Πρόσφατα κυκλοφόρησαν δημοσιεύματα σε σχέση με το λογισμικό Pegasus, το οποίο αποτελεί πρόγραμμα υποκλοπής τηλεφωνικών συσκευών της Ισραηλινής εταιρείας τεχνολογίας NSO. Σύμφωνα με πρόσφατες αποκαλύψεις η εφαρμογή φέρεται να χρησιμοποιήθηκε από αυταρχικές κυβερνήσεις κρατών όπως των Αζερμπαϊτζάν, Μεξικό, Μαρόκο, Σαουδική Αραβία, Ουγγαρία, Ινδία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κ.α. για την παρακολούθηση και την κατασκοπεία περισσότερων από 50.000 συνολικά ακτιβιστών, δημοσιογράφων, δικηγόρων, ανώτερων στελεχών εταιρειών, ακόμη και αρχηγών κρατών τα προηγούμενα χρόνια. Με αφορμή τις νέες αυτές αποκαλύψεις αναδημοσιεύουμε παλιότερο σχετικό άρθρο του σ. Κολτσίδη Βαγγέλη.
Υπάρχουν πολλές μορφές πολέμων στον καπιταλισμό: ο «κλασικός» πόλεμος με στρατό και πυραύλους, ο «απομακρυσμένος πόλεμος» με βομβαρδισμούς με αεροπλάνα και drone, ο οικονομικός πόλεμος, η υποκίνηση πολιτικών αντιπάλων για να ανατρέψουν μια μη αρεστή κυβέρνηση, η επιβολή δικτατοριών, κα.
Σε όλα αυτά έρχεται την εποχή μας να προστεθεί και ο πόλεμος του διαδικτύου, μια και ο ηλεκτρονικός κόσμος παίζει όλο και πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομία, την κοινωνία και τις ζωές μας. Γι’ αυτό κυβερνήσεις, μυστικές υπηρεσίες, ιδιωτικές εταιρείες, κτλ προσπαθούν να αναπτύξουν προγράμματα παρακολούθησης και ηλεκτρονικού πολέμου.
Ποιές είναι όμως οι συνέπειες για τις κοινωνίες; Υπάρχει δυνατότητα να αξιοποιηθεί η τεχνολογία προς όφελος της κοινωνίας και όχι για να υπηρετήσει τα συμφέροντα των λίγων;
Ηλεκτρονική παρακολούθηση
Η ηλεκτρονική παρακολούθηση και ο απομακρυσμένος ψηφιακός έλεγχος ηλεκτρονικών συσκευών εξελίχθηκε μαζί με την τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων ετών. Κυβερνήσεις αυταρχικών καθεστώτων της Μέσης Ανατολής, αλλά και υποτιθέμενες δημοκρατικές κυβερνήσεις της Δύσης, προσλαμβάνουν ιδιωτικές εταιρείες και εκπαιδεύουν τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας τους αντίστοιχα, για να παρακολουθούν και να καταγράφουν τις κινήσεις συγκεκριμένων προσώπων-στόχων.
Η αιτιολόγηση που χρησιμοποιούν οι επίσημοι αντιπρόσωποι των κρατών αυτών είναι ότι προσπαθούν να πατάξουν την τρομοκρατία και να δημιουργήσουν συνθήκες ασφάλειας για τους πολίτες της χώρας. Πληθώρα γεγονότων αποδεικνύουν βέβαια ακριβώς το αντίθετο, καθώς στο επίκεντρο παρακολούθησής τους βρίσκονται οι ίδιοι οι πολίτες, κοινωνικοί ακτιβιστές που αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δημοσιογράφοι που αποκαλύπτουν πράγματα τα οποία δεν είναι αρεστά στην οικονομική και πολιτική ελίτ..
Ο Ομοσπονδιακός δικαστής στις ΗΠΑ Ρίτσαρντ Λέον, σε απόφασή του αναφέρει:
«Οι δραστηριότητες παρακολούθησης της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας (NSA) αντιβαίνουν στο σύνταγμα. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να επικαλεστεί ούτε μία περίπτωση ανάλυσης δεδομένων της NSA που να έχει σταματήσει κάποια επικείμενη τρομοκρατική επίθεση».
Η Raven και τα Εμιράτα
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δημιούργησαν το πρόγραμμα «Raven» το 2009 με την βοήθεια Αμερικανών αξιωματούχων και των υπηρεσιών αντικατασκοπείας των ΗΠΑ. Το 2017 εντάχθηκαν στο πρόγραμμα χάκερ οι οποίοι μέχρι τότε εργάζονταν στην Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας (NSA) των ΗΠΑ. Δηλωμένος σκοπός του προγράμματος ήταν, ως συνήθως, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας αλλά πολύ σύντομα άρχισε να κατασκοπεύει πολιτικούς, στρατιωτικούς και δημοσιογράφους που τηρούσαν αντιπολιτευτική στάση στο καθεστώς των ΗΑΕ.
Οι Αμερικάνοι χάκερ κατάφεραν μέσω ενός πολύ προηγμένου λογισμικού (ονομάζεται «Karma») να αποκτήσουν έλεγχο σε περισσότερα από 10 τηλέφωνα iPhone δημοσιογράφων και εργαζόμενων σε ΜΜΕ για τους οποίους υπήρχαν υποψίες ότι διατηρούσαν σχέσεις με την εχθρική για τα ΗΑΕ κυβέρνηση του Κατάρ. Μεταξύ αυτών, οι δημοσιογράφοι του BBC, Giselle Khoury και του Al Jazeera, Faisal al-Qassem, οι οποίοι παρουσίαζαν διάφορα θέματα επικαιρότητας όπως η διαφθορά στις κυβερνήσεις των χωρών της Μέσης Ανατολής.
Το πρόγραμμα «Karma» ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό καθώς δεν χρειαζόταν κάποια αλληλεπίδραση από τον χρήστη για να παγιδέψει την συσκευή του. Συνήθως οι χάκερ στέλνουν κάποιο email το οποίο περιέχει ένα σύνδεσμο με κακόβουλο λογισμικό. Μόλις ο χρήστης πατήσει επάνω στο link, η εφαρμογή εγκαθίσταται στην συσκευή του και την καθιστά απόλυτα ελέγξιμη από τον χάκερ. Στην προκειμένη περίπτωση αρκούσε απλώς η εισαγωγή του τηλεφωνικού αριθμού του επιθυμητού χρήστη στο πρόγραμμα, προκειμένου να αποκτηθεί απομακρυσμένος έλεγχος. Το τρωτό σημείο που είχαν ανακαλύψει οι χάκερ ήταν ένα κενό ασφαλείας στην εφαρμογή iMessage των συσκευών της εταιρείας Apple το οποίο και εκμεταλλεύτηκαν.
Σαουδική Αραβία και υπόθεση Κασόγκι
Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας έχει προσλάβει την Ισραηλινή εταιρεία NSO προκειμένου να παρακολουθεί και να «αντιμετωπίζει» αποτελεσματικά την δράση όσων αντιστέκονται στον αυταρχισμό και την λογοκρισία που επιβάλλεται στην χώρα. Σύμφωνα με έρευνα των New York Times, μερικούς μήνες πριν τον θάνατο του Τζαμάλ Κασόγκι χρησιμοποιήθηκε λογισμικό κατασκοπείας της εταιρείας NSO με σκοπό την παρακολούθησή του. Ο Σαουδάραβας δημοσιογράφος, συγγραφέας και αρθρογράφος της Washington Post ασκούσε έντονη κριτική στον πρίγκιπα της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και στον βασιλιά Σαλμάν για την αυταρχική διακυβέρνηση και την πρόσφατη αιματηρή τους επέμβαση στην Υεμένη. Ο Κασόγκι τελικά στραγγαλίστηκε και διαμελίστηκε από μυστικούς πράκτορες της Σαουδικής Αραβίας στο προξενείο της χώρας που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη.
Μεξικό και «Ελ Τσάπο»
Το 2013 η NSO υπόγραψε συμβόλαιο 77 εκατομμυρίων δολαρίων με την κυβέρνηση του Μεξικό προκειμένου να εγκαταστήσει εφαρμογές κατασκοπείας σε τρεις κρατικές επιχειρήσεις. Με την βοήθεια των προϊόντων αυτών κατάφερε να εντοπίσει και να συλλάβει έναν από τους επικεφαλής των καρτέλ διακίνησης ναρκωτικών στην χώρα, τον επονομαζόμενο «Ελ Τσάπο». Προφανώς όμως δεν σταμάτησε εκεί, αλλά αξιοποίησε την επένδυσή της και για την παρακολούθηση 20 δημοσιογράφων επικριτών της πολιτικής της κυβέρνησης. Και συνέχισε με την παρακολούθηση διεθνών ερευνητών που αναζητούσαν απαντήσεις για τις αδιευκρίνιστες συνθήκες εξαφάνισης 43 φοιτητών και απλών πολιτών που διαμαρτύρονταν για την επιβολή επιπλέον φόρων στην καθημερινότητά τους από την μεξικάνικη κυβέρνηση.
Οι παραπάνω ανθρώπινοι στόχοι δέχτηκαν μηνύματα με κακόβουλο λογισμικό στα οποία αναφέρονταν ότι οι σύντροφοί τους είχαν εξωσυζυγικές σχέσεις ή ότι απεβίωσε κάποιος συγγενής τους. Σε μία περίπτωση όπου οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν κατάφεραν να παγιδέψουν το τηλέφωνο δημοσιογράφου, δεν δίστασαν να παγιδέψουν την συσκευή του 16χρονου γιου του.
Δεοντολογική Υποκρισία
H NSO έχει συστήσει ειδική «επιτροπή δεοντολογίας» η οποία αποφασίζει σε ποιον θα πουλήσει τα προϊόντα της, λαμβάνοντας υπόψη την γνώμη διεθνών οργανισμών, όπως τον «δείκτη ανθρωπίνου κεφαλαίου» της Παγκόσμιας Τράπεζας. Σύμφωνα με δηλώσεις αντιπροσώπων της εταιρείας η Τουρκία αποτελεί μια χώρα όπου δεν είναι διατεθειμένοι να πουλήσουν τις υπηρεσίες τους καθώς είναι πολύ χαμηλά στους δείκτες σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Τουρκία όμως είναι υψηλότερα στην κατάταξη των αναφορών της Παγκόσμιας Τράπεζας από ότι χώρες όπως το Μεξικό και η Σαουδική Αραβία, με τις οποίες συνεργάζεται ήδη η NSO!
Το 2013 η NSO πούλησε τις υπηρεσίες της και σε μια άλλη χώρα που «φημίζεται» για την διασφάλιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών της, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα Αχμέντ Μανσούρ ανακάλυψε ότι οι μυστικές υπηρεσίας της χώρας είχαν εγκαταστήσει λογισμικό παρακολούθησης στο iPhone του. Η εταιρεία Apple αναγκάστηκε μάλιστα να στείλει επείγουσα ενημέρωση ασφάλειας μέσω αναβάθμισης για τις συσκευές της. Ήταν όμως ήδη αργά καθώς μόνο τυχαία δεν είναι τα διαδοχικά γεγονότα που συνέβησαν στον Μανσούρ.
Απολύθηκε από την εργασία του, ακυρώθηκε το διαβατήριό του, κλέψανε το αμάξι του, χακάρανε το email του, ο τραπεζικός του λογαριασμός άδειασε κατά 140.000 δολάρια και ξυλοκοπήθηκε βάναυσα δύο φορές μέσα στην ίδια βδομάδα από αγνώστους. Σα να μην έφταναν όλα αυτά στη συνέχεια καταδικάστηκε να εκτίσει ποινή κάθειρξης 10 ετών στην φυλακή για διατάραξη της εθνικής ενότητας!
Η DarkMatter στην Κύπρο
Η ηλεκτρονική παρακολούθηση δεν αποτελεί προνόμιο της ισραηλινής NSO. Το συνολικό κόστος που διαθέτουν κυβερνήσεις και μυστικές υπηρεσίες υπολογίζεται σε 12 δισεκατομμύρια δολάρια και αποτελεί δέλεαρ για τις ιδιωτικές εταιρείες παρακολούθησης. Μετά το 2017 άρχισαν να παραιτούνται εργαζόμενοι από την NSO και να βρίσκουν δουλειά στην Κύπρο και συγκεκριμένα στην εταιρεία DarkMatter. Η DarkMatter αποτελεί τον βραχίονα παρακολούθησης για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα χωρών όπως η Τουρκία, το Ιράν και το Κατάρ. Προέρχεται όμως από την αμερικάνικη εταιρεία CyberPoint η οποία είχε υπογράψει συμβόλαιο συνεργασίας με την κυβέρνηση των ΗΑΕ.
Η πλειοψηφία των εργαζομένων της CyberPoint αποτελείται από πρώην εργαζόμενους των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ. Επειδή η αμερικανική νομοθεσία αποτελούσε εμπόδιο στις επιδιώξεις παρακολούθησης των αξιωματούχων των Εμιράτων αποφάσισαν να «βοηθήσουν» στην ίδρυση της κρατικοδίαιτης DarkMatter και να την εγκαταστήσουν σε ένα πιο φιλικό νομικό περιβάλλον για αυτούς, όπως η Κύπρος. Πρώην εργαζόμενοι της DarkMatter αποκάλυψαν σχετικά με την υπόθεση Μανσούρ ότι είχαν καταφέρει επιπλέον να μετατρέψουν την συσκευή ενδοεπικοινωνίας που είχε για το μωρό του σε μικρόφωνο καταγράφοντας κάθε συνομιλία που διεξαγόταν στο σπίτι.
Αντιδράσεις από μέσα
Τα παραπάνω παραδείγματα είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Από το σύστημα παρακολούθησης και «βαθμολόγησης» πολιτών στην Κίνα, μέχρι το σκάνδαλο με την παράνομη απόκτηση προσωπικών δεδομένων χρηστών του Facebook από την Cambridge Analytica στις ΗΠΑ. Από το σκάνδαλο παρακολουθήσεων της Vodafone στην Ελλάδα μέχρι το πρόγραμμα PRISM στις ΗΠΑ που παρακολουθεί τους πολίτες μέσω των εταιρειών Microsoft, Yahoo, Google, Facebook, YouTube, Skype και Apple.
Μέσα σε αυτό το οργουελικό σκηνικό, έχουν αρχίσει να ακούγονται και φωνές αντίδρασης κάποιων εργαζομένων από μέσα, που αποφάσισαν να δημοσιοποιήσουν τους τρόπους με τους οποίους γίνεται η παραβίαση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Μία από αυτές τις φωνές είναι η Lori Stroud. Η Stroud εργαζόταν ως ειδικός αναλυτής εφαρμογών για τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ μέχρι το 2014 και στην συνέχεια ως χάκερ στη Μέση Ανατολή για τους Άραβες μονάρχες. Όταν διαπίστωσε ότι η δουλειά της δεν αποτελούσε εργαλείο για να καταπολεμηθεί η παγκόσμια τρομοκρατία αλλά για την επιτήρηση και των έλεγχο συμπολιτών της στις ΗΠΑ αποφάσισε να παραιτηθεί. Δεν ήταν απλή υπόθεση όμως να ξεμπλέξει και να επιστρέψει στην πατρίδα της, καθώς μεσολάβησε το αμερικάνικο FBI.
Το τηλέφωνό της και το διαβατήριο της κατασχέθηκαν, ανακρίθηκε επί σειρά ωρών και οι μετακινήσεις της γινόταν υπό την συνοδεία πρακτόρων του FBI. Όταν τελικά έπειτα από 2 μήνες κατάφερε να επιστρέψει στις ΗΠΑ δήλωσε στο Reuters
«Ένιωσα αναγούλα. Κατάλαβα ότι στο υποτιθέμενο πρόγραμμα για την τρομοκρατία στη Μέση Ανατολή, υπήρχε μια ολόκληρη επιχείρηση για κατασκοπεία Αμερικανών πολιτών.»
Δεν μπορούμε να μην παραδεχτούμε τον ηρωισμό που απαιτείται για να ψελλίσει κανείς ακόμη και αυτά τα λόγια όταν ξέρει την δύναμη που έχει ο κρατικός μηχανισμός των ΗΠΑ. Το ίδιο ισχύει και για άλλους whistleblowers (άνθρωποι που δημοσιοποιούν παράνομες ή ανήθικες πρακτικές οργανισμών στους οποίους δούλευαν) όπως ο Έντουαρντ Σνόουντεν και η Τσέλσι Μάνινγκ ή για δημοσιογράφους που παίρνουν το ρίσκο να δημοσιοποιήσουν τέτοια στοιχεία όπως ο ιδρυτής των Wikileaks Τζούλιαν Ασάνζ.
Χάκερ και μαζικά κινήματα
Ο Έντουαρντ Σνόουντεν, πρώην συνεργάτης της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ, είχε καταφέρει να διαρρεύσει πληροφορίες σχετικά με τις μεθόδους που ακολουθούσε η NSA. Σχολιάζοντας τα έγγραφα αυτά που τιτλοφορούνται ως «Η τέχνη της Υποκλοπής» ο Αμερικάνος δικηγόρος Γκλεν Γκρίνγουολντ αναφέρει μεταξύ άλλων: «Δεν είναι δύσκολο να δούμε πόσο επικίνδυνο είναι να έχουμε μυστικές κυβερνητικές υπηρεσίες οι οποίες μπορούν να στοχοποιούν τα άτομα που θέλουν – τα οποία δεν έχουν καν κατηγορηθεί επίσημα ποτέ, πόσο μάλλον καταδικασθεί, για οποιαδήποτε εγκλήματα».
Ο ηρωισμός των ανθρώπων αυτών όμως δεν αρκεί. Το σύστημα έχει τρόπους να τσακίζει τους αντιπάλους του όταν είναι μόνοι τους. Το είδαμε με την «δολοφονία χαρακτήρα» που επιχειρείται για τον Ασάνζ, με την εξόριση του Σνόουντεν και την φυλάκιση της Μάνινγκ.
Για να μπορούν να έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα ατομικές πράξεις αντίστασης όπως του Σνόουντεν, των Anonymous και του Ασάνζ θα πρέπει να ενώνουν τις πολύτιμες ικανότητές τους με την κοινωνία και τα κινήματα.
Χάκερ όπως οι Anonymous που έχουν κάνει κυβερνοεπιθέσεις σε κρατικούς φορείς, whistleblowers και δημοσιογράφοι χρειάζεται να ενώσουν τις δυνάμεις τους με την εργαζόμενη πλειοψηφία της κοινωνίας. Η δύναμη της εργατικής τάξης είναι τεράστια όταν αυτή κινηθεί αποφασιστικά προς ένα στόχο.
Το χακάρισμα ή η αποκάλυψη των παρακολουθήσεων μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση στο σύστημα, δεν μπορεί όμως να χτυπήσει τη ρίζα του προβλήματος, που δεν είναι άλλη από την λειτουργία του συστήματος. Ο ακτιβισμός στο ίντερνετ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορεί να αντικαταστήσει την μάχη στη βάση της κοινωνίας, μπορεί όμως να συνδράμει και να βοηθήσει στη νίκη της.
Τεχνολογία υπέρ και όχι κατά της κοινωνίας
Κάθε εξέλιξη και τεχνολογική ανακάλυψη μπορεί να κάνει την ζωή μας καλύτερη ή χειρότερη ανάλογα με το ποιος την χρησιμοποιεί και για ποιό σκοπό. Η τεχνολογία, από ένα εργαλείο για να γίνει η ζωή των ανθρώπων καλύτερη, μετατρέπεται στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου και των αστικών κυβερνήσεων σε εργαλείο καταστολής και παραγωγής κερδών για τους λίγους.
Οι εταιρείες παροχής ίντερνετ, οι πλατφόρμες επικοινωνίας και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να περάσουν στην ιδιοκτησία της κοινωνίας, κάτω από κοινωνικό -εργατικό έλεγχο και διαχείριση. Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος η τεχνολογία να υπηρετεί την κοινωνία.
Στον καπιταλισμό που ζούμε σήμερα, η κοινωνία υπηρετεί την τεχνολογία, με στόχο τον πλουτισμό μιας μικρής ελίτ που ελέγχει την οικονομία. Αυτό μπορεί και πρέπει να σταματήσει, με κάθε μέσο!
