Η κυβέρνηση το επόμενο διάστημα θα κατεβάσει προς ψήφιση έναν νέο νόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία των πανεπιστημίων. Το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει δώσει στη δημοσιότητα συγκεκριμένο κείμενο, όμως η πυρετώδης προετοιμασία είναι ολοφάνερη. Το ίδιο ξεκάθαρη είναι και η στόχευση των αλλαγών που θα μπορούσε να συνοψιστεί στον τίτλο εμπρός για το πανεπιστήμιο της αγοράς.
Νόμος πλαίσιο με ιδιωτική πρωτοβουλία
Οι αλλαγές που έρχονται πηγάζουν απευθείας από την «αγορά» και τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα. Στις 21 Νοεμβρίου το Ίδρυμα Μποδοσάκη, ένα ιδιωτικό think tank που απηχεί τις απόψεις των μεγαλοκαπιταλιστών, παρουσίασε το «Σχέδιο Δράσης για το Πανεπιστήμιο του 2030». Η παρουσίαση έγινε υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας και στο ακροατήριο ήταν παρούσα η Υπουργός Παιδείας Ν. Κεραμέως και ο Γενικός Γραμματέας Απ. Δημητρόπουλος.
Ακολούθησαν δημοσιεύματα και διαρροές στα ΜΜΕ1 και στη συνέχεια η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας επιβεβαίωσε ότι ετοιμάζει έναν νέο νόμο πλαίσιο, τις βασικές πτυχές του οποίου θα παρουσιάσει την επόμενη περίοδο.
Χωρίς διάλογο με την εκπαιδευτική κοινότητα
Δεν είναι η πρώτη φορά που η εκπαιδευτική κοινότητα δεν λαμβάνεται υπόψη για αλλαγές στην εκπαίδευση. Στο παρελθόν οι κυβερνήσεις συνήθως έστηναν κάποιου είδους προσχηματικό διάλογο, συχνά με μια διορισμένη «επιτροπή σοφών». Ο «διάλογος» αυτός κατέληγε σε ένα προκαθορισμένο αποτέλεσμα το οποίο στη συνέχεια η εκάστοτε κυβέρνηση παρουσίαζε ως σχέδιο νόμου. Και όταν η εκπαιδευτική κοινότητα, ιδίως οι φοιτητές και οι μαθητές, δεν πείθονταν τότε αναλάμβαναν δουλειά τα ΜΑΤ…
Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που μια κυβέρνηση και μια Υπουργός Παιδείας παίρνει απευθείας γραμμή από τα επιχειρηματικά συμφέροντα (δια στόματος Ιδρύματος Μποδοσάκη) με τόσο ξεδιάντροπο τρόπο! Ακόμη και η ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ (πανεπιστημιακοί καθηγητές), που δεν διακρίνεται για την μαχητική της στάση, αναγκάστηκε να βγάλει επικριτική ανακοίνωση προς το Υπουργείο Παιδείας2…
Ας πάμε τώρα στην ουσία.
Πτυχία χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα
Σύμφωνα με το Σχέδιο του Ιδρύματος Μποδοσάκη3:
«….τα πτυχία δεν πρέπει να συνδέονται με λεπτομερή επαγγελματικά δικαιώματα …Τα προγράμματα σπουδών πρέπει να είναι ευέλικτα …να δημιουργηθούν ενότητες μαθημάτων (modules)…Δεν πρέπει να επηρεάζεται το πρόγραμμα από εξωτερικές απαιτήσεις, όπως είναι η απαίτηση να χορηγείται παιδαγωγική επάρκεια ή η απαίτηση για γνώση υπολογιστών … Οι βεβαιώσεις αυτές … θα πρέπει να δίνονται από κατάλληλους φορείς…».
Η αποσύνδεση πτυχίων-επαγγελματικών δικαιωμάτων είναι κάτι που η άρχουσα τάξη ονειρεύεται και επιδιώκει εδώ και δεκαετίες. Κι αυτό γιατί θα επιφέρει μια τεράστια ανατροπή στο εργασιακό τοπίο, εις βάρος των πτυχιούχων-εργαζομένων, αλλά και στην δομή των πανεπιστημίων και στην πλήρη ιδιωτικοποίησή της.
Κατά κανόνα, οι νέοι άνθρωποι δεν σπουδάζουν από χόμπι, αλλά για να βρουν μια δουλειά και αν είναι αρκετά τυχεροί σε ένα αντικείμενο που να τους ικανοποιεί. Για αυτό και τα ενιαία πτυχία «εμπεριέχουν» τα επαγγελματικά δικαιώαμτα4 και αποτελούν τη βάση για κοινά εργασιακά δικαιώματα, μισθούς κλπ για πολλούς κλάδους εργαζομένων.
Έτσι για παράδειγμα, οι πτυχιούχοι των λεγόμενων «καθηγητικών» τμημάτων (Φυσικό, Μαθητικό, Χημικό, Ιστορικό κοκ) ή των τμημάτων Ξένων Γλωσσών μπορούν να πιάσουν δουλειά στο δημόσιο τομέα ή τον ιδιωτικό τομέα με τα ίδια λίγο πολύ δικαιώματα. Οι διπλωματούχοι μηχανικοί έχουν σαφή δικαιώματα υπογραφής για τη μελέτη και κατασκευή συγκεκριμένων έργων κοκ.
Ευέλικτα πτυχία, χωρίς κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα, ισοδυναμούν με πτυχία χωρίς κανένα αντίκρισμα. Χωρίς καμία αξία!
Επιπλέον, και όπως λέει ξεκάθαρα το Σχέδιο Μποδοσάκη, οι βεβαιώσεις και οι άδειες άσκησης επαγγέλματος θα χορηγούνται από «κατάλληλους φορείς», όπως είναι τα ιδιωτικά κέντρα κατάρτισης, δια βίου μάθησης κοκ. Πρέπει δε να θεωρείται δεδομένο ότι θα απαιτούνται έξτρα σεμινάρια και εξετάσεις2!
Για παράδειγμα κάποιος/α μπορεί να έχει τίτλο σπουδών πχ Αγγλικής Λογοτεχνίας και Ιστορίας αλλά για να πάρει παιδαγωγική επάρκεια ώστε να μπορεί να διδάξει σε φροντιστήριο ή σε δημόσιο σχολείο θα πρέπει να παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο και να περάσει κι άλλες εξετάσεις, πάντα με το αζημίωτο!
Εκτός των άλλων πρόκειται για περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης με έναν έμμεσο τρόπο!
Παράλληλα, θα προκληθεί ακόμη μεγαλύτερηπολυδιάσπαση και κατηγοριοποίηση των πτυχιούχων-εργαζομένων και μεγαλύτερος ανταγωνισμός μεταξύ τους. Κάθε πτυχιούχος θα κυνηγάει ατομικά και με δικιά του/της επιβάρυνση τα απαραίτητα προσόντα, τα λεγόμενα «credits» για μια θέση εργασίας.
Ηαντικατάσταση των ενιαίων προγραμμάτων σπουδών από ενότητες μαθημάτων (modules) θα βάλει στο «κρεβάτι του Προκρούστη» της αγοράς και του επιχειρηματικού κέρδους τα επιστημονικά αντικείμενα. Η επιστημονική γνώση θα αντικατασταθεί από την γρήγορη κατάρτιση για άμεση χρήση από τους εργοδότες.
Συνοψίζοντας, οι επιδιώξεις τους είναι: γρήγορες και πιο φτηνές (για το κράτος) σπουδές, απόκτηση δεξιοτήτων που ενδιαφέρουν άμεσα τους εργοδότες και όχι επιστημονική γνώση, ευέλικτα προγράμματα σπουδών που θα οδηγούν σε ευέλικτους εργαζόμενους με χαμηλότερους μισθούς-δικαιώματα, περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της παιδείας μέσω των φορέων πιστοποίησης.
Διοίκηση Πανεπιστημίων όπως Διοίκηση Ανώνυμων Επιχειρήσεων
Εξίσου ριζικές αλλαγές προδιαγράφονται και στον τρόπο διοίκησης των Πανεπιστημίων.
Συγκεκριμένα, το σχέδιο του Ιδρύματος Μποδοσάκη προτείνει κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα να διοικείται από το Συμβούλιο του Ιδρύματος (αντί για τη Σύγκλητο) που θα περιλαμβάνει και διορισμένα εξωτερικά μέλη.
Το Συμβούλιο θα συγκεντρώνει όλε τις εξουσίες και θα προσλαμβάνει τον Πρύτανη, που θα έχει μόνο εκτελεστικό ρόλο. Με ανάλογο τρόπο θα προσλαμβάνονται οι Κοσμήτορες. Τα οικονομικά θα είναι αρμοδιότητα «επαγγελματικής διοίκησης» ώστε «να χρησιμοποιείται αποτελεσματικά» η περιουσία κάθε ιδρύματος.
Ουσιαστικά πρόκειται για το μοντέλο που ισχύει στις ΗΠΑ και την Αγγλία και είναι ανάλογο μιας ιδιωτικής Ανώνυμης Εταιρίας. Ένα μοντέλο που προωθεί τη λογική κόστους-οφέλους στην εκπαίδευση.
Εύκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι το Συμβούλιο Ιδρύματος (που θα είναι σε μεγάλο βαθμό διορισμένο) με τις εξουσίες που του δίνει ο πρόσφατος νόμος Κεραμέως- Χρυσοχοΐδη (πειθαρχικά συμβούλια, δυνατότητα επιβολής ποινών σε φοιτητές, είσοδος της αστυνομίας στις σχολές κλπ) θα γίνει ο πολιορκητικός κριός απέναντι στη φοιτητική Αριστερά και το φοιτητικό κίνημα.
Η άρχουσα τάξη θέλει διακαώς να ξεριζωθεί η Αριστερά και το φοιτητικό κίνημα από τα πανεπιστήμια.
Θέλει να μην γίνονται γενικές συνελεύσεις φοιτητών, να μην γίνονται πορείες και καταλήψεις. Θέλει να σταματήσει το Πανεπιστήμιο να είναι χώρος πολιτικών εκδηλώσεων, ζύμωσης, ριζοσπαστικοποίησης και οργάνωσης της νεολαίας και όχι μόνο. Θέλει ένα πανεπιστήμιο κλειστό και αποστειρωμένο, με την αστυνομία μέσα στους χώρους του, ένα πανεπιστήμιο που να «αξιοποιεί» εμπορικά την περιουσία και τους πόρους του δηλαδή να λειτουργεί ως ιδιωτική εταιρία παροχής υπηρεσιών εκπαίδευσης/κατάρτισης.
Αξιολόγηση, μείωση της κρατικής χρηματοδότησης, έλεγχος από τις εταιρίες
Από τις αλλαγές δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η περίφημη «αξιολόγηση».
Σύμφωνα με το Σχέδιο του Ιδρύματος Μποδοσάκη η κρατική χρηματοδότηση θα πρέπει να συνδεθεί με την «αξιολόγηση» κάτι ήδη που επιχειρείται να γίνει και στα σχολεία.
Αυτός είναι ένας τρόπος για να μειωθεί ακόμη περισσότερο η ήδη ελλιπής κρατική χρηματοδότηση. Το αποτέλεσμα θα είναι πανεπιστήμια πολλών ταχυτήτων. Οι φοιτητές/τριες θα κληθούν να βάλουν ξανά το χέρι στην τσέπη για να πληρώσουν μια σειρά από παροχές όπως βιβλία, σίτιση κοκ. Και βέβαια, τα πανεπιστήμια θα εξαναγκαστούν ακόμη περισσότερο να προσαρμόσουν τα προγράμματα σπουδών και την έρευνα στα άμεσα συμφέροντα των ιδιωτικών επιχειρήσεων από τις οποίες θα προσδοκούν χορηγίες.
Έτσι αντί για εκπαίδευση και έρευνα πάνω στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας (πχ για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, για την προστασία του περιβάλλοντος, για την θωράκιση της δημόσιας υγείας κοκ) θα γίνεται εκπαίδευση και έρευνα προς το συμφέρον των μεγάλων εταιριών που κάνουν εξορύξεις, που στήνουν βιομηχανικής κλίμακας μονάδες ΑΠΕ σε δάση και βουνά, των φαρμακοβιομηχανιών κοκ.
Την εικόνα του πανεπιστημίου της αγοράς συμπληρώνει η πρόταση του Ιδρύματος Μποδοσάκη για διδάσκοντες «πολλών ταχυτήτων» που θα διδάσκουν είτε με φυσική είτε με διαδικτυακή παρουσία, μερικής ή πλήρους απασχόλησης, καθώς και για διδασκαλία «…από στελέχη της αγοράς ή υπουργείων και ΔΕΚΟ…».
Δηλαδή από τη μια επισφάλεια και άγρια εκμετάλλευση νέων διδασκόντων. Και από την άλλη στελέχη ιδιωτικών επιχειρήσεων και της κυβέρνησης να «διδάσκουν» σε φοιτήτριες/ες ό,τι είναι προς το συμφέρον των επιχειρήσεων που τους πληρώνουν και του συστήματος συνολικά.
Τα καθήκοντα του φοιτητικού κινήματος και της Αριστεράς
Δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε αυτή την επίθεση με σκοπό να ανατρέψει ότι έχει μείνει από το δημόσιο πανεπιστήμιο, όπως αυτό διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες.
Όπως και σε άλλους τομείς (εργασιακά, τα δημοκρατικά δικαιώματα, το περιβάλλον κλπ) η κυβέρνηση περνά νόμους «τώρα που μπορεί» επειδή εκτιμά ότι το κίνημα δεν έχει τη δύναμη και τη μαζικότητα για να την σταματήσει.
Όμως, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις που έγιναν τους πρώτους μήνες του 2021 έδειξαν το αντίθετο.
Η μαζικότητα και η διάρκεια των πρόσφατων φοιτητικών κινητοποιήσεων, σε συνθήκες λοκ ντάουν, κατάφεραν να παγώσουν την είσοδο της αστυνομίας στα πανεπιστήμια παρότι δεν απέτρεψαν την ψήφιση του νόμου Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη.
Άρα η δυνατότητα για μαζικό φοιτητικό κίνημα υπάρχει.
Όμως, δυνατότητα δεν σημαίνει και βεβαιότητα. Για να ξαναγίνουν μαζικές φοιτητικές κινητοποιήσεις απέναντι στο επερχόμενο νομοσχέδιο υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Κατά τη γνώμη μας αυτές είναι:
- Η φοιτητική Αριστερά να αναπτύξει έγκαιρα μια πλατιά εκστρατεία ενημέρωσης των φοιτητών/τριων για τις αλλαγές που έρχονται και τις επιπτώσεις τους
- Να υπάρξει συντονισμός και συνεργασίας των οργανώσεων της φοιτητικής Αριστεράς ώστε να κατέβουν κοινά πλαίσια στις γενικές συνελεύσεις των φοιτητών. Η συνεργασία και οι κοινές προτάσεις της Αριστεράς έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στο να γίνουν στις φοιτητικές κινητοποιήσεις των αρχών του 2021.
- Να υπάρξει προσπάθεια για πανεκπαιδευτικό μέτωπο φοιτητών-μαθητών-εκπαιδευτικών. Η επίθεση στην εκπαίδευση είναι κοινή. Οι καθηγητές και οι δάσκαλοι έκαναν κινητοποιήσεις το προηγούμενο διάστημα ενάντια στην αξιολόγηση. Δεκάδες χιλιάδες μαθητές έμειναν εκτός πανεπιστημίων πέρσι λόγω της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Το έδαφος για κοινό πανεκπαιδευτικό αγώνα υπάρχει.
- Να υπάρξει σχέδιο κλιμάκωσης των φοιτητικών κινητοποιήσεων και πραγματικά δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων μέσα στο φοιτητικό κίνημα. Η ιστορία του φοιτητικού κινήματος διδάσκει ότι χωρίς σχέδιο και δημοκρατία το κίνημα δεν μπορεί να νικήσει.
Σημειώσεις
- esos: Στην τελική ευθεία ο νέος νόμος πλαίσιο- Στη Σύνοδο Πρυτάνεων τα η παρουσίαση των βασικών σημείων
- file:///C:/Users/User/Downloads/20211130-EG_POSDEP%20nomos-plaisio%20(2).pdf
- bodossaki.gr: ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ 2030 – Αρχές και Θέσεις
- Οι εξετάσεις που δίνουν οι διπλωματούχοι Πολυτεχνικών Σχολών στο ΤΕΕ είναι μέχρι σήμερα τυπικές και δωρεάν.
