Διασκευή άρθρου από το site της International Sosialist Alternative (ISA – Διεθνής Σοσιαλιστική Εναλλακτική)
Στην Αφρική, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, η κρίση του κορονοϊού έχει εντείνει τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες που δημιουργεί ο καπιταλισμός. Η Παγκόσμια Υπηρεσία Υγείας (GHS) δίνει στοιχεία για την ικανότητα και την ετοιμότητα 195 χωρών να αντιμετωπίσουν ξεσπάσματα μεταδοτικών ασθενειών. Η πλειοψηφία των χωρών που κατατάσσονται στις λιγότερο έτοιμες ανήκουν στην Αφρική, με τη Σομαλία και την Ισημερινή Γουινέα να βρίσκονται στον πάτο της κατάταξης. Μόνο η Νότια Αφρική, που ήδη βρίσκεται εν μέσω μιας μεγάλης υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, είναι σε σχετικά καλό σημείο της κατάταξης, γεγονός που αναδεικνύει το πόσο καταστροφική τροπή μπορεί να πάρει η κατάσταση στην υπόλοιπη ήπειρο.
Χωρίς εξοπλισμό!
Ο ελάχιστος διαγνωστικός εξοπλισμός για COVID-19 που διαθέτουν οι περισσότερες αφρικάνικες χώρες, καθιστά αδύνατη τη ρεαλιστική παρακολούθηση της εικόνας για το πόσο έχει προχωρήσει η πανδημία. Ο μεγαλύτερος αριθμός κρουσμάτων βρίσκεται στη Νότια Αφρική, εκεί δηλαδή όπου έχουν γίνει τα περισσότερα τεστ. Κάποιες χώρες, όπως η Σομαλία, δεν έχουν καθόλου εξοπλισμό για τεστ, κάτι που σημαίνει ότι η εξάπλωση της πανδημίας στην Αφρική προχωράει, χωρίς να παρακολουθείται πραγματικά.
Η λέξη «ανεπαρκείς» είναι πολύ λίγη για να περιγράψει τις υποδομές στον τομέα της υγείας στην Αφρική. Για παράδειγμα, το Μαλάουι έχει 25 κρεβάτια ΜΕΘ για πληθυσμό 17 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Σομαλία έχει 15 κρεβάτια ΜΕΘ για 15 εκατομμύρια κατοίκους. Η Ζιμπάμπουε έχει 7 αναπνευστικές συσκευές και πληθυσμό 16 εκατομμύρια, ενώ η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία έχει μόλις 3 αναπνευστικές συσκευές για 5 εκατομμύρια και η Σιέρα Λεόνε με 7,5 εκατομμύρια κατοίκους έχει μία αναπνευστική συσκευή.
Πυκνοκατοικημένες φτωχογειτονιές χωρίς συνθήκες υγιεινής
Την ίδια ώρα οι συνθήκες ζωής για τους εργαζόμενους και τις φτωχές κοινότητες δεν επιτρέπουν να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή της μετάδοσης του ιού. Οι μισοί κάτοικοι των αφρικανικών πόλεων ζουν σε ασφυκτικά γεμάτα σπίτια πυκνοκατοικημένων φτωχογειτονιών, χωρίς παροχή νερού και με φτωχές συνθήκες υγιεινής.
Εξαιρετικά ευάλωτα είναι και τα εκατομμύρια των προσφύγων και των εκτοπισμένων που ζουν σε καμπς, κέντρα κράτησης και ανεπίσημους καταυλισμούς στη ζώνη Σαχέλ, το Κέρας της Αφρικής, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και άλλες περιοχές.
Ο υποσιτισμός και οι μεταδοτικές ασθένειες είναι ήδη μια καθημερινότητα για το μεγαλύτερο τμήμα της ηπείρου. Η Αφρική βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο ποσοστά HIV, φυματίωσης και ελονοσίας. Σ’ αυτό τον εφιάλτη έρχεται να προστεθεί ο COVID-19.
Καταλήστευση και Ιμπεριαλισμός
Η εδώ και δεκαετίες άγρια καταλήστευση των πόρων της αφρικανικής ηπείρου δεν της επιτρέπει να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες της πανδημίας, ή οποιασδήποτε φυσικής καταστροφής. Περιγράφοντας αυτή την κατάσταση, η Oxfam [1] έγραφε τον περασμένο χρόνο ότι οι χώρες της Δυτικοαφρικανικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ECOWAS – στην οποία συμμετέχουν χώρες όπως η Ακτή Ελεφαντοστού, η Γκάμπια, η Γκάνα, η Γουινέα, η Λιβερία, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο, ο Νίγηρας, η Νιγηρία, το Πράσινο Ακρωτήριο, τη Σενεγάλη, τη Σιέρα Λεόνε και άλλες) χάνουν περίπου 9,6 δις δολάρια το χρόνο, που κανονικά θα έπρεπε να εισπράττουν ως φόρο από πολυεθνικές επιχειρήσεις. Τα ποσά αυτά θα επαρκούσαν για το χτίσιμο εκατό σύγχρονων και καλά εξοπλισμένων νοσοκομείων κάθε χρόνο στην περιοχή.
Ο τερματισμός της καταλήστευσης της ηπείρου είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για εκατομμύρια ανθρώπους, καθώς θα επέτρεπε μαζικές επενδύσεις σε ζωτικούς τομείς των συστημάτων υγείας. Θα προϋπέθετε όμως δραστικά μέτρα, όπως το πάγωμα της αποπληρωμής των δυσβάσταχτων χρεών που κάνουν την ήπειρο να ασφυκτιά.
Για παράδειγμα η Νιγηρία ξοδεύει τα δύο τρίτα των εσόδων του ετήσιου προϋπολογισμού της στην αποπληρωμή του δημόσιου χρέους. Σε 17 αφρικανικές χώρες μόνο οι τόκοι των δανείων που αποπληρώνουν αγγίζει το 10% ή και παραπάνω των εσόδων του κράτους. Χώρες όπως η Αγκόλα και η Ζάμπια είναι ένα βήμα πριν την πλήρη χρεοκοπία και αναμένεται να ακολουθήσουν αρκετές ακόμη.
Οι αφρικανικές κυβερνήσεις που εδώ και δεκαετίες λειτουργούν στα πλαίσια αυτών των ληστρικών πολιτικών, σήμερα, φοβούμενες μαζικές εξεγέρσεις, ζητάνε βοήθεια και πάγωμα της αποπληρωμής των χρεών. Ο David Malpass, επικεφαλής της Παγκόσμιας Τράπεζας συμφώνησε να παγώσει σε αυτή τη φάση την αποπληρωμή των χρεών για τις πιο φτωχές χώρες, με αντάλλαγμα ωστόσο την εφαρμογή ακόμη πιο ακραίων πολιτικών διευκόλυνσης της «ελεύθερης αγοράς» αργότερα. Το ΔΝΤ από τη μεριά του, δίνει έκτακτα δάνεια σε μια σειρά αφρικανικές κυβερνήσεις, τα οποία όταν περάσει η κρίση του κορονοϊού θα σημάνουν ακόμη πιο σκληρά μέτρα λιτότητας για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς αυτών των χωρών.
Οι επιπτώσεις της νέας παγκόσμιας κρίσης
Η ραγδαία επιτάχυνση της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τις μάζες των αφρικανικών χωρών. Η Παγκόσμια Τράπεζα προέβλεψε πρόσφατα ότι οι χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής θα βιώσουν την πρώτη τους ύφεση εδώ και 25 χρόνια. Η απότομη πτώση στον τουρισμό, ως αποτέλεσμα των μέτρων περιορισμού της διάδοσης του κορονοϊού, οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και τα κλειστά σύνορα, είναι ήδη ένα εκρηκτικό μείγμα.
Σε ολόκληρη την Αφρική, περίπου 24 εκατομμύρια θέσεις εργασίας εξαρτώνται από δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού προβλέπει πτώση των τουριστικών μετακινήσεων διεθνώς της τάξης του 20-30%. Αν αναλογιστεί κανείς ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008 η πτώση στον τουριστικό τομέα ήταν της τάξης του 4%, μπορεί να φανταστεί τις τρομακτικές οικονομικές επιπτώσεις της σημερινής κρίσης.
Επιβολή καραντίνας – επίδειξη πυγμής χωρίς σχέδιο
Στις περισσότερες αφρικανικές χώρες έχουν επιβληθεί μέτρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας για να περιοριστεί η μετάδοση του ιού. Δεδομένου βέβαια ότι τα μέτρα αυτά δε συνοδεύονται από ένα συνολικό οικονομικό και υγειονομικό σχέδιο για να αντιμετωπιστεί μια κρίση που πατάει πάνω σε δεκαετίες κακοδιαχείρισης και πολιτικών λιτότητας, μοιάζουν περισσότερο με ασπιρίνη για τον καρκίνο. Πρόκειται απλά για ένα μέσο επίδειξης πυγμής από την πλευρά των κυβερνήσεων, που προσπαθούν να φορτώσουν την ευθύνη για την κρίση στις κοινωνίες.
Ο αριθμός των εργαζομένων, οι οποίοι είναι αδήλωτοι και των οποίων η επιβίωση απαιτεί το καθημερινό κυνήγι του μεροκάματου είναι τεράστιος. Πάνω από το 80% των ενήλικων Αφρικανών δουλεύουν μαύρα, με αποτέλεσμα μέσα σε μια νύχτα εκατομμύρια άνθρωποι να έχουν στερηθεί τη μοναδική τους πηγή εισοδήματος.
Στην Κινσάσα, πρωτεύουσα του Κονγκό, ένα τοπικό ρητό εξηγεί με απόλυτη ακρίβεια την κατάσταση: «Αν δε βγεις έξω, δεν τρως». Εκατοντάδες άνθρωποι στην Τυνησία βγήκαν οργισμένοι στους δρόμους μετά από μια εβδομάδα καραντίνας. «Αφήστε με να πάω ψωμί στα παιδιά μου κι ας πεθάνω», ήταν τα λόγια ενός οικοδόμου που συμμετείχε στη διαδήλωση.
Προκειμένου να αποφύγουν αυτό το βίαιο δίλημμα, πολλοί αναγκάζονται να φύγουν από τις μεγάλες πόλεις και να επιστρέψουν στις αγροτικές περιοχές από τις οποίες κατάγονται, ελπίζοντας ότι η φτηνότερη ζωή στην επαρχία και οι συγγενικοί δεσμοί με ντόπιους, θα τους επιτρέψουν να επιβιώσουν. Αυτό βέβαια σημαίνει πως θα μεταφέρουν τον ιό και στις περιοχές που αρχικά δεν υπήρχε. Η ευθύνη γι’ αυτό βέβαια δεν ανήκει στους ανθρώπους που βρίσκονται σε απελπιστικό αδιέξοδο, ανήκει αποκλειστικά στις κυβερνήσεις που δε φρόντισαν να προσφέρουν επιλογές επιβίωσης για τους φτωχούς εργαζόμενους.
Απαιτείται ένα σχέδιο για να αντιμετωπιστεί η κρίση
Οι εργαζόμενοι στην Αφρική πρέπει να παλέψουν ενάντια στην προσπάθεια μετατροπής της καραντίνας σε μόνιμη υποβάθμιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, της έκφρασης και των συνδικαλιστικών ελευθεριών, αλλά και για τη διεκδίκηση αξιοπρεπών συνθηκών δουλειάς και ζωής, άμεση ενίσχυση των συστημάτων υγείας, κλπ.
Τα λόγια του Αιγύπτιου δισεκατομμυριούχου Νακίμπ Σαουίρις (Naguib Sawiris), που ζήτησε από τις αρχές να οδηγήσουν τους εργαζόμενους στις δουλειές τους «όποιες κι αν είναι οι συνέπειες», αποκαλύπτει την εικόνα του μέλλοντος, αν αυτό αφεθεί στα χέρια των καπιταλιστών. Στην Αφρική, όπως και αλλού, η παρασιτική ολιγαρχία των πλούσιων είναι έτοιμη να οδηγήσει στο θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, προκειμένου να εξασφαλίσει τα κέρδη της. «Ακόμη κι αν αρρωστήσουν, θα γίνουν καλά». Είπε ο Sawiris. «Σκοτώνει μόνο το 1% των ασθενών, κυρίως ηλικιωμένους».
Πέρα από την οικονομική καταστροφή που σημαίνει για τους φτωχούς, η καραντίνα και η αυτοαπομόνωση, είναι μέτρα που δεν έχουν κανένα νόημα για τον έλεγχο της πανδημίας, όσο οι εργαζόμενοι υποχρεώνονται να δουλεύουν, όπως στα ορυχεία χρυσού στο Μάλι για να αναφέρουμε μόνο ένα παράδειγμα. Το δικαίωμα των εργαζομένων σε κάθε μη απαραίτητο κοινωνικά εργασιακό χώρο να σταματήσουν να δουλεύουν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με εξασφαλισμένο εισόδημα, θα έπρεπε να είναι αυτονόητο. Ωστόσο, η προστασία μισθών και εργασιακών δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας είναι θέμα μάχης. Το ίδιο ισχύει για την ανάγκη εθνικοποίησης, υπό τον δημοκρατικό έλεγχο των εργαζομένων, των ιδιωτικών μονάδων υγείας και των υποδομών τους, όπως και η δωρεάν περίθαλψη για όλους. Κι αν αυτά είναι μια φορά απαραίτητα για τον «ανεπτυγμένο» κόσμο, για την Αφρική είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
