Η αλλαγή φύλου στη φύση και η συζήτηση περί «φυσιολογικού»

Παρά τους αγώνες που δίνει η ΛΟΑΤ+ κοινότητα εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια – μέσα από τους οποίους έχει αναμφίβολα πετύχει πολλά στην κατεύθυνση της ισότητας των ΛΟΑΤ+ ατόμων – η κυρίαρχη αντίληψη γύρω από το φύλο παραμένει αυτή της ετεροκανονικότητας. Ότι δηλαδή τα φύλα στη φύση είναι δυο, αρσενικό και θηλυκό, ότι συνοδεύονται από συγκεκριμένες συμπεριφορές και πως όλες οι υπόλοιπες εκφράσεις ταυτότητας φύλου, ερωτικής έλξης και σεξουαλικής συμπεριφοράς (τρανς, ίντερσεξ, ομοφυλοφυλία, αμφιφυλοφιλία κ.α.) είναι αποκλίσεις του «φυσιολογικού», τις οποίες ο καθένας ανάλογα με την πολιτική του τοποθέτηση και ιδεολογία θα σεβαστεί ή όχι, θα υπερασπίσει ή θα πολεμήσει τα δικαιώματα τους κοκ.

Στην επιχειρηματολογία περί «φυσιολογικού» και «κανονικότητας» επιστρατεύεται συνήθως το επιχείρημα ότι όλος ο φυσικός κόσμος λειτουργεί στη βάση των δύο φύλων και της ετερόφυλης αναπαραγωγής. Στην πραγματικότητα όμως το φύλο στη φύση είναι πολύ πιο ρευστό και πολύ πιο πολύπλοκο. Το ίδιο ισχύει για τις σεξουαλικές και αναπαραγωγικές συμπεριφορές.

Ζώα που αλλάζουν φύλο

Οι φοιτητές της ιχθυολογίας μαθαίνουν από πολύ νωρίς ότι πολλά είδη ψαριών αλλάζουν φύλο κατά τη διάρκεια της ζωής τους μία ή και περισσότερες φορές.

Ο κέφαλος, η τσιπούρα, η σάλπα και η μουρμούρα είναι ψάρια που γεννιούνται αρσενικά και μετατρέπονται σε θηλυκά μετά από μερικά χρόνια ζωής. Αντιθέτως, το λυθρίνι, ο ροφός, το φαγκρί, ο σαργός και ο γύλος γεννιούνται θηλυκά και μετατρέπονται σε αρσενικά – το λυθρίνι γύρω στο 3^ο έτος της ζωής του, ο σαργός στο 5^ο κοκ.

Η αλλαγή φύλου δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο ειδών της Μεσογείου. Αντίστοιχα είδη ζουν στις θάλασσες όλου του κόσμου, με πιο γνωστό ίσως το ψάρι κλόουν που έγινε γνωστό από την ταινία κινουμένων σχεδίων «ψάχνοντας τον Νέμο» και το οποίο μπορεί να αλλάξει το φύλο του από αρσενικό σε θηλυκό. Την ίδια στιγμή υπάρχουν ψάρια που μπορούν να αλλάξουν φύλο και προς τις δύο κατευθύνσεις ακόμα και πολλές φορές μέσα στην ίδια μέρα, όπως είναι κάποια είδη γωβιού (π.χ. bluebandedgoby Lythrypnusdalli).[1]

Άλλα είδη ψαριών διαθέτουν ταυτόχρονα αρσενικά και θηλυκά γεννητικά όργανα. Είναι ερμαφρόδιτα και μπορούν να αυτογονιμοποιηθούν. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν, μεταξύ άλλων, πολλά είδη πέρκας όπως π.χ. ο σερρανέλος. [2]

Ο Charles Tyler καθηγητής αναπαραγωγικής φυσιολογίας στο πανεπιστήμιο του Έξετερ εξηγεί πως:

«τα ψάρια ζουν στον πλανήτη εδώ και 500 εκατομμύρια χρόνια: σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 26.000 διαφορετικά είδη. Συγκρίνετε αυτό με τα χονδρικά 200 εκατομμύρια χρόνια που ζουν τα θηλαστικά στον πλανήτη και το γεγονός ότι υπάρχουν λιγότερα από 6.000 είδη θηλαστικών. Υπάρχει απλά μεγαλύτερη ποικιλία στα ψάρια. […] Και όταν έχεις ποικιλία, την έχεις με διάφορους τρόπους…» [3]

Ομοφυλοφιλικές και αμφιφυλοφιλικές εκφράσεις και συμπεριφορές

Δεν είναι μόνο τα ψάρια όμως που «αποκλίνουν» από τα στενά και άκαμπτα πρότυπα για τα φύλα που μαθαίνουμε στο σχολείο και προπαγανδίζονται από τους κυρίαρχους θεσμούς του συστήματος, όπως τα αστικά ΜΜΕ, η Εκκλησία κ.α.

Μέχρι στιγμής ομοφυλοφιλικές και αμφιφυλοφιλικές συμπεριφορές έχουν καταγραφεί σε 1.500 είδη ζώων. Εκτιμάται ότι οι εκφράσεις και συμπεριφορές αυτές είναι ευρέως διαδεδομένες στο ζωϊκό βασίλειο, ωστόσο τα ταμπού και η κυρίαρχη ηθική γύρω από την ομοφυλοφιλία κάνουν τους επιστήμονες συχνά διστακτικούς να ασχοληθούν με το θέμα. [4] 

Οι συμπεριφορές αυτές δεν αφορούν μόνο το σεξ στα ζώα, αλλά και τον σχηματισμό οικογενειών από άτομα του ίδιου φύλου.

Ανάμεσα στα πιο γνωστά είδη ομοφυλόφιλων και αμφιφυλόφιλων ζώων είναι οι χιμπατζίδες νάνοι. Στην περίπτωσή τους, όλα τα άτομα του είδους είναι αμφιφυλόφιλα. Άλλα παραδείγματα αποτελούν τα λιοντάρια, τα ελάφια, τα σκαθάρια κοκ.

Σύμφωνα με τον Petter Boeckman, ζωολόγο στο Νορβηγικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Όσλο  

«Υπάρχουν ζώα που είναι ομοφυλόφιλα σε όλη τους τη ζωή. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στα είδη πτηνών που θα ζευγαρώσουν μ’ έναν σύντροφο για όλη τους τη ζωή, όπως συμβαίνει με τις χήνες και τις πάπιες. 4-5% των ζευγαριών είναι ομόφυλα. «Ελεύθερα» θηλυκά γεννούν αυγά στη φωλιά ομόφυλων ζευγαριών. Έχει παρατηρηθεί ότι τα ομόφυλα ζευγάρια είναι συχνά καλύτερα στο μεγάλωμα των μικρών από τα ετερόφυλα»

Η επιστημονική κοινότητα ανακαλύπτει ότι η ομοφυλοφιλία και η αμφιφυλοφιλία στη φύση μπορεί να έχουν συγκεκριμένα εξελικτικά πλεονεκτήματα. Ανάμεσα στις θεωρίες και τα ερευνητικά μοντέλα που το υποστηρίζουν (οι οποίες δεν συγκρούονται απαραιτήτως μεταξύ τους, αλλά πιθανά να αλληλοσυμπληρώνονται) είναι και η θεωρία ότι τα ζώα με πιο ρευστή σεξουαλικότητα έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν, όπως και η θεωρία ότι η ομοφυλοφιλία συμβάλει σε μια κοινότητα ζώων στην καλύτερη και πιο επιτυχή φροντίδα των μικρών. [5]

Αναπαραγωγή χωρίς σύντροφο

Στη φύση καταρρίπτονται όλα τα στερεότυπα, συμπεριλαμβανομένου του στερεότυπου ότι για την αναπαραγωγή απαιτούνται άτομα διαφορετικού φύλου ή έστω γενετικά όργανα διαφορετικού φύλου (όπως στην περίπτωση των ερμαφρόδιτων ψαριών). Η λεγόμενη «παρθενογένεση» συναντάται σε μια σειρά είδη ψαριών, ερπετών και εντόμων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι μαστιγοφόρες σαύρες στο Νέο Μεξικό, οι οποίες είναι όλες θηλυκές. Γεννούν αυγά και αναπαράγονται χωρίς την οποιαδήποτε «μεσολάβηση» αρσενικού. [6]

Η φυσική τάξη των πραγμάτων;

Ο καπιταλισμός, όπως και προηγούμενα ταξικά συστήματα, προωθεί μια στενή και άκαμπτη αντίληψη για τα φύλα, για το τι είναι «κανονικό» και «φυσιολογικό» και άμεσα ή έμμεσα καταπιέζει την «διαφορετικότητα». Δεν είναι όμως η μόνη πλαστή «κανονικότητα» που προβάλλει και στηρίζει, ούτε η μοναδική καταπίεση που ασκεί. Ο καπιταλισμός βασίζεται σε «κανονικότητες» και καταπιέσεις που εξασφαλίζουν την επιβίωσή της κυρίαρχης τάξης. «Κανονικότητες» όπως ότι ο φυσικός προορισμός των γυναικών είναι η τεκνοποίηση και αυτό καθορίζει βασικά στοιχεία του χαρακτήρα, του ρόλου και της θέσης τους στην κοινωνία – η οποία δεν είναι ισότιμη με του άντρα. «Κανονικότητες» όπως ότι είναι φυσιολογικό να υπάρχει ληστρική εκμετάλλευση και φτωχοποίηση των χωρών του 3^ου κόσμου και την ίδια στιγμή να πυροβολούνται στα σύνορα όσοι άνθρωποι από αυτές τις χώρες προσπαθούν να μεταναστεύσουν για να ξεφύγουν. «Κανονικότητες» όπως ότι 26 άνθρωποι στον πλανήτη έχουν τόσο πλούτο όσο το 50% του πληθυσμού της γης [7] και ότι 1,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι «ζουν» με μόλις 1$ την ημέρα [8].

Αυτές τις «κανονικότητες» δεν πρέπει μόνο να τις αμφισβητήσουμε αλλά και να ανατρέψουμε το σύστημα που στηρίζεται σε αυτές και τις καλλιεργεί, για να χτίσουμε μια κοινωνία με πραγματική ισότητα, δημοκρατία και αλληλεγγύη και όπου κάθε άνθρωπος θα μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του.