Δημοσιεύουμε συνέντευξη που πήραμε από την Σοφία Κατζάνη, αναπληρώτρια δασκάλα με εξειδίκευση στην ειδική αγωγή, η οποία δέχτηκε αγωγή από τον Σύλλογο Γονέων στο Άνω Βαθύ της Σάμου για την τοποθέτησή της υπέρ της εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων στο σχολείο που εργαζόταν.
- Ερ: Σοφία μάθαμε ότι ο Σύλλογος Γονέων του σχολείου που εργαζόσουν αυτή τη χρονιά κατέθεσε αγωγή εναντίον σου, ζητώντας 50.000€ ως αποζημίωση επειδή, όπως ισχυρίζονται, τους αποκάλεσες ρατσιστές. Τι ακριβώς έγινε;
Σοφία: «Τη φετινή χρονιά εργάστηκα ως δασκάλα παράλληλης στήριξης στο Άνω Βαθύ της Σάμου. Ένα πρωινό προς το τέλος του Φλεβάρη, ήρθαν αναστατωμένα τα παιδιά της τάξης μου και μου εξέφρασαν διάφορες ανησυχίες σχετικά με τον κίνδυνο να κολλήσουν διάφορες αρρώστιες τα ίδια ή οι συμμαθητές τους από τα προσφυγόπουλα τα οποία θα ξεκινούσαν τα μαθήματά τους στο σχολείο μας την επόμενη εβδομάδα. Να διευκρινίσω ότι τα μαθήματα θα γίνονταν στο απογευματινό ωράριο του σχολείου δηλαδή 14:00-18:00».
- Ερ: Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουμε, το προηγούμενο απόγευμα είχε προηγηθεί γενική συνέλευση του συλλόγου γονέων όπου συζητήθηκε η έναρξη λειτουργίας του τμήματος προσφύγων της ΔΥΕΠ (σημ: Δομή Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων). Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν, οι ανησυχίες των παιδιών να προκλήθηκαν από αυτά που άκουσαν να συζητούν οι γονείς τους. Πως αντιμετωπίσατε εσείς τις ανησυχίες αυτές των μαθητών;
Σοφία: «Θεωρήσαμε χρέος μας τόσο εγώ όσο και η δασκάλα της τάξης, ως παιδαγωγοί να κάνουμε το αυτονόητο. Να προσπαθήσουμε να καθησυχάσουμε τις ανησυχίες των παιδιών κάνοντας μια πολύ όμορφη συζήτηση μαζί τους από την οποία προέκυψαν πολύ όμορφες σκέψεις και συναισθήματα από τα ίδια τα παιδιά. Συζητήσαμε για την προσφυγιά του δικού μας λαού στο πρόσφατο παρελθόν, για την ανάγκη όλων των παιδιών για μόρφωση, για το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, για ανθρωπιά, για αγάπη στο συνάνθρωπο, για την αποδοχή του διαφορετικού. Αναφερθήκαμε σε άλλα παραδείγματα σχολείων και μαθητών που υποδέχθηκαν με αγάπη και ζωγραφιές τα προσφυγόπουλα και όλα πήγαν μια χαρά. Προσπαθήσαμε κοινώς ως παιδαγωγοί που σέβονται το λειτούργημά τους, να καλλιεργήσουμε στα παιδιά το σεβασμό προς όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής και θρησκείας κάτι που συνάδει άλλωστε απόλυτα με τις επιταγές του Υπουργείου Παιδείας και του Αναλυτικού μας Προγράμματος».
- Ερ: Μέχρι εδώ ακούγονται όλα καλά. Τι ακολούθησε;
Σοφία: «Την επόμενη ημέρα το πρωί μας ζήτησαν να αφήσουμε το μάθημά μας και να πάμε στο γραφείο του διευθυντή όπου μας περίμενε μια ομάδα γονέων οι οποίοι μας απευθύνθηκαν με έναν πολύ επιθετικό σε όλα τα επίπεδα τρόπο. Μας κατηγόρησαν ότι η συζήτηση αυτή για τα προσφυγόπουλα αναστάτωσε τα παιδιά τους και μας έκαναν συστάσεις να μην ξαναγίνει τέτοιου είδους συζήτηση καθώς όπως οι ίδιοι είπαν, εκείνοι δεν μιλάνε “για τέτοια θέματα” στα παιδιά τους. Μου είπαν πως δεν έχω το δικαίωμα να κάνω συζητήσεις με κοινωνικό περιεχόμενο στα παιδιά και ότι είμαι εκεί για να τους διδάσκω μόνον Μαθηματικά, Γλώσσα και Ιστορία!»
- Ερ: Και ποια ήταν η δική σου στάση απέναντι σε αυτή τη προσπάθεια παρέμβασης στο εκπαιδευτικό σου έργο;
Σοφία: «Αντιλαμβάνεστε πως το “να υπακούσεις” σε τέτοιου είδους επιταγές, καταργεί το ρόλο σου ως παιδαγωγό. Γιατί ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να είναι μόνον διεκπεραιωτής, οφείλει επίσης να διαμορφώνει αντιλήψεις, να εμπνέει τους μαθητές του, να ασκεί επίδραση με την προσφορά του στο σύνολο, με μία λέξη να διαπαιδαγωγεί, σύμφωνα φυσικά με τις αρχές του αναλυτικού του προγράμματος και τους νόμους του κράτους. Αυτό ακριβώς κλήθηκα από την πολιτεία να κάνω και αυτό ακριβώς έκανα».
- Ερ: Και γιατί σου ζητούν 50.000 ευρώ;
Σοφία: «Με κατηγορούν ότι κατά τη διάρκεια εκείνης της επίθεσης που δέχθηκα στο γραφείο -εξαιτίας της συζήτησης που έγινε στην τάξη- τους απηύθυνα ένα ερώτημα που υπονοεί ότι είναι ρατσιστές. Πρόκειται φυσικά για έναν ισχυρισμό εντελώς αβάσιμο και αναληθή».
- Ερ: Ποια στάση κράτησε ο Σύλλογος Γονέων όσον αφορά στο θέμα της φοίτησης των προσφυγόπουλων στο σχολείο; Μάθαμε υπήρξαν κινητοποιήσεις ενάντια στην λειτουργία της τάξης υποδοχής.
Σοφία: «Οι συγκεκριμένοι γονείς από την αρχή της σχολικής χρονιάς και από τη στιγμή που ενημερώθηκαν πως θα λειτουργούσε η τάξη υποδοχής προσφύγων μαθητών, έκαναν πάρα πολλές κινητοποιήσεις και ενέργειες με σκοπό να αποτρέψουν την έναρξη της φοίτησης των προσφυγόπουλων στο σχολείο μας. Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν ακόμη και μετά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις του ΚΕΕΛΠΝΟ (σημ: Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων) που σχετίζονταν με τα θέματα υγείας και τη διενέργεια εμβολιασμών στα παιδιά που θα φοιτούσαν στη ΔΥΕΠ. Όταν δε, παρά τη συνέχιση των κινητοποιήσεων, ξεκίνησε τελικά στις αρχές Μαρτίου η λειτουργία της ΔΥΕΠ και ήρθαν τα προσφυγόπουλα στο απογευματινό τμήμα του σχολείου, τότε ξεκίνησε η αποχή των Ελλήνων μαθητών από τα μαθήματα. Οι γονείς στην προσπάθειά τους να πιέσουν για να διακοπεί πλέον η λειτουργία της δομής για την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων μέσα στο σχολείο, δεν άφηναν τα ίδια τους τα παιδιά να έρθουν και να παρακολουθήσουν τα μαθήματά τους για περισσότερο από τρεις εβδομάδες. Η αποχή διεκόπη με παρέμβαση εισαγγελέα».
- Ερ: Έχεις καταγγείλει ότι στο σχολείο υπήρξε πλήρης διαχωρισμός των χώρων που φοιτούσαν οι ντόπιοι μαθητές και των χώρων που φοιτούσαν τα προσφυγόπουλα. Πως ακριβώς λειτουργούσε το σχολείο;
Σοφία: «Από την έναρξη της λειτουργίας της ΔΥΕΠ λήφθηκε μέριμνα ώστε να μην έρθουν ποτέ σε επαφή οι Έλληνες με “τους ξένους” μαθητές. Τα αποτελέσματα αυτής της μεθοδευμένης στάσης ήταν να εγκαθιδρυθεί ένα καθεστώς απόλυτου διαχωρισμού των παιδιών το οποίο δε θα ήταν αποδεκτό σε καμία στοιχειωδώς πολιτισμένη χώρα. Υπήρχαν ξεχωριστές τουαλέτες για τους Έλληνες και τους ξένους μαθητές, ξεχωριστά θρανία για να κάθονται την ώρα των μαθημάτων τους, ενώ ακόμη και ο προαυλισμός των παιδιών στα διαλείμματα γινόταν σε διαφορετικά προαύλια. Λήφθηκε δηλαδή πρόνοια ώστε να μην έρθουν ποτέ σε επαφή, να μη συναντηθούν ποτέ αυτές οι δύο ομάδες. Μάλιστα το Μάιο του 2019, κλιμάκιο της Αρχής του Συνηγόρου του Παιδιού επισκέφθηκε το σχολείο μας με σκοπό να διερευνήσει τη διακοπή της σχολικής φοίτησης των παιδιών, η οποία είχε αποφασιστεί από το Σύλλογο Γονέων σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη λειτουργία της Δομής Εκπαίδευσης και Υποστήριξης Προσφύγων στο κτίριο του σχολείου του Άνω Βαθέος Σάμου. Κατά την αυτοψία που ακολούθησε διαπίστωσε ότι τα παιδιά που φοιτούσαν στη ΔΥΕΠ, όχι μόνον δεν είχαν γνωριστεί με τις συμμαθήτριες και τους συμμαθητές τους στο Δημοτικό Σχολείο (που παραμένουν μετά το μεσημέρι λόγω της ολοήμερης λειτουργίας του εν λόγω σχολείου), αλλά και αυτό που προανέφερα. Δηλαδή ότι μεταξύ άλλων προβλεπόταν η χρήση κατά τις ώρες του διαλείμματος διαφορετικών προαυλίων χώρων, προκειμένου να μη συναντιούνται και να μην αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η παραπάνω πρακτική κρίθηκε αδικαιολόγητη και επιζήμια για τη διαδικασία ένταξης των μαθητών και μαθητριών της ΔΥΕΠ ενώ ο συνήγορος αποφάνθηκε ότι μια τέτοια πρακτική, υπονομεύει τις όποιες προσπάθειες κοινωνικοποίησης και δημιουργίας φιλικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών. Εκτός αυτού, η σχολική μονάδα όφειλε να προβλέψει για δράσεις προετοιμασίας της συνάντησης των Ελλήνων και των προσφύγων μαθητών αλλά και για κοινές δράσεις με σκοπό την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Όπως φυσικά διαπιστώθηκε και από το κλιμάκιο της Αρχής, δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για κοινές εκπαιδευτικές δράσεις των παιδιών, με στόχο τη γνωριμία μεταξύ τους, την άμβλυνση του φόβου και της έντασης που προηγήθηκε και την παιδαγωγική ένταξη όλων των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία».
- Ερ: Από όσο γνωρίζω είναι αυτός ο ίδιος Σύλλογος Γονέων ο οποίος λίγους μήνες πριν, κρέμασε τεράστια πανό έξω από το σχολείο με την ιστορική φράση: «ΟΧΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΣΕ ΑΣΥΛΟ». Αυτοί οι ίδιοι γονείς δηλαδή και σου επιτέθηκαν και προσπάθησαν να σου απαγορέψουν να ξαναμιλήσεις για κοινωνικά θέματα -προσπάθησαν δηλαδή να καταργήσουν το ρόλο σου ως παιδαγωγό- και σου άσκησαν και αγωγή από πάνω γιατί ισχυρίζονται πως προσβλήθηκε η προσωπικότητά τους! Επειδή λένε πως τους απηύθυνες ένα ερώτημα με το οποίο μπορεί να εννοούσες ότι είναι ρατσιστές! Και εσύ τώρα αντιμετωπίζεις μια αγωγή, η οποία από όσο καταλαβαίνω είναι και εντελώς αβάσιμη. Τελικά μήπως κατηγορείσαι γιατί τόλμησες να προσπαθήσεις να διαμορφώσεις στις συνειδήσεις των παιδιών το σεβασμό και την αποδοχή στο διαφορετικό;
Σοφία: «Κατηγορούμαι γιατί τόλμησα να κάνω το αυτονόητο, να υπερασπιστώ έμπρακτα το δικαίωμα κάθε παιδιού που ζει στην ελληνική επικράτεια να έχει ισότιμη πρόσβαση στο ελληνικό σχολείο σύμφωνα με τους νόμους του κράτους και τις διεθνείς συνθήκες και να ασκήσω το λειτούργημά μου όπως μου επιβάλλει η συνείδησή μου. Κατηγορούμαι επειδή -ως όφειλα- προσπάθησα να επηρεάσω θετικά τους μαθητές της τάξης μου ενόψει της ένταξης στο σχολείο προσφύγων μαθητών και μαθητριών».
- Ερ: Αυτά που περιέγραψες είναι απίστευτα! Διακρίνω μία προσπάθεια φίμωσης του εκπαιδευτικού από την πλευρά κάποιων γονέων. Από την άλλη υπάρχει ένα μεγάλο ρεύμα συμπαράστασης που έχει εκφραστεί στο πρόσωπο σου. Θα ήθελα ειλικρινά να μου πεις πως νιώθεις. Νιώθεις να φοβάσαι;
Σοφία: «Όταν υποστηρίζεις την αλήθεια και το δίκιο, όταν κάνεις τη δουλειά σου, αυτό που περιμένει η πολιτεία να κάνεις και όχι συγκεκριμένες απόψεις, τότε ΟΧΙ δεν φοβάσαι! Με στηρίζει ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, της τοπικής αλλά και όλης της χώρας. Και νιώθω εξαιρετικά ευγνώμων για αυτό. Υπάρχει ένα τεράστιο κύμα συμπαράστασης που μεγαλώνει καθημερινά. Αυτό μου δίνει τεράστια δύναμη! Επιβεβαιώνει πως το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας δεν είναι σάπιο. Και στα σημαντικά θέματα, σε θέματα αξιών, ενωνόμαστε όλοι μαζί σαν μια γροθιά! Και αυτό είναι ανεξάρτητο από πολιτικές παρατάξεις και κομματικές αποχρώσεις. Όταν βλέπεις πλήθος από συλλογικότητες σε όλη τη χώρα καθημερινά, ανθρώπους από όλα τα μέρη της Ελλάδας, την Ομοσπονδία σου και το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας, να εκφράζουν με τόσο συγκινητικό τρόπο τη συμπαράστασή τους και να καταδικάζουν ενέργειες όπως αυτές του εν λόγω συλλόγου, τότε συνειδητοποιείς ότι όλο αυτό που συμβαίνει είναι κάτι μεγαλύτερο, κάτι έξω από εσένα. Όλα γίνονται για κάποιο λόγο. Πάντα το πίστευα αυτό. Ίσως μέσα από τη δική μου δοκιμασία να αναδειχθούν προβλήματα που είναι υπαρκτά. Γιατί παραδείγματα παράνομων και αυθαίρετων πρακτικών, είτε μεμονωμένων ατόμων είτε συλλόγων γονέων και κηδεμόνων που επιθυμούν με ταπεινά κίνητρα, που παραβιάζουν τα διεθνώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των παιδιών, να παρεισφρήσουν στην εκπαιδευτική διαδικασία και να διαμορφώσουν σύμφωνα με τις απόψεις τους την εφαρμογή του δικαιώματος στην εκπαίδευση στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλά και σε όλη την χώρα. Κάποια στιγμή αυτό πρέπει να αναδειχθεί και να σταματήσει. Παρόλο που η αγωγή στρέφεται αυτή τη στιγμή εναντίον μου, στην πραγματικότητα στρέφεται ενάντια σε κάθε εκπαιδευτικό που προσπαθεί με γνώμονα το καλό όλων των παιδιών να κάνει το έργο του. Σύσσωμη η εκπαιδευτική κοινότητα έχει συνειδητοποιήσει αυτή τη μεθοδευμένη προσπάθεια φίμωσης του εκπαιδευτικού και του έργου του και το αντιμετωπίζει ακριβώς έτσι. Σαν να στρέφεται προς όλα τα μέλη της. Γιατί δεν μπορεί να διώκεται, να τιμωρείται, να απειλείται από τους γονείς ο εκπαιδευτικός επειδή είναι εντεταλμένος από την πολιτεία να διδάσκει στα παιδιά την αγάπη και τον ανθρωπισμό».
- Ερ: Ποια πιστεύεις ότι πρέπει να είναι η θέση και η πρακτική των εκπαιδευτικών όσον αφορά στην εκπαίδευση των προσφυγόπουλων; Και ποιο είναι το μήνυμα που θα ήθελες να περάσεις;
Σοφία: «Οφείλουμε πάνω από όλα να είμαστε παιδαγωγοί. Και ο παιδαγωγός δεν πρέπει να είναι μόνον διεκπεραιωτής των γνωστικών αντικειμένων. Οφείλει να διδάσκει αξίες, να μιλάει για ανθρωπιά και για αγάπη στα παιδιά του. Αυτό είναι το έργο μας, αυτός είναι ο ρόλος τον οποίο μας έχει αναθέσει η πολιτεία. Να διδάσκουμε στους μαθητές μας ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής και θρησκείας, να διαπαιδαγωγούμε. Πρώτα απ΄ όλα αυτό. Και δεν πρέπει να επιτρέψουμε σε κανέναν να μας καταργήσει αυτό τον πολύ σπουδαίο ρόλο. Όταν βλέπεις πως το ίδιο σου το σχολείο τροφοδοτεί το διαχωρισμό των ανθρώπων, τότε δεν πρέπει ούτε απλά να το δεχτείς, ούτε να σωπάσεις. Οφείλεις να κάνεις κάτι και πρώτα για τους ίδιους τους μαθητές σου. Γιατί πρακτικές όπως αυτή η οποία διαχωρίζει και επιβάλει διακρίσεις στα παιδιά με βάση την καταγωγή τους, είναι ικανή να καλλιεργήσει συναισθήματα φόβου, εχθρότητας και ανησυχίας στα παιδιά τα οποία φοιτούν στο σχολείο. Ένας διαχωρισμός όπως αυτός, λειτουργεί και συμβολικά και έχει και μελλοντικές προεκτάσεις καθώς πρόκειται για μια πρακτική η οποία ευνοεί τελικά την ανάπτυξη των διακρίσεων, καθώς διαμορφώνει εντέλει τις συνειδήσεις των παιδιών. Είναι σαν να τους λέει το ίδιο το σχολείο τους ότι δεν πρέπει να ερχόμαστε σε επαφή με διαφορετικούς ανθρώπους. Με τέτοιες πρακτικές, δημιουργείς φοβικούς ανθρώπους. Γιατί καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά αναπτύσσεται η φυλετική διάκριση. Και επιπλέον είναι και βαθιά αντισυνταγματικό, καθώς πλήττει ευθέως το δικαίωμα της προσωπικότητας για κάθε άτομο που ζει στη χώρα. Όταν ως εκπαιδευτικός βλέπεις αυτή την αδικία να συμβαίνει μπροστά στα μάτια σου, όταν προσπαθείς να υπερασπιστείς αξίες όπως είναι το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση και προσπαθούν να σου στερήσουν αυτό το δικαίωμα, τότε οφείλεις να μην επιτρέψεις καμία φωνή έξω από αυτό και καμία μεθοδευμένη προσπάθεια φίμωσης και εκφοβισμού να σε επηρεάσει!»
