Στα πλαίσια του 27ου κάμπινγκ Antinazizone – YRE πραγματοποιήθηκε συζήτηση γύρω από το ζήτημα της καταπίεσης που δέχονται σήμερα τα ΛΟΑΤ άτομα και τη μάχη για ίσότητα. Το παρακάτω κείμενο είναι βασισμένο στην εισήγηση της Γεωργίας Σκουλέλη.
Ακόμη και στις μέρες μας, την υποτιθέμενη περίοδο της ισότητας και των δικαιωμάτων, η ζωή για τα ΛΟΑΤ άτομα απέχει πολύ από το να είναι ρόδινη. Πέρα από τις σωματικές και λεκτικές επιθέσεις, αντιμετωπίζουν μια σειρά από διακρίσεις και καταπίεση στην καθημερινότητά τους.
Συχνά αναγκάζονται να «κρύβουν» την ταυτότητα φύλου τους ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους στην οικογένεια τους, στους φίλους τους, στην κοινωνία, στον εργασιακό χώρο. «Κρύβονται» για να μην απορριφθούν από τον οικογενειακό ή φιλικό τους περίγυρο ή για να μη χάσουν την δουλειά τους.
Είναι ενδεικτικό ότι ομοφυλόφιλα και αμφιφυλόφιλα παιδιά που οι οικογένειες τους τους απέρριψαν ή δεν τους αποδέχονται, έχουν περισσότερες από 8 φορές περισσότερες πιθανότητες να επιχειρήσουν να αυτοκτονήσουν από εκείνους των οποίων οι οικογένειες τους τους αποδέχονται.
Υγεία και περίθαλψη
Τα ΛΟΑΤ άτομα αντιμετωπίζουν ενοχλητικά ποσοστά διακρίσεων στην υγειονομική περίθαλψη, από την παρενόχληση και την ταπείνωση έως την απόρριψη από νοσοκομεία, φαρμακοποιούς και γιατρούς.
Σύμφωνα με μια έρευνα του Affordable Care Act (ACA) που έγινε το 2017 στις ΗΠΑ, προέκυψαν τα εξής στοιχεία για τα ομοφυλόφιλα και αμφιφυλόφιλα άτομα:
- Το 8% είπε ότι είτε ένας γιατρός είτε άλλος πάροχος υγειονομικής περίθαλψης αρνήθηκε να τους εξετάσει λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού τους.
- Το 9% είπε ότι είτε ένας γιατρός είτε άλλος πάροχος υγειονομικής περίθαλψης χρησιμοποίησε σκληρή γλώσσα ή προσβλητικές εκφράσεις κατά την εξέτασή τους.
- Το 7% είπε ότι αντιμετώπισαν ανεπιθύμητη σωματική επαφή, όπως θωπεία, σεξουαλική κακοποίηση ή βιασμό, από γιατρό ή άλλο φορέα παροχής υγειονομικής περίθαλψης.
Τα στοιχεία της ίδιας έρευνας για τα τρανς άτομα είναι 29%, 21% και 29% αντίστοιχα.
Εργασία
Στον εργασιακό τομέα, τα ΛΟΑΤ άτομα συχνά «κρύβουν» τον πραγματικό τους εαυτό, τις προσωπικές τους σχέσεις ή αλλάζουν τον τρόπο που ντύνονται ή τον τρόπο που μιλάνε, ώστε να αποφύγουν τις διακρίσεις σε βάρος τους ή να απολυθούν.
Ωστόσο, τα τρανς εργαζόμενα άτομα υφίστανται διαφορετικούς τύπους διακρίσεων και παρενόχλησης από τα ομοφυλόφιλα και τα αμφιφυλόφιλα άτομα. Αυτό περιλαμβάνει την προσβασιμότητα στο μπάνιου, στις αντρικές ή γυναικείες τουαλέτες, χωρίς να τραβά τα βλέμματα όλων των υπαλλήλων ή να συζητάνε για αυτό το γεγονός, την σκόπιμη αναφορά του ατόμου με εσφαλμένες αντωνυμίες, διαφορετικά από αυτά που το ίδιο το τρανς άτομο έχει επιλέξει, τη σκόπιμη αναφορά του ατόμου με το όνομα γεννήσεωςπου δεν χρησιμοποιεί πια και την ανεκτικότητα σε ακατάλληλες ερωτήσεις, σχετικά με τι αλλαγές έχει κάνει το τρανς άτομο στο σώμα του, αν έχει κάνει εγχειρήσεις ή τι έχει ανάμεσα στα πόδια του.
Σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ και περιλάμβανε 28.000 τρανς ερωτηθέντες, προέκυψε ότι το 30% που εργάζονται ανέφεραν ότι απολύθηκαν ή τους/τις αρνήθηκαν προαγωγή ή τους/τις κακομεταχειρίστηκαν λόγω της ταυτότητας φύλου τους.
Αιμοδοσία
Διακρίσεις γίνονται και στο ποιος έχει δικαίωμα στην αιμοδοσία. Πριν τη διαδικασία, οι αιμοδότες/τριες συμπληρώνουν ένα φυλλάδιο με διάφορες προσωπικές ερωτήσεις, για να κριθεί εάν πληρούν τις προϋποθέσεις για να δώσει κανείς αίμα. Στο μπροστινό μέρος του φυλλαδίου, αναφέρει 6 διαφορετικές περιπτώσεις που κάποιος/α δεν πρέπει να δώσει αίμα. Στην πρώτη περίπτωση, γράφει το εξής: όποιος έχει έστω και μία ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977. Με την υποψία δηλαδή ότι υπάρχει η πιθανότητα να έχει εκτεθεί στον ιό που προκαλεί το AIDS.
Το καλοκαίρι του 2018, μια γυναίκα με ομοφυλοφιλικές σχέσεις θέλησε να πάει για αιμοδοσία. Ξέροντας ότι τα άτομα με ομοφυλοφιλικές σχέσεις απορρίπτονται και επειδή δεν ήθελε να πει ψέματα στο νοσηλευτικό προσωπικό, εξετάστηκε για τον HIV. Το αποτέλεσμα βγήκε αρνητικό.
Όταν η γυναίκα πήγε για αιμοδοσία και έδωσε το συμπληρωμένο φυλλάδιο της στη νοσηλεύτρια, ήταν αρκετά θετική ότι μπορεί να δώσει αίμα και πως δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Όταν όμως είδε ότι έχει απαντήσει θετικά στο ότι έχει ομοφυλοφιλικές σχέσεις, προβληματίστηκε. Τότε η γυναίκα έδωσε στην νοσηλεύτρια την εξέτασή της για να επιβεβαιώσει ότι είναι υγιής και μπορεί να δώσει αίμα. Αμέσως η συμπεριφορά της νοσηλεύτριας προς την γυναίκα άλλαξε, έγινε ξαφνικά αρνητική και φαινόταν πως δεν θα της επέτρεπε να δώσει αίμα. Τελικά, η νοσηλεύτρια απέρριψε τη γυναίκα από το να αιμοδοτήσει με την ψευδή δικαιολογία ότι έχει χαμηλό αιματοκρίτη.
Το στερεότυπο που λέει πως όλοι οι γκέι έχουν HIV, κάνουν όλη μέρα σεξ χωρίς προφυλάξεις και ότι μόνο αυτοί εκτίθενται στον HIV, ποτέ δεν ίσχυε. Ίσα ίσα, τα άτομα με ομοφυλοφιλικές σχέσεις είναι αυτά που έχουν ψάξει περισσότερο για τον HIV, είναι ενημερωμένα, προστατεύουν τους ίδιους αλλά και τους συντρόφους τους και εξετάζονται συχνότερα από ένα ετεροφυλόφιλο άτομο, όπου εκεί κυριαρχεί ένα άλλο στερεότυπο, ότι οι στρέιτ δήθεν δεν εκτίθενται στον HIV.
Ψυχική υγεία
Οπότε, το πού, πότε και με ποιους θα είσαι ο/η αληθινός/ή εαυτός/ή σου, διαφέρει σε κάθε περίπτωση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτό έχει επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ατόμων (άγχος, κατάθλιψη, απομόνωση, διατροφικές διαταραχές) απαιτεί τεράστια ενέργεια να πρέπει κρύβεσαι όλη την ώρα και να υποκρίνεσαι κάποιον/α άλλον/η, να ανέχεσαι κάθε ομοφοβικό και τρανσφοβικό «αστείο» που γίνεται γύρω σου, να φοβάσαι μην το ανακαλύψει κάποιος και το πει σε άλλους, να ζεις σε ένα συνεχόμενο φόβο και τρόμο.
Σύμφωνα με την Διοίκηση Υπηρεσιών Κατάχρησης Ουσιών και Ψυχικής Υγείας (Substance Abuse and Mental Health Services Administration) στις ΗΠΑ, περίπου το 58% των ΛΟΑΤ αντιμετωπίζουν άγχος και κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή τους. Το ποσοστό αυτό είναι 2,5 φορές υψηλότερο από το αντίστοιχο των ετεροφυλόφιλων ατόμων.
Ουσίες, αλκοόλ και αυτοκτονίες
Για να αντιμετωπίσουν τα ΛΟΑΤ άτομα την κάθε είδους διάκριση και κακοποίηση που υφίστανται είτε από οικογένεια και φίλους είτε από τον εργασιακό χώρο και την κοινωνία, εκτός από τις προφανείς επιπτώσεις και τα προβλήματα που ήδη αναφέραμε, υπάρχουν κι άλλα. Και είναι αυτά που φέρνουν μια λύση ή μια «διέξοδο» σε όλο τον πόνο που βιώνουν. Αναφερόμαστε στις ουσίες, το αλκοόλ, τον αυτό-τραυματισμό και τις αυτοκτονίες.
Τα ΛΟΑΤ άτομα έχουν περισσότερες από διπλάσιες πιθανότητες να κάνουν κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ από τα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως ετεροφυλόφιλα (39% προς 17%). Όταν αναφερόμαστε στους ΛΟΑΤ εφήβους, αυτός ο αριθμός αυξάνεται στο 90%. Τα νεαρά ομοφυλόφιλα και αμφιφυλόφιλα άτομα έχουν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες από τα νεαρά ετεροφυλόφιλα άτομα να επιχειρήσουν να αυτοκτονήσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Σύμφωνο συμβίωσης, αναδοχή παιδιών
Πολύ σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία και στην ορατότητα των ΛΟΑΤ ατόμων, «παίζει» και η στέρηση των δικαιωμάτων τους στο γάμο και στην υιοθεσία. Το 2015, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το Σύμφωνο Συμβίωσης επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει τα ομόφυλα ζευγάρια. Είναι σίγουρα ένα θετικό βήμα αφού πλέον τα ομόφυλα ζευγάρια αποκτούν ασφαλιστικά και κληρονομικά δικαιώματα. Ωστόσο, είναι λειψό, καθώς δε θεσπίζει τη δυνατότητα υιοθεσίας, από ομόφυλα ζευγάρια. Ακόμη και η δυνατότητα αναδοχής παιδιών από ζευγάρια (ετερόφυλα ή ομόφυλα) που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ήρθε αργότερα, με ξεχωριστό νόμο.
Παρά τις σημαντικές ελλείψεις που υπάρχουν στο νομοσχέδιο, η επόμενη μέρα ήταν λίγο καλύτερη για την ψυχολογία των ΛΟΑΤ ατόμων. Τα ΛΟΑΤ άτομα «πήραν» μια ανάσα, ένιωσαν ότι μετά τον αγώνα χρόνων, τις πορείες και τα pride, η φωνή τους έχει δύναμη και επιτέλους ακούστηκε.
Το δικαίωμα στο γάμο
Το επόμενο βήμα θα μπορούσε να είναι η ισότητα στο γάμο, το δικαίωμα, δηλαδή, των ομόφυλων ζευγαριών να παντρεύονται με πολιτικό γάμο, όπως ακριβώς και τα ετερόφυλα ζευγάρια.
Μερικοί/ές μπορεί να αναρωτηθείτε σε τι χρησιμεύει πλέον ο πολιτικός γάμος εφόσον τα ομόφυλα ζευγάρια ικανοποιούν μία σειρά από ανάγκες και δικαιώματα με το σύμφωνο συμβίωσης που τα συμπεριλαμβάνει. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Δανία και τη Σουηδία, χώρες που έχουν νομιμοποιήσει το γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, τα ποσοστά αυτοκτονιών των ομόφυλων αντρών και γυναικών έχουν μειωθεί σχεδόν κατά 50%. Ακόμα, οι ερευνητές σύγκριναν δυο περιόδους, το 1989-2002 και το 2003-2016, και βρήκαν πως το ποσοστό αυτοκτονιών ανάμεσα στους ανθρώπους που έχουν ομοφυλοφιλικές σχέσεις μειώθηκε κατά 47%, ενώ για τους ετεροφυλόφιλους κατά 28%.
Σύμφωνα με έρευνα του Harvard του 2017, το ποσοστό αυτοκτονιών στο σύνολο των μαθητών και των μαθητριών στις ΗΠΑ, μετά τη νομιμοποίηση του γάμου των ομοφυλόφιλων, μειώθηκε κατά 7%, ενώ αντίστοιχα στους/ις ΛΟΑΤ μαθητές/τριες, το ποσοστό μειώθηκε κατά 14%.
Νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου
Το 2017 και πάλι επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, ψηφίστηκε ακόμα ένας σχετικός νόμος, αυτός για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Ο νόμος προβλέπει ότι πλέον τα διεμφυλικά άτομα μπορούν να αλλάξουν τα στοιχεία της ταυτότητας και τα υπόλοιπα επίσημα έγγραφα χωρίς να απαιτείται η επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου, που στην ουσία σημαίνει στείρωση των διεμφυλικών ατόμων, είναι εξαιρετικά ακριβή και δεν την επιθυμούν όλα τα διεμφυλικά άτομα. Παράλληλα δεν απαιτείται ψυχιατρική γνωμάτευση, μια διαδικασία επίσης κοστοβόρα, που στιγματίζει τη διεμφυλικότητα. Τέλος, από την ηλικία των 15 θα μπορούν τα παιδιά να ξεκινούν τη διαδικασία για τις αλλαγές των στοιχείων τους, κάτι πολύ θετικό για την ψυχολογία των παιδιών και την αυτοπεποίθησή τους, καθώς θα μπορούν να ζουν και να εκφράζονται με το φύλο που προσδιορίζουν τους εαυτούς τους, χωρίς να καταπιέζονται.
Όπως και με το σύμφωνο συμβίωσης, είναι ένα θετικό βήμα για τα ΛΟΑΤ άτομα, αλλά υπάρχουν ελλείψεις. Η διαδικασία παραμένει δικαστική και άρα μπορεί να καθυστερεί πολύ, διατηρώντας γραφειοκρατικό χαρακτήρα για μία υπόθεση που θα έπρεπε και θα μπορούσε να αποτελεί μια απλή και γρήγορη διαδικασία στο ληξιαρχείο. Επίσης, δεν επιτρέπεται στα έγγαμα άτομα να αξιοποιήσουν τις διατάξεις του νόμου και δε γίνεται καμία αναφορά στα μεσοφυλικά άτομα.
Ποιος θα μας δώσει τα δικαιώματά μας;
Στις 25 Νοέμβρη 2019, με κυβέρνηση ΝΔ, καταψηφίστηκε από 170 βουλευτές η τροποποίηση του Συντάγματος που προέβλεπε την προσθήκη της απαγόρευσης διακρίσεων βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου.
Η τροποποίηση του άρθρου είχε προταθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, του ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν εγκρίθηκε από την επόμενη Βουλή.
Ο θυμός και η απογοήτευση ήταν τα αναμενόμενα και λογικά συναισθήματα που είχαν τα ΛΟΑΤ άτομα. Ίσως η έκπληξη και το σοκ δεν θα έπρεπε να υπάρξουν. Κι αυτό γιατί το να περιμένει κανείς πως ένα κόμμα της Δεξιάς θα υπερασπιστεί τα δικαιώματα καταπιεσμένων κοινωνικών ομάδων, με αγνές προθέσεις και χωρίς πίεση, είναι τουλάχιστον αφελής.
Όλοι και όλες θυμόμαστε την ΝΔ να συμμετέχει με αντιπροσωπία στο Athens Pride 2018. «Η ΝΔ ενώνει την φωνή της με όσους αγωνίζονται για την εξάλειψη των διακρίσεων που υφίστανται τα μέλη της ΛΟΑΤ κοινότητας εξαιτίας του σεξουαλικού τους προσδιορισμού ή του φύλου τους», μας είπαν.
Αλλά όταν έρχονται νόμοι για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων είναι πάντα αρνητική. Εδώ αξίζει να κάνουμε μια ανασκόπηση της ΝΔ όταν ερχόταν η στιγμή της ψήφισης των νόμων για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων. Στην ψήφιση για το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια 19 βουλευτές/ίνες της ΝΔ ψήφισαν υπέρ, 29 ψήφισαν κατά και 27 απουσίασαν από τη ψηφοφορία. Στο νόμο για την νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, η ΝΔ ψήφισε όχι. Στο νομοσχέδιο που προβλέπει δικαίωμα αναδοχής παιδιών και από ομόφυλα ζευγάρια, ψήφισαν υπέρ μόλις 4 βουλευτίνες της ΝΔ.
Κάθε νίκη μετράει!
Η κάθε νίκη για το ΛΟΑΤ κίνημα είναι σημαντική! Και είναι νίκες που επιτυγχάνονται μέσω των κινημάτων, των αγώνων, των πορειών και των Pride. Δεν αρκούν όμως μόνο αυτά. Το ΛΟΑΤ κίνημα πρέπει να συνδεθεί και με τα υπόλοιπα κινήματα, όπως το εργατικό, το γυναικείο, το περιβαλλοντικό κλπ.
Πώς θα γίνει αυτό; Για παράδειγμα, με τη συμμετοχή των ΛΟΑΤ ομάδων στις εργατικές πορείες, να υιοθετούν τα αιτήματα για τα εργατικά δικαιώματα και για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ στην εργασία. Αντίστοιχα και το εργατικό κίνημα να υιοθετεί τα αιτήματα των ΛΟΑΤ συναδέλφων τους και να τα προβάλλει. Μόνο με τη σύνδεση και το συντονισμό των κινημάτων μπορούμε να αποκτήσουμε ακόμα πιο μεγάλη δύναμη και φωνή απέναντι στις κυβερνήσεις για να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα που μας ανήκουν!
Να αγωνιστούμε για μια κοινωνία όπου το καπιταλιστικό σύστημα και οι ανισότητες στην εργασία, στην υγεία και στην παιδεία δεν θα υπάρχουν πια. Ώστε να ζούμε σε γειτονιές καθαρές από ομοφοβία, τρανσφοβία, κάθε είδους διάκριση και εκμετάλλευση προς τις κοινωνικά ευάλωτες κοινότητες.
