Βάνα Θεοδωροπούλου, ψυχολόγος
Εν μέσω του κύματος του ελληνικού #metoo, σοκαριστικά είναι τα δεδομένα που κατέγραψε ο επιστημονικός φορέας της Ελλάδας Orlando LGBT+ σχετικά με τις λεγόμενες «θεραπείες μεταστροφής». Ως θεραπεία μεταστροφής μπορούμε να ορίσουμε κάθε ψευδοεπιστημονική απόπειρα να αλλάξει ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή/και η ταυτότητα φύλου ενός ατόμου, μέσω πρακτικών που παραβιάζουν κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα όπως η συστηματική ψυχολογική βία, η σεξουαλική παρενόχληση, ακόμα και η σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Οι θεραπείες μεταστροφής μπορεί να συμπεριλαμβάνουν, επίσης, την υποτιθέμενη ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση και ψυχιατρική εκτίμηση, την ψυχιατρική αγωγή, άλλη φαρμακευτική ή και ορμονική αγωγή. Θύτες όλων αυτών των απάνθρωπων πρακτικών είναι συνήθως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, εναλλακτικοί θεραπευτές, ιερείς και οι βοηθοί τους.
Αποκαλυπτικές μαρτυρίες
Κι ενώ ακόμα και το Ευρωκοινοβούλιο εξέδωσε τον Μάιο του 2018 ψήφισμα για την απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής, σημερινά δεδομένα έρχονται να μας δείξουν πως, όχι μόνο δεν έχουν εξαλειφθεί, αλλά συνεχίζουν να εξευτελίζουν και να στιγματίζουν τον ψυχισμό ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων με τον πιο βάναυσο τρόπο. Αρκούν μερικές πρόσφατες μαρτυρίες για να υποδηλώσει την βιαιότητα που μπορούν να υποστούν τα άτομα μέσω αυτών των θεραπειών.
«Μου είπε να ακολουθήσω αυστηρά τις οδηγίες του, που ήταν να επιστρέψω στο δρόμο του Χριστού. Να σταματήσω τις συναναστροφές με τις αμαρτωλές (λεσβίες φίλες μου) και τους ομοφυλόφιλους φίλους μου. Το θηλυκό είναι φτιαγμένο από τον Θεό να ολοκληρώνει και να ολοκληρώνεται από το αρσενικό. Ο ιερέας αυτός με ανάγκαζε να κάνω σεξ μαζί του (σσ. με βοηθό του ιερέα). Αηδίαζα».
«Μου έλεγε [σ.σ. η επαγγελματίας ψυχικής υγείας] να επισκέπτομαι οίκους ανοχής και σιγά σιγά θα έρθει η επιθυμία για γυναίκες. Σταμάτησα να πηγαίνω στο γραφείο της και είχα σκέψεις αυτοκτονίας».
«Τρία χρόνια ψυχοθεραπεία λόγω πανικών και κατάθλιψης, η ψυχίατρος άφηνε να εννοηθεί ότι φταίει η ομοφυλοφιλία. Επέμενε πως δεν είμαι ομοφυλόφιλος. Έπαθα σύγχυση ως προς τον πραγματικό μου εαυτό, θεώρησα πως πλέον δεν είμαι ομοφυλόφιλος, πως ήταν μια φάση και πέρασε και μολονότι ήξερα μέσα μου πως αυτό δεν ισχύει, δεν ήθελα να το δω. Τελικά παντρεύτηκα με μια γυναίκα. Aκόμα κάνω θεραπεία για να το διαχειριστώ».
Οι θύτες
Η έρευνα του Orlando LGBT+ αποκάλυψε ότι μέσα στην τελευταία δεκαετία θύτες αυτών των βίαιων ψευδοεπιστημονικών πρακτικών ήταν 72 επαγγελματίες ψυχικής υγείας (ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές/ψυχαναλυτές, σύμβουλοι), 3 γιατροί άλλων ειδικοτήτων (ενδοκρινολόγοι, νευρολόγος), 30 άνθρωποι της Εκκλησίας (ιερείς, πνευματικοί, μοναχοί, θεολόγοι) καθώς επίσης 3 ενεργειακοί/εναλλακτικοί θεραπευτές, ενώ 2 ακόμα αφορούσαν πρακτικές που εφαρμόστηκαν από την οικογένεια του θύματος.
Όπως μπορούμε να καταλάβουμε, το τραυματικό αποτύπωμα του ατόμου από μια «θεραπεία μεταστροφής» είναι τόσο καταστροφικό για το ίδιο, που χρειάζεται τεράστια υποστήριξη από το οικείο περιβάλλον (και ιδανικά και από την κοινωνία) για να αποκατασταθεί. Μάλιστα, μετά από έναν τέτοιου είδους «βασανισμό», δεν είναι απίθανο να εμφανιστούν αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, αυτοτραυματισμοί και χρήση ουσιών.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα τέτοιες «θεραπείες» μπορεί να υποστούν ακόμη και παιδιά, τα οποία έπειτα εμφανίζουν έως και 30% πιθανότητα να προβούν σε απόπειρα αυτοκτονίας.
Τί πρέπει να γίνει;
Τα παραπάνω μας δείχνουν πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να δοθεί ένα τέλος σε όλες αυτές τις βάναυσες πρακτικές. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, λοιπόν, αρχικά να υπάρξει μια νομοθεσία που να απαγορεύει ρητά τις θεραπείες μεταστροφής. Πέρα, όμως, από αυτό θα πρέπει να γίνει και μια επιμόρφωση των επιμέρους επαγγελματικών κλάδων. Στόχος της δεν θα είναι μόνο να κινηθεί κατά των θεραπειών μεταστροφής, αλλά και κατά του φαινομένου να κρατούν οι επαγγελματίες υγείας αρνητική στάση ή να οδηγούνται σε ανάρμοστες πρακτικές απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Αυτά είναι βήματα για τον καλύτερο έλεγχο και την άμβλυνση του προβλήματος. Δεν μπορούν όμως από μόνα τους να το λύσουν.
Η ομοφυλοφιλία έχει σταματήσει εδώ και δεκαετίες να θεωρείται ψυχική ασθένεια, ενώ πριν από μερικά χρόνια αφαιρέθηκε και η τρανς ταυτότητα από τη λίστα των ψυχικών διαταραχών. Ωστόσο οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και τα ετεροκανονικά πρότυπα της πατριαρχικής κοινωνίας, αναπαράγονται ακόμα με μεγάλη ευκολία από πολλούς επαγγελματίες υγείας στις μεθόδους τους.
Αυτό που όλοι μας οφείλουμε να κατανοήσουμε, είναι πως ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου δεν αποτελεί κάποια μορφή ψυχοπαθολογίας και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Είναι αυτό που είναι και δεν αλλάζει με καμία εξωτερική παρέμβαση. Οποιαδήποτε τέτοια προσπάθεια είναι καταστροφική για το άτομο.
Αυτό το δεδομένο οφείλει να κοινοποιηθεί στο σύνολο της κοινωνίας, ώστε να γίνει πλήρως αντιληπτό. Η εκπαίδευση και η ενημέρωση πάνω σε τέτοια θέματα από μικρή ηλικία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο σε μια τέτοια προσπάθεια.
Όλα τα παραπάνω πρέπει να γίνουν υπόθεση των κινημάτων, συλλόγων, οργανώσεων και ατόμων που μάχονται υπέρ των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, τα οποία αποτελούν μια καταπιεσμένη ομάδα του πληθυσμού.
Η αποπαθολογικοποίηση της ομοφυλοφιλίας, οι νόμοι ενάντια στις διακρίσεις απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, η μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων σε σχέση με προηγούμενες εποχές κ.α. ήρθαν μέσα από τους αγώνες των ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων, του φεμινιστικού κινήματος, κομματιών του συνδικαλιστικού κινήματος και της Αριστεράς.
Ας μην σταματήσουμε, λοιπόν, να αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, θρησκείας ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο καθένας έχει δικαίωμα να ζήσει μια ζωή όπως ακριβώς την έχει ονειρευτεί και όπως ακριβώς την επιθυμεί. Ο αγώνας μας είναι κοινός. Απέναντι σε ένα σύστημα που συνεχώς καταπατά τις αξίες και τις επιθυμίες μας, ας μπούμε μπροστά για την αλλαγή που θέλουμε να δούμε στην κοινωνία συνολικά.
