanda και η UberEats προχώρησαν σε σημαντικές μειώσεις, αναγκάζοντας τους διανομείς να αυξήσουν τις ώρες εργασίας τους και να περιορίσουν τις ώρες ξεκούρασης, με αποτέλεσμα να γίνονται εκπτώσεις στην ασφάλεια, σε έναν κλάδο μάλιστα όπου τα ατυχήματα και τα δυστυχήματα είναι πολύ συχνό φαινόμενο. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Επιθεώρησης Εργασίας της Ταϊβάν το 2022, το ποσοστό εργατικών ατυχημάτων ανά χίλιους εργαζομένους στον κλάδο των μεταφορών/αποθήκευσης ήταν 4,374%, διπλάσιο σχεδόν από τον εθνικό μέσο όρο (2,269%).
Τα τελευταία χρόνια οι κινητοποιήσεις και οι προσπάθειες συνδικαλισμού των διανομέων της Ταϊβάν εντείνονται. Απεργίες στο σύνολο του κλάδου και μαζικές συγκεντρώσεις, αλλά και διεκδίκηση νομικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων τους, είναι κάποια από τα πρώτα βήματα των εργαζομένων στις πλατφόρμες, σε έναν αγώνα που, αν και βρίσκεται ακόμη στην αρχή του, είναι πολλά υποσχόμενος!
Τουρκία
Σύμφωνα με τον Μεσούτ Τσεκί, πρόεδρο της τουρκικής «Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα των Διανομέων», που δημιουργήθηκε το 2022, τα τελευταία 4-5 χρόνια οι αριθμοί των εργαζομένων στις πλατφόρμες διανομής έχουν εκτιναχθεί και υπολογίζονται πλέον σε αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες. Στην Τουρκία δεν υπάρχει μόνο ένας τύπος ταχυμεταφορών, αλλά πολλοί διαφορετικοί. Άλλοι διανομείς παραδίδουν τρόφιμα και είδη παντοπωλείου, άλλοι είδη μικρών καταστημάτων και ηλεκτρονικά είδη, έγγραφα και φάρμακα, χρήματα και ανταλλακτικά, δείγματα κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, είδη ένδυσης, κ.α. Γενικά μέσω των εργαζομένων στις διανομές διακινείται ένα ευρύ φάσμα προϊόντων και αγαθών. Φυσικά, παρά αυτήν την ποικιλομορφία, πολλά από τα προβλήματα των εργαζομένων είναι κοινά αν και υπάρχουν και ειδικά ζητήματα που σχετίζονται με τον κάθε κλάδο και τον τύπο απασχόλησης.
Παρά το γεγονός ότι αποτελεί ένα από τα πιο κομβικά τμήματα του τομέα των υπηρεσιών, η εργασία των διανομέων δεν έχει ακόμη αποκτήσει νομική προστασία. Δεν κατατάσσεται ανάμεσα στα επικίνδυνα επαγγέλματα, με αποτέλεσμα να μπορεί ο καθένας να εργαστεί ως διανομέας χωρίς τα πιστοποιητικά που απαιτούνται στην περίπτωση άλλων επικίνδυνων επαγγελμάτων. Δικαιώματα όπως αυτό της ασφάλισης, της εκπαίδευσης πάνω σε θέματα ασφάλειας και υγείας κλπ, αποτελούν την εξαίρεση παρά τον κανόνα. Οι εργαζόμενοι θεωρούνται αυτοαπασχολούμενοι, άρα χωρίς κάποιον εργοδότη με υποχρεώσεις απέναντί τους, ενώ τα ωράρια εργασίας έχουν επεκταθεί το τελευταίο διάστημα κοντά στις 14 ώρες, από 10-12 που ήταν παλιότερα. Η εντατικοποίηση της εργασίας και η πλήρης απουσία μέτρων προστασίας για τους εργαζόμενους, έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση των δυστυχημάτων.
Σε αυτό το κλίμα, οι πελάτες αναγνωρίζουν τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες για τους εργαζόμενους και περνούν σε πράξεις έμπρακτης αλληλεγγύης. Το τελευταίο διάστημα, όλο και πιο σπάνια οι παραγγελίες συνοδεύονται από μηνύματα όπως «γρήγορα», «επείγον» ή «άμεσα», ενώ πληθαίνουν αυτές που προτρέπουν τους εργαζόμενους να βάζουν πρώτα από όλα την ασφάλειά τους: «θα προτιμούσαμε να φτάσετε με ασφάλεια σε 30 λεπτά», «πρόσεχε», ή «κανένα πακέτο δεν αξίζει περισσότερο από τη ζωή σου». Συχνά οι ίδιοι οι διανομείς καλούν τους πελάτες να συμπαρασταθούν στις διεκδικήσεις τους κάνοντας μποϊκοτάζ εναντίον εταιρειών που επιβάλλουν χαμηλούς μισθούς ή παραβιάζουν εργασιακά δικαιώματα, αξιοποιώντας τη δύναμη που έχουν οι καταναλωτικές επιλογές σε περιόδους σαν τη σημερινή.
Στην Τουρκία σήμερα υπάρχουν 69 διαφορετικές ενώσεις – σωματεία εργαζομένων στις διανομές, ομαδοποιημένες κάτω από διαφορετικές ομοσπονδίες, κάτι που προφανώς δυσκολεύει τον συντονισμό μεταξύ τους. Ο κοινός αγώνας για να διεκδικήσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα είναι ένα από τα στοιχήματα του κλάδου αυτή την περίοδο, καθώς για να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας είναι απαραίτητη η οργανωμένη και ενωτική δράση των εργαζομένων.
Νιγηρία
Κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες δουλεύουν και οι διανομείς της Νιγηρίας. Ο Φελίζ Πολ (Feliz Paul), εργαζόμενος με καθεστώς αυτοαπασχολούμενου, παραδίδει πακέτα σε εταιρείες και ιδιώτες, αμειβόμενος με ελάχιστα χρήματα. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι αδύνατο για έναν διανομέα στη Νιγηρία να απαιτήσει υψηλότερες αμοιβές, καθώς τα εισοδήματα του κόσμου είναι συνολικά πολύ χαμηλά, με αποτέλεσμα οι ιδιώτες πελάτες και οι μικρές επιχειρήσεις να αδυνατούν να πληρώσουν περισσότερα, την ίδια ώρα βέβαια που οι μεγάλες εταιρείες πληρώνουν έτσι κι αλλιώς ψίχουλα.
Πέρα από τα παραπάνω, οι διανομείς βρίσκονται αντιμέτωποι με τις πολύ δύσκολες συνθήκες εργασίας, τα καθημερινά ατυχήματα, αλλά και με την υψηλή φορολόγηση των πενιχρών τους εισοδημάτων. Παράλληλα έχουν να αντιμετωπίσουν τις διαρκείς αυξήσεις στα καύσιμα (τα οποία ως αυτοαπασχολούμενοι πληρώνουν από την τσέπη τους για να δουλέψουν) και συνολικά στα είδη πρώτης ανάγκης.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες οι εργαζόμενοι στις διανομές στη Νιγηρία κάνουν τα πρώτα βήματα οργάνωσης και διεκδίκησης ακόμη και των πιο στοιχειωδών δικαιωμάτων που σήμερα στερούνται. Όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι ο συνδικαλισμός στον συγκεκριμένο τομέα παρουσιάζει επιπλέον δυσκολίες σε σχέση με άλλα επαγγέλματα.
Μόνος δρόμος η συλλογική δράση
Τα τελευταία χρόνια, οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες πολλαπλασιάζονται. Πρόκειται για εργαζόμενους στους οποίους τα μεγάλα αφεντικά του χώρου, οι πλατφόρμες διανομής, προσπαθούν να περάσουν τη λογική των ατομικών λύσεων και της απομόνωσης, να τους κάνουν να συνηθίσουν την ιδέα ότι δεν είναι «κανονικοί» εργαζόμενοι με εργοδότες και δικαιώματα, αλλά αυτοαπασχολούμενοι, που έχουν οι ίδιοι την ευθύνη για οτιδήποτε έχει να κάνει με τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας τους. Όλο και περισσότεροι ωστόσο αντιλαμβάνονται ότι όχι μόνο είναι εργαζόμενοι που παράγουν κέρδη για μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και ότι η μόνη τους ασπίδα ενάντια στην εργοδοτική αυθαιρεσία είναι η οργάνωση και οι συλλογικοί αγώνες.
