Του Πάρη Μακρίδη
Μία πτυχή της σημερινής τραγικής πραγματικότητας που επικρατεί στον πλανήτη αποτελεί αναμφίβολα το μαζικό προσφυγικό ρεύμα ανθρώπων προερχόμενων κυρίως από τις χώρες της Μέσης Ανατολής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στα τέλη του 2014 υπήρχαν 59,5 εκατ. ξεριζωμένοι, όταν πριν δέκα χρόνια ο αριθμός τους προσέγγιζε τα 37,5 εκατ.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης χρονολογείται από το 2011 και μετά, δηλαδή μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία, ο οποίος προκαλεί τη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού που έχει καταγραφεί ποτέ παγκοσμίως [1].
***
Όποιος καταπιάνεται με το προσφυγικό ζήτημα οφείλει να ξεκινά από τις αιτίες. Κατανοώντας τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι, μαζικά εγκαταλείπουν τον τόπο τους ψάχνοντας τη «γη της Επαγγελίας» οπουδήποτε αλλού, βάζουμε τα θεμέλια της δράσης μας.
Ο καπιταλισμός έχει ανάγκη τους πολέμους, χωρίς να λογαριάζει το κόστος. Ή καλύτερα, λογαριάζοντας το κέρδος. Σε μια περίοδο παρατεταμένης κρίσης, ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστών για να κερδίσουν «ζωτικό χώρο» και ένα μεγαλύτερο κομμάτι στην «πίτα» της παγκόσμιας οικονομίας γίνεται ακόμα μεγαλύτερος. Οι ιμπεριαλιστές θέλουν νέες χώρες στις οποίες θα αναπτύξουν επιχειρηματικές δραστηριότητες, εκμεταλλευόμενοι της πλουτοπαραγωγικές πηγές τους και χρησιμοποιώντας τις ως καινούρια πεδία διοχέτευσης των εμπορευμάτων τους.
Για παράδειγμα, πλέον, το ξέρουν και οι πέτρες ότι ο πόλεμος στο Ιράκ έγινε για το πετρέλαιο. Σύμφωνα με τους Financial Times, το 52% των 1,7 τρισ. δολαρίων που ήταν το κόστος του πολέμου, κατέληξαν στις τσέπες 10 εργολάβων.
«Πρώτη στην λίστα των ευνοημένων η κατασκευαστική μηχανολογική εταιρεία KBR, πρώην θυγατρική της Halliburton, της εταιρείας, δηλαδή, όπου επικεφαλής ήταν ο Ντικ Τσένεϊ, Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ επί Μπους του νεότερου» [2].
Όμως ο πόλεμος δεν είναι παιχνίδι. Δημιουργεί καταστάσεις και απελευθερώνει δυνάμεις που δεν ελέγχονται πλήρως (όπως το Ισλαμικό Κράτος) παρά το γεγονός ότι οι ιμπεριαλιστές τις χρησιμοποιούν εργαλειακά για κάποιο διάστημα, για όσο δηλαδή εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Μόλις αμολήσεις όμως το θηρίο, δεν μπορείς να το μαζέψεις.
Ανάμεσα σε βόμβες ιμπεριαλιστών, στις σφαγές των τζιχαντιστών και στα αυταρχικά καθεστώτα τύπου Άσαντ, βρίσκονται εγκλωβισμένοι ολόκληροι λαοί. Αν σε αυτά προσθέσουμε και την οικονομική εξαθλίωση, η μαζική στροφή στην προσφυγιά δεν αποτελεί μυστήριο. Ας πάμε πάλι στο Ιράκ:
«Η “απελευθέρωση” άφησε μόλις το 20% του πληθυσμού με πρόσβαση σε πραγματικές συνθήκες υγιεινής, το 45% με πρόσβαση σε καθαρό νερό, το 50% έχει ηλεκτρικό μόνο την μισή μέρα. Συνολικά, ποσοστό μεγαλύτερο του 23% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το 25% των παιδιών είναι υποσιτισμένα και μόνο το ένα στα τρία έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Αυτά στις ήρεμες περιοχές της χώρας.» [3].
Πρόσφυγες λοιπόν θα υπάρχουν όσο θα υπάρχουν οι αιτίες που τους δημιουργούν. Όταν το «φαινόμενο» παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις όλοι αυτοί που συνέβαλαν στη διόγκωσή του χύνουν τόνους κροκοδείλιων δακρύων, «ευαισθητοποιούνται» και «σπεύδουν» να πάρουν μέτρα.
***
Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και η Ε.Ε. η οποία ψάχνει τρόπο να «αντιμετωπίσει» όλους αυτούς που έρχονται στην Ευρώπη κάτω από το βάρος των δικών της πολιτικών ευθυνών.
Τα στοιχεία της εισόδου προσφύγων σοκάρουν. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ (στοιχεία Ιούλη), πάνω από 4 εκατ. Σύροι έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες, εξαιτίας του πολέμου που ρημάζει τη χώρα τους τα τελευταία χρόνια.
Από αυτούς, 1,8 εκατ. βρίσκονται στην Τουρκία, 1,1 εκατ. στο Λίβανο και 630.000 στην Ιορδανία[4] – στις δύο τελευταίες χώρες το ποσοστό των προσφύγων επί του πληθυσμού φτάνει το 20% και 10% αντίστοιχα.
Σε αυτούς τους αριθμούς δεν συμπεριλαμβάνονται οι 432.761 πρόσφυγες που έχουν εισέλθει στην Ευρώπη, κυρίως μέσω της Ελλάδας, όπως μας πληροφορεί ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης[5]. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Βρετανός δημοσιογράφος Φιλίπ Λεγκρέν σε άρθρο του (29 Αυγούστου)
«έξι στους επτά πρόσφυγες βρίσκονται σε φτωχές χώρες […] Στο μεταξύ, η Βρετανία βρίσκεται σε παροξυσμό για τους περίπου 3.000 ανθρώπους που βρίσκονται στο Καλέ»[6].
Ας συγκρατήσουμε αυτούς τους αριθμούς: ο αριθμός των προσφύγων που έχει να διαχειριστεί η Ευρώπη δεν ξεπερνά το 0,1% του πληθυσμού της! Όπως καταλαβαίνουμε οι κραυγές των φασιστών περί «εισβολής» και «προσπάθειας ισλαμοποίησης» μόνο ως αστείες μπορούν να εκληφθούν.
***
Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, η Ε.Ε. της «αλληλεγγύης» και της «ανθρωπιάς» έσπευσε αμέσως να «βοηθήσει»: σε ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο ο Γιούνκερ έκανε λόγω για υποχρεωτική ανακατανομή 120.000 προσφύγων σε όλες τις χώρες της ΕΕ – σταγόνα στον ωκεανό δηλαδή.
Ταυτόχρονα
«προανήγγειλε ένα ”πακέτο” μέτρων, εφαρμόσιμο από τις αρχές του 2016 με συγκεκριμένες προβλέψεις το οποίο θα αφορά τους κανόνες νόμιμης μετανάστευσης ενώ προβλέπεται και παροχή αρωγής στις χώρες προέλευσης των προσφύγων όπως τη Συρία και τη Λιβύη, ύψους 1,8δισ. ευρώ» [7].
«Όσο υπάρχει πόλεμος στη Συρία και τη Λιβύη, δεν θα σταματήσουν να έρχονται πρόσφυγες» είπε με περίσσιο θράσος ο κ. Γιούνκερ, «ξεχνώντας» μάλλον να συμπληρώσει ότι η Ε.Ε. συμμετέχει στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή οι οποίες δημιουργούν τεράστια προσφυγικά κύματα προς τις χώρες της Ευρώπης, «ξεριζώνοντας» εκατομμύρια ανθρώπους από τις χώρες τους.
Στην ουσία, όλη η λογική της Ε.Ε. είναι κατασταλτική: πως αυτοί οι άνθρωποι δεν θα πλησιάσουν και δεν θα περνούν τα σύνορα της ΕΕ.
***
Την ίδια στιγμή, χώρες της Ε.Ε. δείχνουν το «αλληλέγγυο» πρόσωπό τους. Η κυβέρνηση της Δανίας έσπευσε να δηλώσει ότι δεν θα συμμετάσχει στο, έτσι κι αλλιώς περιορισμένο, πρόγραμμα ανακατανομής των προσφύγων[8] ενώ στην Ουγγαρία ο εθνικιστικός παροξυσμός έχει ξεπεράσει κάθε όριο: έχουν τεθεί σε λειτουργία «κινητά δικαστήρια» στα σύνορα με τη Σερβία, τα οποία θα απελαύνουν τους πρόσφυγες[9] κατασκευάζεται φράχτης μήκους 175 χιλιομέτρων ενώ η Βουλή ενέκρινε νόμο που επιτρέπει στο στρατό να πυροβολεί τους πρόσφυγες[10]!
Αλλά και η «φιλεύσπλαχνη» Γερμανία επαναφέρει τους ελέγχους στα σύνορα με την Αυστρία, αναστέλλοντας μονομερώς τη συνθήκη του Σένγκεν, όπως έπραξαν και μια σειρά από άλλες χώρες. Γιατί οι πρόσφυγες μπορεί να είναι «ευλογία» (δηλαδή φθηνά εργατικά χέρια, όπως με περίσσιο θράσος ομολόγησε ο πρόεδρος των Γερμανών βιομηχάνων[11]), αλλά ακόμα και αυτή η ευλογία έχει κι ένα όριο.
Από την άλλη βέβαια, χιλιάδες Ευρωπαίων διαδηλώνουν υπέρ των προσφύγων, συγκεντρώνοντας και παρέχοντάς τους είδη πρώτης ανάγκης. Αυτές οι μαζικές αντιρατσιστικές και αντιφασιστικές κινητοποιήσεις χρειάζεται να ενισχυθούν και να διευρυνθούν. Η Αριστερά σε όλη την Ευρώπη έχει να παίξει κρίσιμο ρόλο, διεκδικώντας:
- Άμεση κατάργηση της συνθήκης του Δουβλίνο ΙΙ που ήδη μια σειρά χώρες έχουν καταργήσει στην πράξη.
- Οργανωμένη διάσωση, μεταφορά, καταγραφή, νομική και υγειονομική στήριξη και παροχή ταξιδιωτικών εγγράφων σε όσους πρόσφυγες το ζητούν.
- Δημιουργία ανθρώπινων κέντρων υποδοχής και φιλοξενίας σε όλες τις χώρες.
- Καμία κατασταλτική «αντιμετώπιση» των προσφύγων και διάλυση φραχτών και της FRONTEX.
Πέρα από τα άμεσα αυτά μέτρα η Αριστερά χρειάζεται να παλέψει για το σταμάτημα όλων των ιμπεριαλιστικών πολέμων και επεμβάσεων και για μια άλλη κοινωνία, που κίνητρό της δεν θα έχει το κέρδος και την εκμετάλλευση, αλλά την αλληλεγγύη και την ισότητα, μια κοινωνία σοσιαλιστική.
