Μετά από δέκα χρόνια, η Λευκίμμη ξαναζεί τις μέρες του καλοκαιριού του 2008. Οι μακρόχρονες και μαχητικές κινητοποιήσεις των κατοίκων της Λευκίμμης στη Νότια Κέρκυρα ενάντια στη δημιουργία ΧΥΤΑ στην περιοχή, κατά τη διάρκεια των οποίων σκοτώθηκε μια νέα γυναίκα σε μια από τις επιδρομές των ΜΑΤ, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα αγώνα ενάντια στην περιβαλλοντική υποβάθμιση των τελευταίων δεκαετιών. Μαζί με την Κερατέα, τις Σκουριές, αλλά και το σε εξέλιξη κίνημα των κατοίκων του Βόλου ενάντια στην καύση σκουπιδιών, τις κινητοποιήσεις στα Γιάννενα ενάντια στις εξορύξεις και τις αντιστάσεις των κατοίκων της Δυτικής Αθήνας για το θέμα του λατομείου του Μουσαμά και ενάντια στην επέκταση του ΧΥΤΑ της Φυλής, αποτελεί μια ζωντανή απόδειξη ότι οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να δώσουν μεγάλες μάχες για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής τους.
Την ίδια ώρα, κινήματα που έχουν να κάνουν με το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων, ανοίγουν τη μεγάλη συζήτηση «τι να κάνουμε με τα σκουπίδια». Όχι μόνο γιατί τα τελευταία αποτελούν μια πραγματική περιβαλλοντική ωρολογιακή βόμβα, αλλά και γιατί κάθε φορά που αναπτύσσεται ένα τοπικό κίνημα ενάντια σε κάποια καταστροφική μονάδα «διαχείρισης» σκουπιδιών, η έλλειψη συγκεκριμένης πρότασης, χρησιμοποιείται εναντίον του. Το κλασικό επιχείρημα που επιστρατεύεται από τους εργολάβους των σκουπιδιών και την εκάστοτε τοπική ή κεντρική εξουσία ενάντια στα κινήματα, είναι ότι προσπαθούν να στείλουν τα σκουπίδια «στην αυλή του γείτονα».
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Μια περιβαλλοντική βόμβα σε περιοχή Natura
Η θέση στην οποία σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ο ΧΥΤΑ Λευκίμμης βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τους κοντινότερους οικισμούς, σε μια περιοχή γεμάτη ποτάμια, υπόγεια νερά, αλλά και χώρους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Επιπλέον, η περιοχή είναι γεμάτη από αγροτικές εκτάσεις, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τους απέραντους ελαιώνες του νησιού.
Οι Αλυκές Λευκίμμης, ένας σημαντικός υγρότοπος περίπου 2.000 στρεμμάτων, ενταγμένος στο δίκτυο Natura, που φιλοξενεί πάνω από 180 είδη πτηνών, πολλά από τα οποία απειλούνται, βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον οικισμό και πολύ κοντά στο λάκκο που επιλέχτηκε για να θάβονται τα σκουπίδια του νησιού. Μερικά χιλιόμετρα πιο κάτω, βρίσκεται η παραλία και το δάσος του Αρκουδίλα. Μια πυκνή δασική έκταση 200 στρεμμάτων και μια από τις ωραιότερες παραλλίες του νησιού.
Δεν είναι επομένως άξιο απορίας το γεγονός ότι οι κάτοικοι αντιστέκονται σθεναρά στην καταστροφή του φυσικού πλούτου, της αγροτικής παραγωγής, του τουρισμού και τελικά της ίδιας της ζωής τους.
Η Λευκίμμη πριν 10 χρόνια
Έτσι, το κίνημα που αναπτύχθηκε στη Λευκίμμη πριν από δέκα χρόνια, ήταν μαχητικό, επίμονο και οργισμένο. Όχι μόνο για το γεγονός οτί δεν είχε προηγηθεί καμία ενημέρωση και κανένας «διάλογος», έστω προσχηματικός, αλλά και γιατί το μέγεθος της καταστροφής σε περίπτωση λειτουργίας του ΧΥΤΑ θα ήταν ανυπολόγιστο. Επιπλέον, η άγρια καταστολή με την οποία βρέθηκαν αντιμέτωποι οι κάτοικοι, το μόνο που κατάφερε ήταν να τους εξαγριώσει ακόμη περισσότερο.
Έτσι, οι μαζικές και μαχητικές αντιδράσεις, κατάφεραν για περίπου δέκα χρόνια να «παγώσουν» το σχέδιο. Δεδομένου όμως ότι δεν υπήρχε εναλλακτική αντιπρόταση, ούτε από την πλευρά του κινήματος, ούτε βέβαια από την πλευρά της τοπικής αρχής ως προς το θέμα της διαχείρισης των σκουπιδιών, η προσωρινή «λύση» είχε ημερομηνία λήξης.
Ο ΧΥΤΑ στο Τεμπλόνι, στο βόρειο τμήμα του νησιού, που λειτουργεί από το 2007, έχει όλα αυτά τα χρόνια οδηγήσει σε μια σειρά καταδίκες και πρόστιμα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξαιτίας της παντελούς έλλειψης ακόμη και των πιο στοιχειωδών κανόνων περιβαλλοντικής προστασίας. Ακόμη όμως κι αν όλα λειτουργούσαν «ομαλά» (όσο ομαλά μπορεί ποτέ να λειτουργήσει ένας ΧΥΤΑ) το Τεμπλόνι έχει πλέον «φρακάρει», με αποτέλεσμα την αναζήτηση «λύσης» ξανά στη Λευκίμμη.
Η Λευκίμμη σήμερα
Σήμερα ο εφιάλτης επιστρέφει. Οι κάτοικοι βρίσκονται ξανά σε αναβρασμό, με μαζικές διαδηλώσεις, καθημερινές οδομαχίες με τα ΜΑΤ, ενώ τα σκουπίδια έχουν ήδη αρχίσει να ξεφορτώνονται στις εγκαταστάσεις του ΧΥΤΑ.
Ανάμεσα στα τραγελαφικά που συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα, πολλοί κάτοικοι της περιοχής που έχουν χωράφια δίπλα στο ΧΥΤΑ υποχρεώνονται να υπογράψουν υπεύθυνες δηλώσεις ότι πηγαίνουν στα χωράφια τους, για να ασχοληθούν με γεωργικές εργασίες και δεν έχουν σκοπό να παρεμποδίσουν τη μεταφορά των απορριμμάτων στο ΧΥΤΑ!
Μόνο με αυτό τον τρόπο η αστυνομία τους επιτρέπει την πρόσβαση στα χωράφια τους!
Γιατί όχι ΧΥΤΑ;
Οι ΧΥΤΑ δεν είναι ασφαλείς εγκαταστάσεις διαχείρισης. Πρόκειται απλά για μεγάλους λάκκους, που υποδέχονται τεράστιους όγκους αστικών σκουπιδιών, ενώ σε πολλές περιπτώσεις καταλήγουν στους ΧΥΤΑ παράνομα, βιομηχανικά και τοξικά απόβλητα. Η υποτυπώδης στεγάνωση των λάκκων, δεν αντέχει στο τεράστιο βάρος, ή ακόμη και τις μικρές σεισμικές δονήσεις που είναι συχνό φαινόμενο σε όλες τις περιοχές της χώρας. Έτσι, τα τοξικά στραγγίσματα καταλήγουν να ρυπαίνουν μεγάλες εκτάσεις γύρω από τους ΧΥΤΑ, επηρεάζοντας το έδαφος, τα υπέργεια και υπόγεια νερά, τις καλλιέργειες, τις κοντινές ακτές, αλλά και τον αέρα της περιοχής στις οποίες βρίσκονται.
Το παράδειγμα του ΧΥΤΑ Φυλής στη Δυτική Αθήνα, του οποίου μικρογραφία αποτελούν και οι αντίστοιχες εγκαταστάσεις σε ολόκληρη τη χώρα, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αμφιβολιών:
«Το… μαύρο υγρό των αποστραγγισμάτων των σκουπιδιών … εξαπλώνεται με εντυπωσιακό τρόπο. Από την Ελευσίνα και τον Ασπρόπυργο ως τις παρυφές της Φυλής και των Αχαρνών όλες οι μετρήσεις σε βάθος 20, 50, 70 και 100 μέτρων ανίχνευσαν κάδμιο, αρσενικό, κυάνιο, μόλυβδο και ψευδάργυρο… Σε όλη αυτή την έκταση δεν μπορεί να γίνει καμία γεώτρηση, ενώ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η επιφάνεια για καλλιέργειες… Εντοπίσαμε τοξικά και βαρέα μέταλλα λίγα μέτρα κάτω από τον πυθμένα, στη θαλάσσια περιοχή του Ασπροπύργου. Αν αυτά ανέβουν προς τα πάνω… και εκβάλουν στον πυθμένα, τότε ο κόλπος ουσιαστικά θα νεκρωθεί…»
Ε. Λέκκας, καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Κι αν ο όγκος των σκουπιδιών της Κέρκυρας απέχει αρκετά από τους αμέτρητους τόνους αποβλήτων που καταλήγουν στη Φυλή, αυτό δε σημαίνει ότι μια μικρογραφία της Φυλής μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής, ιδιαίτερα σε βάθος μερικών δεκαετιών. Όταν μάλιστα μιλάμε για περιοχές που επιβιώνουν από τον τουρισμό και την αγροτική παραγωγή, είναι κατανοητό ότι οι συνέπειες δε θα αφορούν μόνο το περιβάλλον, αλλά με άμεσο τρόπο και την τοπική οικονομία.
Σε «καμία αυλή»!
Το ερώτημα επομένως δεν είναι «που» θα ξεφορτωθούμε τα σκουπίδια, αλλά πως θα τα διαχειριστούμε. Γιατί παρά τις εγκληματικές επιλογές των κυβερνώντων όλων των τελευταίων δεκαετιών, που προκρίνουν τη «λύση» των ΧΥΤΑ και πρόσφατα της καύσης, υπάρχουν πραγματικά ασφαλείς περιβαλλοντικά λύσεις για τη διαχείριση των σκουπιδιών.[1]
Οι λύσεις αυτές περιλαμβάνουν το διαχωρισμό των σκουπιδιών στην πηγή, εκεί δηλαδή όπου παράγονται, στα σπίτια, τις επιχειρήσεις, κλπ. Ο άμεσος διαχωρισμός και η διαχείρισή τους σε μικρής κλίμακας τοπικές εγκαταστάσεις, προσφέρει τη δυνατότητα ανακύκλωσης και κομποστοποίησης του μεγαλύτερου τμήματος του όγκου τους. Οι τοπικές εγκαταστάσεις σε επίπεδο δήμου, ή ομάδας μικρών δήμων, αποτρέπουν επίσης την ανάμιξη των αστικών σκουπιδιών μεταξύ τους διευκολύνοντας την ανακύκλωση, αλλά επίσης και την ανάμιξή τους με επικίνδυνα βιομηχανικά, τοξικά, ή άλλα απόβλητα. Επιπλέον, μπορεί να αποφέρει έσοδα για τους δήμους, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο, να μειώσει το τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος στο οποίο οδηγεί η μεταφορά των σκουπιδιών σε μεγάλες, απομακρυσμένες εγκαταστάσεις τύπου ΧΥΤΑ.
Ακόμα, πρέπει να πούμε ότι αυτοί που εδώ και δεκαετίες στέλνουν τα σκουπίδια «στην αυλή κάποιου γείτονα», είτε αυτή είναι η Φυλή, είτε το Τεμπλόνι, είτε οποιαδήποτε άλλη χωματερή στη χώρα, δεν είναι οι τοπικές κοινωνίες των περιοχών που αντιστέκονται στους ΧΥΤΑ. Είναι αυτοί οι ίδιοι που σχεδιάζουν τη διαχείριση των απορριμμάτων σε τοπικό και κεντρικό επίπεδο και απλά μεταφέρουν τα σκουπίδια στις περιοχές που αντιδρούν λιγότερο.
Πρέπει να αποκαλυφθεί η υποκρισία όλων αυτών. Και πρέπει να στηριχθεί ο αγώνας των κατοίκων της Λευκίμμης από όλη την Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, χρειάζονται πραγματικές εναλλακτικές προτάσεις στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων και μαζικές εκστρατείες ενημέρωσης της κοινωνίας. Οι λύσεις υπάρχουν, απλά δεν συμφέρουν τους μεγαλοεργολάβους και τα συμφέροντα που δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο κλάδο. Είναι προς το συμφέρον όμως όλης της κοινωνίας – και για αυτό πρέπει να παλέψουμε.
