Από την πρώτη στιγμή που αποχώρησε ο αμερικάνικος στρατός από το Αφγανιστάν και έγινε καθαρό πως η επικράτηση των Ταλιμπάν είναι θέμα χρόνου, χιλιάδες απλοί άνθρωποι άρχισαν να εκφράζουν την ανησυχία τους για το μέλλον των κατοίκων της χώρας και ειδικά των γυναικών που θα έβλεπαν για μία ακόμα φορά, τα κουτσουρεμένα τους δικαιώματα να περιορίζονται ακόμα περισσότερο -σε σημείο απάνθρωπο.
Από κοντά και τα ΜΜΕ στον λεγόμενο «δυτικό» κόσμο άρχισαν να καλύπτουν το θέμα με ρεπορτάζ, άρθρα και φωτογραφίες για το τι σημαίνει η επέλαση των Ταλιμπάν στη χώρα, παρουσιάζουν γυναίκες να εκφράζουν τους φόβους τους για το μέλλον. Ένα μέλλον όπου θα είναι υποχρεωμένες να φορούν χιτζάμπ στους δημόσιους χώρους, δε θα τους επιτρέπεται να εργάζονται, τίθεται υπό αμφισβήτηση το δικαίωμα τους στη μόρφωση κοκ. Το ίδιο και οι κυβερνήσεις που δηλώνουν την έντονη ανησυχία τους για τις εξελίξεις.
Έτσι, σήμερα οι «δυτικοί» φαίνεται να αντιδρούν σαν να «ανακάλυψαν την Αμερική» σε σχέση με τη γυναικεία καταπίεση στις ισλαμικές χώρες. Και όμως, σε μία άλλη χώρα, αρκετά κοντά στο Αφγανιστάν, στη Σαουδική Αραβία, οι γυναίκες ζουν κάτω από τη μπότα του «Ισλαμικού Νόμου» εδώ και δεκαετίες, χωρίς κανένας ηγέτης της Ευρώπης ή των ΗΠΑ να χύσει έστω ένα «κροκοδείλιο δάκρυ».
Πουθενά χωρίς τον «κηδεμόνα» σου
Στη Σαουδική Αραβία η ζωή μίας γυναίκας ελέγχεται από τη γέννηση μέχρι και τον θάνατό της από έναν «κηδεμόνα», έναν άντρα δηλαδή της οικογένειάς της, ο οποίος αποφασίζει για το πώς θα ζήσει η γυναίκα. Και όταν μιλάμε για αποφάσεις, μιλάμε για το ποιόν θα παντρευτεί, αν θα σπουδάσει, αν θα εργαστεί κοκ. Ο κηδεμόνας αρχικά είναι ο πατέρας της, στη συνέχεια ο σύζυγός της, ενώ εάν ο σύζυγος πεθάνει ή αν το ζευγάρι χωρίσει, την κηδεμονία θα αναλάβει κάποιο άλλο αρσενικό μέλος της οικογένειας, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και ο γιος της γυναίκας.
Η ύπαρξη κηδεμόνα έχει τεράστιες συνέπειες στις ζωές των γυναικών, τόσο σε πρακτικό επίπεδο, όσο και σε σημειολογικό. Βασίζεται στην αντίληψη πως το μυαλό και οι ικανότητες μίας γυναίκας μένουν πάντα καθηλωμένες σε επίπεδο μικρού παιδιού και άρα είναι ανίκανες να πάρουν από μόνες τους οποιαδήποτε σημαντική απόφαση. Στην πράξη, αυτό καθιστά μία γυναίκα υποδουλωμένη σε έναν άντρα συγγενή, ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις αποφασίζει ακόμα και για την υγεία της, για παράδειγμα αν θα κάνει κάποια επέμβαση! Επίσης, σε περίπτωση που μία κρατούμενη εκτίσει την ποινή της στη φυλακή, αλλά ο κηδεμόνας της δε συμφωνήσει να επιστρέψει στο σπίτι, τότε η γυναίκα παραμένει φυλακισμένη.
Και ενώ θεωρητικά η Κυβέρνηση έχει αποφασίσει ήδη δύο φορές (το 2009 και το2013) την κατάργηση του νόμου για την κηδεμονία, το μόνο που έχει συμβεί είναι να γίνουν κάποιες ελλιπείς και αναποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις, με το σύστημα κηδεμονίας να έχει μείνει στην ουσία άθικτο.
Το 2019 αποφασίστηκε η «χαλάρωση» κάποιων νόμων για να δοθούν κάποιες «ελευθερίες» στις γυναίκες. Μία από αυτές τις «ελευθερίες» ήταν πως μία γυναίκα μπορεί να βγάλει διαβατήριο και άρα να ταξιδέψει στο εξωτερικό χωρίς την παρουσία και έγκριση του κηδεμόνα της. Στην πράξη όμως, ο κηδεμόνας διατηρεί το δικαίωμα να δηλώσει στις αρχές την εξαφάνιση της γυναίκας και η αστυνομία να αναλάβει να την επιστρέψει στο σπίτι της.
Οι ανισότητες στην εκπαίδευση και την εργασία και το μισθολογικό χάσμα
Ο κηδεμόνας επίσης αποφασίζει για το εάν μία γυναίκα θα μορφωθεί, μέχρι ποιο επίπεδο θα προχωρήσει στις σπουδές της αλλά και ποιο θα είναι το αντικείμενο σπουδών της –αν σπουδάσει. Αν μία γυναίκα θελήσει να εργαστεί, θα πρέπει και πάλι να έχει την άδεια του κηδεμόνα της. Αυτό όμως αποτελεί μόνο την πρώτη δυσκολία που συναντά μία γυναίκα στην προσπάθειά της να βρει δουλειά. Συνολικά στη Σαουδική Αραβία, οι περισσότεροι δημόσιοι χώροι όπως οι τράπεζες, τα πανεπιστήμια κ.α. έχουν διαφορετικές εισόδους και χώρους για τους άντρες και τις γυναίκες, όπως συμβαίνει και στα πάρκα, τις παραλίες, τις συγκοινωνίες. Αυτό ισχύει και για τους χώρους εργασίας. Σε περίπτωση που εργάζονται και άντρες και γυναίκες, ο χώρος δουλειάς πρέπει να έχει διαφορετικές εισόδους και διαφορετικούς χώρους για διαλείμματα, τουαλέτες κλπ. Έτσι, πολλοί εργοδότες επιλέγουν να μην προσλαμβάνουν γυναίκες αλλά μόνο άντρες, για να μην ξοδέψουν λεφτά ώστε να φτιάξουν επιπλέον υποδομές. Επίσης υπάρχουν συγκεκριμένες δουλειές τις οποίες μπορεί να κάνει μία γυναίκα λόγω της «φύσης» της.
Ας πούμε όμως ότι μία γυναίκα καταφέρνει να ξεπεράσει όλους αυτούς τους σκοπέλους και να βρει δουλειά. Τότε, θα ανήκει στο «τυχερό» 22% των γυναικών που εργάζονται συνολικά. Και ο μισθός της θα αντιστοιχεί κατά μέσο όρο μόλις στο 56% του μισθού των αντρών.
Ενδοοικογενειακή βία
Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών έχει τις ρίζες του στις πατριαρχικές αντιλήψεις που θέλουν τη γυναίκα κατώτερη του άντρα, ενώ συχνά σε σχέση ή σε γάμο η γυναίκα θεωρείται κτήμα του συντρόφου της. Όταν σε αυτά τα δεδομένα προσθέσουμε την έννοια της κηδεμονίας που με επίσημο τρόπο καθιστά τη γυναίκα κτήμα ενός άντρα, μπορούμε μόνο να φανταστούμε τι σημαίνει αυτό για τη βία που βιώνουν οι γυναίκες μέσα στην οικογένειά τους.
Και μπορούμε μόνο να το φανταστούμε, γιατί με την ισχύουσα νομοθεσία και τις ελάχιστες δυνατότητες διαφυγής μίας γυναίκας από τον κακοποιητικό σύζυγο ή άλλον συγγενή της, τα επίσημα στοιχεία απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.
Σύμφωνα με μελέτες και ανάλογα την περιοχή, το 20-39% των γυναικών έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας! Όμως, πολλές γυναίκες αποτρέπονται και πρακτικά και ουσιαστικά να απευθυνθούν στις αρχές και να καταγγείλουν τη βία που δέχονται. Καταρχήν γιατί υπάρχει ακόμα νόμος που προβλέπει πως η «ανυπακοή» στον κηδεμόνα τους αποτελεί έγκλημα. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δύσκολο να γίνει καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία χωρίς την παρουσία κηδεμόνα, ο οποίος πολύ συχνά είναι και ο κακοποιητής τους.
Επίσης για μία γυναίκα είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνει αίτηση διαζυγίου και για να προχωρήσει η διαδικασία πρέπει να συμφωνήσει και ο σύζυγός της να χωρίσουν, με τον όρο η γυναίκα να του επιστρέψει ολόκληρο το ποσό της προίκας της. Αντιθέτως, ένας άντρας μπορεί να κάνει μονομερώς αίτηση διαζυγίου, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να ενημερώσει τη σύζυγό του και χωρίς η παρουσία της να είναι απαραίτητη στο δικαστήριο. Με τη λήξη του γάμου, η κηδεμονία των παιδιών περνάει κατευθείαν στον σύζυγο, ακόμα και εάν το δικαστήριο αποφασίσει τα παιδιά να μείνουν με τη μητέρα.
Αν μία γυναίκα αποφασίσει τελικά να γυρίσει την πλάτη στους νόμους και να δραπετεύσει από έναν βίαιο σύζυγο ή οικογένεια, μπορεί να συλληφθεί και να επιστραφεί στην οικογένειά της. Αν τα καταφέρει να διαφύγει και καταλήξει σε καταφύγιο για κακοποιημένες γυναίκες, δεν της επιτρέπεται να φύγει από εκεί παρά μόνο εάν «συμφιλιωθεί» με την οικογένειά της ή αν συμφωνήσει σε κανονισμένο γάμο! Μιλάμε δηλαδή για έναν νέο εγκλεισμό, μία νέα αιχμαλωσία!
Γιατί σιωπά η «Δύση»;
Ήδη οι πρώτες μέρες μετά την κατάληψη της εξουσίας από το Αφγανιστάν, αποκαλύπτουν πως η ζωή για τις γυναίκες, τα ΛΟΑΤΚΙ* άτομα, αλλά και τους άντρες, θα γίνει εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη. Οργανώσεις της Αριστεράς, φεμινιστικές και ΛΟΑΤΚΙ ομάδες, Αφγανοί/ες πρόσφυγες σε όλον τον κόσμο στέκονται με αλληλεγγύη στην κοινωνία του Αφγανιστάν και καταγγέλλουν το καθεστώς των Ταλιμπάν.
Την ίδια ώρα, έχει τεράστια σημασία να αναδεικνύουμε τις ευθύνες των ηγετών της «Δύσης» και ειδικά των ΗΠΑ που οδήγησαν το Αφγανιστάν στη σημερινή κατάσταση αλλά και την υποκρισία τους σε σχέση με το ενδιαφέρον τους για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία.
Και το παράδειγμα της Σαουδικής Αραβίας είναι χαρακτηριστικό. Η Σαουδική Αραβία είναι η δεύτερη σε αποθέματα πετρελαίου χώρα στον κόσμο (μετά τη Βενεζουέλα) και εδώ και δεκαετίες έχει αναπτύξει σχέσεις συμμαχίας και αλληλεξάρτησης με τις ΗΠΑ. Αφενός συνδέονται οικονομικά λόγω του πετρελαίου, αφετέρου η Σαουδική Αραβία παίζει τον ρόλο ενός σημαντικού συμμάχου σε θέματα επιρροής και ασφάλειας στη Μέση Ανατολή.
Και στο καπιταλιστικό σύστημα, αυτά τα συμφέροντα είναι υπεράνω οποιωνδήποτε κοινωνικών δικαιωμάτων. Και για αυτόν τον λόγο η «Δύση» σιωπά για την κατάσταση των γυναικών στην Σαουδική Αραβία. Ενώ «πανηγυρίζει» με τις εικόνες γυναικών που μπορούν πλέον να οδηγούν, κρύβει κάτω από το χαλί τις γενικότερες συνθήκες ζωής τους.
Το μακρινό 2005, με τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ να έχουν εγκατασταθεί στη χώρα, η Επαναστατική Ένωση Γυναικών του Αφγανιστάν (RAWA) δήλωνε ότι: «Η σημερινή κατάσταση στο Αφγανιστάν και η συνεχιζόμενη υποστήριξη της Δύσης στους πολέμαρχους-τρομοκράτες της Βόρειας Συμμαχίας αποδεικνύει πως οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά μόνο για τα πολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα».
Σήμερα, το ίδιο συμπέρασμα παραμένει ζωντανό και αποδεικνύεται με τον πιο οδυνηρό τρόπο. Οι μόνοι που ενδιαφέρονται πραγματικά και μπορούν να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι οι ίδιοι οι λαοί, οι καταπιεσμένες μειονότητες, οι φτωχοί και οι εργαζόμενοι, τα κινήματα σε όλον τον κόσμο. Και η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί στα ιμπεριαλιστικά «παιχνίδια» και τις εγκληματικές τους συνέπειες είναι οι κοινοί και συντονισμένοι αγώνες μας για να παλέψουμε για τα δικαιώματα μας. Οι υποκριτές που βρίσκονται στην κεφαλή των κυβερνήσεων, των ΜΜΕ και των μεγάλων επιχειρήσεων δεν πρόκειται να ιδρώσουν για αυτά όταν δεν είναι στα άμεσα συμφέροντα τους.
