Άρθρο της Ελένης Μήτσου
σε pdf εδώ
Από το καλοκαίρι του 2010 η κυβέρνηση δήλωσε την πρόθεσή της να «εξυγιάνει» τις αστικές συγκοινωνίες της Αττικής. Και από τότε, ξεκίνησε, με τη βοήθεια των ΜΜΕ, μια «καμπάνια» για να πείσει το επιβατικό κοινό και την κοινωνία για την ανάγκη της «εξυγίανσης». Μια καμπάνια που έριχνε τόνους λάσπης στους εργαζόμενους των ΜΜΜ, κατηγορώντας τους για ρετιρέ, ρίχνοντάς τους την ευθύνη για τα χρέη και τα ελλείμματα των δημόσιων συγκοινωνιακών εταιριών κοκ.
Στα τέλη Γενάρη ο Υπουργός μεταφορών κατέθεσε το νομοσχέδιο για την «εξυγίανση» των αστικών συγκοινωνιών στη Βουλή, αποκαλύπτοντας ποια είναι η πραγματική έννοια της λέξης «εξυγίανση» για την κυβέρνηση: διάλυση και ιδιωτικοποίηση των δημόσιων ΜΜΜ της Αττικής.
Τα βασικά, επίμαχα σημεία του νομοσχεδίου για τις αστικές συγκοινωνίες της Αττικής
1. Μείωση της επιδότησης
Όταν σε όλες τις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου οι αστικές συγκοινωνίες επιδοτούνται από το κράτος κατά μέσο όρο σε ποσοστό 60%, ο νέος νόμος για τις αστικές συγκοινωνίες της Αττικής μειώνει την επιδότηση από το 70% του λειτουργικού κόστους του Ομίλου ΟΑΣΑ, στο 40%…«κατά μέγιστο» (Άρθρο 6, §6α)!
Είναι δυνατό να λειτουργήσουν αστικές συγκοινωνίες με τόσο χαμηλό ποσοστό επιδότησης; Και βέβαια. Αρκεί να συρρικνωθούν! Αρκεί δηλαδή να αραιώσουν τα δρομολόγια, να καταργηθούν γραμμές, να μειωθεί το προσωπικό, να περικοπούν οι μισθοί των εργαζομένων κοκ.
Για να διασφαλιστεί ότι η συρρίκνωση των αστικών συγκοινωνιών της Αττικής θα πετύχει, ο νέος νόμος προβλέπει (άρθρο 14) τα εξής:
Αν τα έξοδα των συγκοινωνιακών εταιριών είναι κατά 10% μεγαλύτερα από αυτά που έχουν προϋπολογιστεί, οι διοικήσεις θα πρέπει να προβούν «σε όλα τα απαραίτητα οργανωτικά, λειτουργικά και χρηματοοικονομικά μέτρα για την επαναφορά της οικονομικής κατάστασης της εταιρίας εντός των προβλέψεων του αρχικού επιχειρησιακού σχεδίου».
Ποια θα είναι αυτά τα μέτρα; Σε πρώτη φάση, ακριβώς αυτά που περιγράφηκαν παραπάνω (αραίωση και κατάργηση δρομολογίων, μετατάξεις και απολύσεις προσωπικού, μειώσεις μισθών κ.α.) ενώ σε δεύτερη φάση οι διοικήσεις θα μπορούν να προχωρήσουν σε εκχώρηση τμημάτων του συγκοινωνιακού έργου σε ιδιώτες (βλ. συνέχεια).
Αν μάλιστα οι συγκοινωνιακές εταιρίες δεν κάνουν τις απαιτούμενες περικοπές, τότε το Υπουργείο Υποδομών θα τις τιμωρεί, περικόπτοντας την επιδότηση που τους αναλογεί πιο κάτω και από το ευτελές 40%.
2. Κατάργηση των μειωμένων εισιτηρίων
Μέχρι σήμερα, μια σειρά κοινωνικές ομάδες δικαιούνται μειωμένο εισιτήριο ή δωρεάν μετακινήσεις με τα ΜΜΜ (φοιτητές, πολύτεκνοι, φαντάροι κ.α.). Τα μειωμένα εισιτήρια και οι δωρεάν μετακινήσεις προκύπτουν μέσα από συμβάσεις υπουργείων με τον ΟΑΣΑ. Ο νέος νόμος επιχειρεί να καταργήσει αυτό το κεκτημένο, με το άρθρο 6 παρ. 4, το οποίο προβλέπει:
Μειωμένα εισιτήρια και δωρεάν μετακινήσεις θα υπάρχουν μόνο εάν «υπάρχει αντίστοιχη πίστωση στον προϋπολογισμό του εκάστοτε αντισυμβαλλόμενου αρμόδιου Υπουργείου».
Έτσι, αν τα υπουργεία δεν έχουν χρήματα, τα «μισά» εισιτήρια και οι δωρεάν μετακινήσεις θα καταργούνται – είτε αφορούν φοιτητές είτε φαντάρους είτε άτομα με ειδικές ανάγκες κοκ!
3. Μετατάξεις και εργαζόμενοι δυο ταχυτήτων:
Τους πρώτους μήνες μετά την ψήφιση του νέου νόμου, 1500 εργαζόμενοι θα μεταταχτούν (Αρ.8, §1ζ).
Οι μετατάξεις όμως δεν σταματούν εκεί… Τα επόμενα 3 χρόνια οι διοικήσεις των νέων συγκοινωνιακών φορέων θα καταρτίσουν μια λίστα με το «πλεονάζον προσωπικό», το οποίο επίσης θα μεταταχθεί.
Το νομοσχέδιο δεν βάζει κανένα όριο στον αριθμό των εργαζομένων που θα μεταταχθούν στη β’ φάση (Αρ.11, §7).
Υπάρχει πράγματι «πλεονάζον προσωπικό» στις αστικές συγκοινωνίες της Αττικής, έτσι ώστε οι μετατάξεις να είναι αναγκαίες;
Ακριβώς το αντίθετο! Σήμερα, πχ, στην ΕΘΕΛ λείπουν 1200 οδηγοί και 200 τεχνικοί, ενώ στον ΗΣΑΠ οι κενές θέσεις ανέρχονται στις 885, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να κάνουν ατέλειωτες ώρες υπερωριών και υπερεργασιών για να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι συγκοινωνίες (π.χ. στην ΕΘΕΛ καταγράφονται 180.000 δεδουλευμένα ρεπό το χρόνο).
Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση δεν επιβάλλει τις μετατάξεις γιατί υπάρχει πλεονάζον προσωπικό στις αστικές συγκοινωνίες, αλλά γιατί επιδιώκει να αντικαταστήσει τους μόνιμους εργαζόμενους με κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα, με νέους (προφανώς συμβασιούχους) με χαμηλούς μισθούς και ανύπαρκτα δικαιώματα.
Αυτό αποδεικνύεται και με το άρθρο 11 §3 του νέου νόμου, το οποίο προβλέπει ότι
«τυχόν κενές οργανικές θέσεις που προκύπτουν… θα καλύπτονται… με διαγωνισμό», δηλαδή με προσλήψεις νέων εργαζομένων. Με άλλα λόγια θα μετατάσσονται κάποιοι για να προσλαμβάνονται άλλοι!
4. Μειώσεις μισθών, ελαστικές σχέσεις εργασίας και εργοδοτική τρομοκρατία:
Στις νέες συγχωνευμένες εταιρίες οι «διαπραγματεύσεις» για τις Επιχειρησιακές «Συλλογικές» Συμβάσεις Εργασίας θα ξεκινήσουν από το μηδέν (Αρ. 12).
«Εκκίνηση από το μηδέν» σημαίνει ότι τα κεκτημένα των εργαζομένων στις συγκοινωνίες θα πεταχτούν στα σκουπίδια και οι μισθοί τους θα μειωθούν δραματικά.
Την ίδια στιγμή, οι διοικήσεις των νέων συγκοινωνιακών φορέων καθώς και η διοίκηση του ΟΑΣΑ θα μπορούν να τοποθετούν κάθε εργαζόμενο σε όποια θέση θέλουν, ανεξάρτητα από την ειδικότητά του (Αρ.11, §3).
Κάθε εργαζόμενος λοιπόν θα μπορεί, σύμφωνα με το νέο νόμο, να κάνει τα πάντα… να οδηγεί, να επιδιορθώνει οχήματα, να κάνει δουλειά γραφείου κοκ! Επίσης, με πρόσχημα την «ομαλή εκτέλεση» του συγκοινωνιακού έργου, οι διοικήσεις θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να μετατάσσουν εργαζόμενους από τον έναν συγκοινωνιακό φορέα στον άλλο (Αρ.11, §3).
Στην πραγματικότητα, τα μέτρα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με την «ομαλή λειτουργία» των συγκοινωνιών. Πρόκειται για μέτρα τα οποία οι διοικήσεις θα χρησιμοποιούν για να αντιμετωπίζουν τους εργαζόμενους που αναπτύσσουν συνδικαλιστική δράση – όποιος δεν αρέσει στη διοίκηση… μετατάσσεται σε άλλο εργασιακό περιβάλλον!
5. Στο τέλος του δρόμου… ιδιωτικοποίηση
Καθώς οι δημόσιες συγκοινωνίες θα στραγγαλίζονται και θα συρρικνώνονται, στο συγκοινωνιακό έργο της Αττικής θα προκύπτουν κενά τα οποία θα έρθουν να καλύψουν… (ποιοι άλλοι;) οι ιδιώτες.
Ο νέος νόμος για τις αστικές συγκοινωνίες της Αττικής βάζει τη νομική βάση που απαιτείται για την ιδιωτικοποίηση τους. Συγκεκριμένα, επιτρέπει στον ΟΑΣΑ:
«Να αναλαμβάνει την εκτέλεση του έργου ενός ή περισσότερων από τις εταιρίες του ομίλου ΟΑΣΑ» (Αρ. 5, §κβ)
Με δυο λόγια η κυβέρνηση θα μπορεί να παίρνει το συγκοινωνιακό έργο (ολόκληρο ή τμήμα του) από τα δημόσια λεωφορεία, τα τρόλεϊ κοκ … για να το αναθέτει σε ιδιώτες.
Και για να μην υπάρχει καμία ασάφεια σε σχέση με τις προθέσεις της κυβέρνησης να ιδιωτικοποιήσει τα ΜΜΜ της Αττικής, ο νέος νόμος γίνεται ακόμα πιο σαφής στο άρθρο 7 όπου αναφέρει ότι ο ΟΑΣΑ μπορεί:
- να αναθέτει σε ιδιώτες τις προμήθειες, καθώς και υπηρεσίες και έργα που σήμερα εκτελούνται από τις εταιρίες του ομίλου ΟΑΣΑ.
- να νοικιάζει ή να πουλά σε ιδιώτες: ακίνητα, εγκαταστάσεις και τροχαίο υλικό!
Οι αστικές συγκοινωνίες πρέπει να παραμείνουν δημόσιες
Οι αστικές συγκοινωνίες, ιδιαίτερα σε μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα (60χλμ επί 40χλμ) αποτελούν κοινωνικό αγαθό. Χρησιμοποιούνται κυρίως από τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, ενώ σε σχέση με τα ΙΧ βελτιώνουν το σύνολο των μετακινήσεων σε μια πόλη και είναι γι’ αυτό το λόγο φιλικές προς το περιβάλλον.
Το εισιτήριο των αστικών συγκοινωνιών πρέπει να είναι φθηνό, ενώ τις πρωϊνές ώρες οι μετακινήσεις πρέπει να γίνονται δωρεάν. Την ίδια στιγμή πρέπει τα δρομολόγια να είναι συχνά και να καλύπτουν όλες τις περιοχές της πόλης. Καμία ιδιωτική εταιρία όμως δεν μπορεί να προσφέρει το παραπάνω κοινωνικό έργο, γιατί οι ιδιώτες κινούνται με βάση το κέρδος και όχι τις ανάγκες της κοινωνίας.
Γι’ αυτό πρέπει εργαζόμενοι, επιβάτες και ολόκληρη η κοινωνία να συνεχίσουν τον αγώνα για να παραμείνουν οι αστικές συγκοινωνίες δημόσιες, να αυξηθεί η επιδότηση προς αυτές, να γίνει επανασχεδιασμός και επέκταση του δικτύου έτσι ώστε να επιτελούν με τον καλύτερο τρόπο τον κοινωνικό τους ρόλο.
Ο Υπουργός Μεταφορών Δ. Ρέππας, προσπαθώντας να πείσει εργαζόμενους και επιβατικό κοινό για τις «καλές προθέσεις» της κυβέρνησης, δηλώνει και ξαναδηλώνει ότι με το νέο νόμο, τα χρέη των αστικών συγκοινωνιών της Αττικής διαγράφονται και αναλαμβάνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Ο Υπουργός παρουσιάζει αυτή τη ρύθμιση σαν μια «μεγάλη χάρη», σαν ένα «δώρο» της κυβέρνησης προς τους εργαζόμενους των ΜΜΜ της Αττικής και την κοινωνία. Στην πραγματικότητα η ρύθμιση αυτή δεν αποτελεί ούτε «χάρη» ούτε «δώρο», γιατί τα χρέη που έχουν συσσωρευτεί σήμερα στις αστικές συγκοινωνίες της Αττικής είναι δημιούργημα των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών.
Τα τελευταία 12 χρόνια, οι αστικές συγκοινωνίες της Αττικής έπαιρναν μόνο το 20% περίπου της επιδότησης που δικαιούνταν με βάση το νόμο. Καθώς τα λεφτά της επιδότησης δεν δινόταν, οι κυβερνήσεις υποχρέωναν τις δημόσιες εταιρείες συγκοινωνιών να δανειστούν από τράπεζες (με ληστρικά επιτόκια) για να καλύψουν τα έξοδα τους. Με αυτό τον τρόπο οι δημόσιες συγκοινωνίες της Αττικής συσσώρευσαν τεράστια χρέη (κάθε χρόνο πληρώνουν μόνο σε τοκοχρεολύσια 100 εκ. ευρώ).
Σήμερα η κυβέρνηση, αποφασίζει να αναλάβει τα χρέη που δημιούργησε η ίδια (και οι προηγούμενές της) και απαιτεί να πούμε και «ευχαριστώ».
Ο πραγματικός λόγος της «διαγραφής» των χρεών των δημόσιων ΜΜΜ είναι γιατί η κυβέρνηση θέλει να τα παραδώσει «καθαρά» και χωρίς οικονομικά βάρη στους ιδιώτες. Το ίδιο ακριβώς έκανε άλλωστε και η κυβέρνηση Μητσοτάκη το ‘92 πριν ιδιωτικοποιήσει την ΕΑΣ.
