«Το 2018 είναι χρονιά προεκλογικής εκστρατείας και καταλαβαίνουμε τι σημαίνει αυτό. Αν δεν το καταλαβαίνετε, θα σας το εξηγήσω από κοντά».
Αυτές οι φράσεις περιέχονται στην ηλεκτρονική αλληλογραφία ανάμεσα σε στέλεχος της BP Νιγηρίας και τοπικούς εκπροσώπους της που έρχονται σε επαφή με στελέχη της κυβέρνησης, των τοπικών αρχών και άλλους ισχυρούς πολιτικούς της χώρας.
Οι καταγγελίες του Ζάρεμποκ
Ένας από αυτούς τους εκπροσώπους της εταιρείας, ο Τζόναθαν Ζάρεμποκ, την έχει κατηγορήσει δημόσια για εκτεταμένη διαφθορά και δωροδοκίες σε εκπροσώπους της τοπικής και κεντρικής πολιτικής εξουσίας της Νιγηρίας.
Ανάμεσα σε άλλα, ο Ζάρεμποκ που απολύθηκε από την BP το 2020, έχει πει πως:
«Τα ποσά που πληρώνονταν σε εκπροσώπους της εταιρείας στη Νιγηρία ήταν πολλαπλάσια αυτών που πληρώνονταν σε άλλες περιοχές, παρότι οι συγκεκριμένοι εκπρόσωποι δεν παρείχαν υπηρεσίες ιδιαίτερης αξίας για την BP».
Οι καταγγελίες του για δωροδοκίες από την εταιρεία σε πολιτικούς παράγοντες της χώρας προκειμένου να της εξασφαλιστούν συμβόλαια εργασίας και πρόσβαση σε μεγάλες ποσότητες πετρελαίου, αποτελούν πλέον αντικείμενο δικαστικής έρευνας.
Από την BP στην Glencore
Η ιστορία του Ζάρεμποκ δεν είναι η μόνη. Τα περιστατικά χρηματισμού τοπικών αρχόντων από εταιρείες ενέργειας προκειμένου να εξασφαλιστούν «δουλειές» είναι συχνά σε πολλές χώρες της Αφρικής. Στη Νιγηρία όμως, όπου τα κοιτάσματα πετρελαίου είναι από τα σημαντικότερα στον κόσμο, η διαφθορά οργιάζει.
Στα δικαστήρια βρίσκεται και η υπόθεση της Glencore, μιας επιχείρησης που δραστηριοποιείται στον χώρο των ορυκτών καυσίμων και των μεταλλευμάτων, έχει ισχυρή παρουσία στη Νιγηρία, το Τσαντ, τη Δημοκρατία του Κονγκό και την Ισημερινή Γουινέα, ενώ τα έσοδά της το 2020 υπολογίζονται στα 142 δισ. δολάρια (που αντιστοιχούν σε δύο φορές το ΑΕΠ του Τσαντ, της Δημοκρατίας του Κονγκό και της Ισημερινής Γουινέα μαζί!).
Ένας πρώην εκπρόσωπος της, ο Άντονι Στίμλερ, εγκατέλειψε την Glencore το 2019, φέρνοντας στις δικαστικές αρχές των ΗΠΑ στοιχεία για τη «δράση» της.
Ο Στίμλερ, που όπως ο Ζάρεμποκ δούλευε για λογαριασμό της εταιρείας στη Νιγηρία, ισχυρίζεται ότι σε ένα διάστημα δώδεκα χρόνων πλήρωσε εκ μέρους της εταιρείας, εκατομμύρια δολάρια σε δωροδοκίες που προορίζονταν για Νιγηριανούς πολιτικούς και ότι το ίδιο έκαναν πολλοί συνάδελφοί του.
Αποκάλυψε επίσης στοιχεία γύρω από τον ρόλο εταιρειών – μεσαζόντων ανάμεσα σε στελέχη τοπικών και κεντρικών κυβερνήσεων και των μεγάλων επιχειρήσεων:
«Όταν ζητούσα να γίνουν πληρωμές σε μεσάζοντες, ήξερα πως και άλλοι εκπρόσωποι της Glencore που δούλευαν μαζί μου έκαναν το ίδιο, καθοδηγώντας τους να δωροδοκήσουν κυβερνητικούς αξιωματούχους».
Και ενώ οι δωροδοκίες αποτελούν κοινή πρακτική για τις μεγάλες εταιρείες ενέργειας, η Glencore φαίνεται πως έκανε ιδιαίτερα «επιτυχημένες» συμφωνίες, με τους «σωστούς» ανθρώπους. Από τα περίπου 800 εκατομμύρια δολάρια που πλήρωσε η εταιρεία για να αγοράσει επτά εκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο το 2013 και το 2014, τα 272 κατατέθηκαν σε λογαριασμό της τότε υπουργού πετρελαίου της Νιγηρίας, Ντιεζάνι Άλισον – Μαντουέκε. H στενή σχέση της Μαντουέκε με εταιρείες του χώρου, όχι μόνο ως πολιτικού αλλά και ως διευθυντικού στελέχους της Shell, φαίνεται πως πέρα από τεράστια ποσά, της εξασφάλισε ακίνητα, κότερα και άλλα «δώρα».
Πολυτελή δώρα και ακραία φτώχεια
Την ώρα που οι καλές σχέσεις μεταξύ διεφθαρμένων πολιτικών και εταιρειών εξασφαλίζουν και στις δυο πλευρές του νομίσματος μεγάλα κέρδη και πολυτελή δώρα, ο πληθυσμός της Νιγηρίας βυθίζεται στη φτώχεια. Σύμφωνα με το Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της χώρας, το 40% των Νιγηριανών, περίπου 83 εκατομμύρια άνθρωποι, ζουν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας (με λιγότερα από 382 δολάρια τον χρόνο, δηλαδή περίπου 1 δολάριο την ημέρα)!
Ο διευθυντής της Κεντρικής Τράπεζας της Νιγηρίας Γκόντγουιν Εμεφιέλε, εκτιμά πως η χώρα ίσως να μην καταφέρει ποτέ να αποκτήσει τις υποδομές που χρειάζεται, ενώ σήμερα μόλις το 9% των αποφοίτων των πανεπιστημίων καταφέρνει να βρει δουλειά, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να δημιουργούνται 4,5 εκατομμύρια νέοι άνεργοι, την ώρα που το ποσοστό ανεργίας στους νέους βρίσκεται ήδη στο 41%.
Στις απομακρυσμένες από τα μεγάλα αστικά κέντρα περιοχές δεν υπάρχει πραγματική πρόσβαση σε μονάδες Υγείας, ενώ μόλις το 20% των δομών πρωτοβάθμιας περίθαλψης βρίσκεται σε λειτουργία.
Το πετρέλαιο της καταστροφής
Την ώρα που τα υποτιθέμενα οφέλη από την εξόρυξη και την πώληση πετρελαίου πηγαίνουν απευθείας στις τσέπες αξιωματούχων της κυβέρνησης και εταιρειών – μεσαζόντων, αυτό που μένει στους κατοίκους της χώρας είναι η ακραία περιβαλλοντική υποβάθμιση των περιοχών τους και η καταστροφή των παραδοσιακών επαγγελμάτων από τα οποία προσπαθούν να ζήσουν.
Οι μεγαλύτερες ποσότητες του πετρελαίου της Νιγηρίας εξορύσσονται στο Δέλτα του Νίγηρα, όπου εδώ και δεκαετίες οι διαρροές στις εγκαταστάσεις μεταφοράς του καταστρέφουν τα δάση, τις καλλιέργειες, την υδρόβια ζωή και μαζί της την αλιεία.
Η ιστορία και το παρόν της Νιγηρίας, είναι αυτή κάθε πλούσιας σε φυσικούς πόρους πρώην αποικιακής χώρας που βρίσκεται στο έλεος των μεγάλων πολυεθνικών. Με «δώρα» και εξαγορά των εκπροσώπων της διεφθαρμένης τοπικής εξουσίας και των ντόπιων καπιταλιστών με τους οποίους έχουν άψογη συνεργασία, ο πλούτος της κάνει φτερά, αφήνοντας πίσω φτώχεια, εξαθλίωση και περιβαλλοντική καταστροφή.
Παρόλα αυτά, τα κινήματα της χώρας έχουν επίσης μακρόχρονη και μεγάλης σημασίας ιστορία αντίστασης. Αυτά τα κινήματα, σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελούν τη μοναδική ελπίδα για να τελειώσει ο εφιάλτης του «τρίτου κόσμου» και για να σωθεί το περιβάλλον που απειλείται από το μεγάλο κεφάλαιο που καταδυναστεύει τον πλανήτη.
