Ήρθε τελικά η ώρα το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ και του Δημοκρατικού Κόμματος να αντιμετωπίσουν αυτό που φοβούνταν. Ο Μπέρνι Σάντερς, με τις διαδοχικές νίκες του στις προκριματικές σε Αϊόβα και Νέο Χάμσάιρ, έγινε το φαβορί στις εσωκομματικές διαδικασίες του Δημοκρατικού Κόμματος για το χρίσμα του υποψήφιου προέδρου. Μπορεί να είναι ακόμα πολύ νωρίς, αλλά οι νίκες του δημιούργησαν αφενός δυναμική και ενθουσιασμό στον ίδιο και τους υποστηρικτές του, αφετέρου πανικό στα επιτελεία των Δημοκρατικών, οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν τα πάντα όχι για να νικήσουν στην τελική κούρσα τον Τράμπ αλλά για να κόψουν την υποψηφιότητα του Σάντερς.
Ένα πλατύ ρεύμα
Το πολιτικό πρόγραμμα του Σάντερς είναι, για τα μέτρα του αμερικανικού πολιτικού σκηνικού, αρκετά προωθημένο. Μιλά ανοιχτά για:
- «υγειονομική περίθαλψη για όλους» (στις ΗΠΑ το σύστημα υγείας και ασφάλισης είναι πλήρως ιδιωτικό)
- για ένα νέο «Πράσινο New Deal» (πρόγραμμα επενδύσεων για δημιουργία θέσεων εργασίας και την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης)
- για υιοθέτηση σε πανεθνικό επίπεδο του ελάχιστου μισθού 15 δολαρίων την ώρα
- για δωρεάν πρόσβαση στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση και για απαλλαγή των φοιτητών από τα χρέη, κοκ.
Ο ίδιος ο Σάντερς προσδιορίζει τον εαυτό του ως «δημοκράτη σοσιαλιστή» -ο Τραμπ τον κατηγόρησε ότι είναι κομμουνιστής- και θέλει να μιλά στο όνομα του 99% του αμερικανικού λαού και ενάντια στο 1% των πλουσίων. Πρόσφατα μάλιστα έκανε τη δήλωση: «αν είναι να υπάρξει ταξικός πόλεμος σε αυτή τη χώρα, είναι ώρα να τον κερδίσει η εργατική τάξη».
Ο Σάντερς είναι σήμερα μια από τις πιο προχωρημένες περιπτώσεις ηγετών που μιλάνε με πολύ αριστερή γλώσσα, κάτι που φυσικά αντανακλά τις διεργασίες της συνείδησης προς τα αριστερά στη βάση της αμερικάνικης κοινωνίας. Δεν είναι βέβαια ο μόνος. Και το σύστημα διεθνώς βρίσκει τρόπους τις περισσότερες φορές να ενσωματώνει ακόμα και τις πιο αριστερές φωνές όταν αυτές δε χτίζουν ένα κίνημα που να το ανατρέψει. Με αυτή την έννοια, αυτό που φοβίζει περισσότερο το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ δεν είναι ο ίδιος ο Σάντερς, αλλά η δυναμική που παίρνουν τα σοσιαλιστικά αιτήματα και συνθήματα μέσα από την εκστρατεία του.
«Αυτό είναι το συγκλονιστικό στην εκστρατεία του Μπέρνι. Δεν πρόκειται για μια εκστρατεία αλλά για ένα κίνημα. Πρακτικά ο Μπέρνι έχει ένα στρατό από πίσω του», δήλωσε χαρακτηριστικά ένας συνδικαλιστής της Αϊόβα αμέσως μετά το εκλογικό αποτέλεσμα που τον έφερε στην πρώτη θέση.
Και αυτό είναι το θέμα για το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ και του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο Σάντερς έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα μαζικό ρεύμα εκατομμυρίων εργαζομένων που μπαίνει μπροστά στη μάχη για μια «πολιτική επανάσταση ενάντια στην τάξη των δισεκατομμυριούχων», όπως λέει και το σύνθημα της εκστρατείας του. Πάνω από 1 εκατομμύριο εργαζόμενοι και νεολαίοι έχουν δηλώσει εθελοντές στην εκστρατεία του. Χιλιάδες από αυτούς ταξίδεψαν από όλη τη χώρα για να υποστηρίξουν τον Σάντερς στην πρώτη εκλογική του μάχη στην Αϊόβα. Ο ίδιος έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο χρηματοδότησης της εκστρατείας του από τις μεγάλες επιχειρήσεις και απευθύνεται στους απλούς Αμερικανούς.
Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό: τον Γενάρη το ύψος των δωρεών είχε φτάσει στα 25 εκ. δολάρια. Τα στοιχεία πίσω από αυτή τη χρηματοδότηση είναι επίσης σημαντικά γιατί αναδεικνύουν την ταξική σύνθεση των υποστηρικτών του Σάντερς. Οι επαγγελματικές ομάδες που συμμετείχαν περισσότερο ήταν οι δάσκαλοι αλλά και τα πιο χτυπημένα και κακοπληρωμένα στρώματα των εργαζομένων. Εργαζόμενοι σε Walmart, Starbucks, ταχυδρομεία αλλά και εργαζόμενοι στις εταιρείες οι οποίες κατά καιρούς έχουν μπει στο στόχαστρο του Σάντερς όπως είναι οι Google, Facebook, Amazon, Apple. Ο ίδιος έχει μιλήσει ανοικτά για τις τεράστιες ανισότητες της αμερικανικής κοινωνίας για αυτό και σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις φαίνεται να υποστηρίζεται από αφροαμερικάνους, Λατίνους, μουσουλμάνους, γυναίκες, ΛΟΑΤ, αλλά και από μεγάλα κομμάτια της νεολαίας.
Δημοκρατικό κόμμα
Απέναντι σε αυτό το πρωτοφανές για τα αμερικάνικα δεδομένα φαινόμενο, το κατεστημένο του Δημοκρατικού κόμματος έχει βρεθεί στρυμωγμένο. Παίζοντας όλα τα λεφτά της αντιπολιτευτικής τους τακτικής στην παραπομπή του Τραμπ λόγω του σκανδάλου της Ουκρανίας, οι Δημοκρατικοί κατάφεραν δύο πράγματα. Πρώτον να τον δυναμώσουν ακόμα περισσότερο, μια και η (αναμενόμενη από την αρχή) αθώωσή του τελικά τον ενίσχυσε αντί να τον βλάψει στα γκάλοπ. Δεύτερον να αφαιρέσουν από την ατζέντα του δημόσιου διαλόγου τα πραγματικά εγκλήματα της πολιτικής του ενάντια στους εργαζόμενους, τους φτωχούς Αμερικανούς, τις γυναίκες, τους μετανάστες και το περιβάλλον. Πλέον, με τον Σάντερς να έχει αναδείξει όλα αυτά τα ζητήματα και να φαίνεται στις δημοσκοπήσεις ο μόνος ικανός να αντιμετωπίσει τον Τραμπ με σοβαρές πιθανότητες νίκης, βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο.
Σε αντίθεση με το 2016, όταν σύσσωμο το κατεστημένο του Δημοκρατικού κόμματος στοιχήθηκε πίσω από τη Χίλαρι Κλίντον για να αντιμετωπίσει τον Σάντερς, τώρα δεν έχουν βρει έναν τέτοιο υποψήφιο. Αντίθετα, ο ένας μετά τον άλλο οι συνυποψήφιοι του Σάντερς και εκλεκτοί του Δημοκρατικού Κόμματος δείχνουν να καίγονται. Ο Μπάιντεν, παλιός αντιπρόεδρος του Ομπάμα και υποτιθέμενο φαβορί πριν αρχίσουν οι εσωκομματικές εκλογές, προβαλλόταν στα ΜΜΕ πανεθνικά ως ο πιο «εκλόγιμος» από όλους. Ωστόσο, η 4η θέση που κατέλαβε στην Αϊόβα τον μετατρέπει αυτόματα σε αουτσάιντερ. Ο Μπούτιζετζ, που εμφανίζεται ως νέος και άφθαρτος ήρθε μεν δεύτερος στην Αϊόβα, ωστόσο δύσκολα θα μπορέσει να συνεχίσει μέχρι τέλους την κούρσα, μια και δεν αναμένεται να συνεχίσει το ίδιο καλά στις επόμενες αναμετρήσεις.
Το νέο «πουλέν» του δημοκρατικού κατεστημένου δεν είναι άλλο από τον πολυεκατομμυριούχο, 8ο πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου και δήμαρχο της Νέας Υόρκης, Μάικ Μπλούμπεργκ. Η λογική πίσω από αυτήν την επιλογή είναι η εξής: για να αντιμετωπίσουμε ένα δισεκατομμυριούχο σαν τον Τραμπ χρειαζόμαστε έναν αντίστοιχο. Και πράγματι, ο Μπλούμπεργκ μπήκε στην προεκλογική εκστρατεία με το μόνο μέσο που διαθέτει: τα λεφτά του. Αγνόησε τις πρώτες εκλογικές αναμετρήσεις που έτσι κι αλλιώς δίνουν λίγους εκλέκτορες και επικεντρώθηκε στη «Σούπερ Τρίτη» στις αρχές του Μάρτη, όταν η εκλογική διαδικασία γίνεται σε 14 πολιτείες ταυτόχρονα. Και «έριξε» δικά του λεφτά, 417 εκατομμύρια δολάρια σε διαφημίσεις και προώθηση, ποσό που δεν έχει προηγούμενο. Βέβαια αυτό τον έχει βάλει στο στόχαστρο όλων των υπόλοιπων υποψήφιων και παραμένει εντελώς αμφίβολο το κατά πόσο θα μπορέσει να τα εξαργυρώσει με την υποψηφιότητα για την προεδρία.
Προοπτικές
Η μάχη του Μπέρνι Σάντερς για τις προκριματικές είναι ακόμα στην αρχή της, καθώς τα αποτελέσματα θα κριθούν στο συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος τον Ιούνη. Η πολύ ύποπτη καθυστέρηση της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων στην Αϊόβα δείχνει ότι ακόμα και μια εκτεταμένη νοθεία, όπως το 2016 υπέρ της Χίλαρι, είναι στην ατζέντα του κατεστημένου των Δημοκρατικών, προκειμένου να σταματήσουν την υποψηφιότητά του και να χτυπήσουν το ρεύμα υποστήριξής του. Στην πραγματικότητα η πιο βασική πιθανότητα παραμένει ο Σάντερς να αποκλειστεί από το χρίσμα καθώς η αστική τάξη των ΗΠΑ δεν θα ήθελε με τίποτα να βρεθεί επικεφαλής ενός από τα δύο κόμματων της ένας ριζοσπάστης σοσιαλιστής, παρά τις αδυναμίες του.
Το ότι θα κάνουν τα πάντα να «κόψουν» τον Σάντερς δεν σημαίνει βέβαια ότι απαραίτητα θα τα καταφέρουν. Το «ατύχημα» με την εκλογή του Κόρμπιν στο Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας είναι ενδεικτικό του πως κάποιες φορές η «δημοκρατία» των αστικών κομμάτων μπορεί να τους γυρίσει μπούμερανγκ. Όμως, η κατάληξη του Κόρμπιν, που μιλούσε αριστερά αλλά δεν έδωσε την αποφασιστική μάχη ενάντια στο κατεστημένο του κόμματος του και της χώρας του, είναι επίσης ενδεικτική.
Ακόμα και να κερδίσει τη μάχη της υποψηφιότητας και τελικά της προεδρίας ο Σάντερς θα βρει μπροστά του ένα τείχος τόσο από τους Ρεπουμπλικάνους όσο και από τους Δημοκρατικούς. Και κυρίως από το πραγματικό πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ που είναι οι μεγάλες πολυεθνικές. Όποια όμως και να είναι η εξέλιξη με τις εκλογές, το σίγουρο είναι ότι πλέον διαμορφώνονται οι όροι για πραγματικά μεγάλες ανατροπές στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ.
Η Σοσιαλιστική Εναλλακτική, αδελφή οργάνωση του «Ξ» στις ΗΠΑ, δίνει κριτική υποστήριξη στο κίνημα του Σάντερς γιατί πιστεύει ότι μια νίκη του θα αποτελεί χτύπημα στο πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ και γιατί το κίνημα για τον Μπέρνι συσπειρώνει τα πιο μαχητικά στρώματα των εργαζομένων και της νεολαίας. Παράλληλα όμως βάζει δυνατά το σύνθημα για το σπάσιμο με το Δημοκρατικό Κόμμα (που είναι ένα κόμμα του κατεστημένου και δεν μπορεί να «βελτιωθεί») και για τη δημιουργία ενός νέου πολιτικού φορέα των εργαζομένων, της νεολαίας και όλων των καταπιεσμένων στρωμάτων. Ενός νέου πολιτικού φορέα πραγματικά μαζικού, μαχητικού και με δημοκρατικές διαδικασίες, που θα στέκεται στο πλευρό της εργατικής τάξης και του 99% και που θα μπορεί να κάνει πράξη την «επανάσταση» για την οποία μιλούν εκατομμύρια Αμερικανών.
