Μπορεί ο κορονοϊός να κάνει τελικά καλό στο περιβάλλον αφού μειώνει την οικονομική δραστηριότητα; Μπορεί η ατμοσφαιρική ρύπανση να επηρεάσει την ανθρώπινη υγεία και ιδιαίτερα την εξέλιξη της νόσου του κορονοϊού σε ανθρώπους που έχουν προσβληθεί; Μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα, ή ακόμη και να αυξήσει τις πιθανότητες θανάτου; Συνολικά, πως επηρεάζει η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας την ανθρώπινη υγεία;
Θανατηφόροι ρύποι
Μια πρόσφατη έρευνα του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ δείχνει ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με ρύπους και τις πιθανότητες θανάτου για τους ασθενείς με covid19.
Για την ακρίβεια, η μελέτη αναφέρει ότι ακόμη και μια αύξηση της τάξης του ενός γραμμαρίου αιωρουμένων σωματιδίων pm2,5 ανά κυβικό μέτρο αέρα (σωματίδια ρύπων με διάμετρο μικρότερη των 2,5 μικρομέτρων – ή 0,0025 χιλιοστών) είναι αρκετή για να αυξήσει το ρυθμό θανάτων από coivd19 κατά 15%.
Την ίδια ώρα βέβαια, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι από μόνη της ένας βασικός παράγοντας επιβάρυνσης της υγείας, αλλά και μεγάλου αριθμού θανάτων. Ανεξαρτήτως πανδημίας, υπολογίζεται ότι το 9% των θανάτων σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 5 εκατομμύρια θανάτους το χρόνο.
Μπορεί όμως ο κορονοϊός να εξασφαλίσει λίγη «γαλήνη» για τον πλανήτη; Μπορεί πράγματι η κοινωνική απομόνωση και η επιβράδυνση των παραγωγικών και οικονομικών δραστηριοτήτων να σώσουν τη γη από τη ρύπανση;
Τα στοιχεία μέχρι στιγμής δείχνουν ότι όσο οι άνθρωποι είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους, η φύση απολαμβάνει μια περίοδο χαλάρωσης, με μειωμένους ρύπους και γενικά λιγότερες εξωγενείς επεμβάσεις. Αυτή η προσωρινή ηρεμία όμως, δε θα κρατήσει για πάντα. Αντίθετα, υπολογίζεται ότι σε πιο μακροπρόθεσμη βάση, η κρίση του κορονοϊού μπορεί να επιφέρει, έμμεσα, ακόμα μεγαλύτερους κινδύνους για την ατμόσφαιρα του πλανήτη. Ας δούμε όμως σε πρώτη φάση τι συμβαίνει σήμερα…
Μια γερή δόση καθαρού αέρα
Οι μεγαλουπόλεις ανασαίνουν. Η ατμόσφαιρα στο Λονδίνο, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου, παρουσιάζει σημαντική μείωση σε αέριους ρύπους εξαιτίας του μεγάλου περιορισμού των μετακινήσεων στους δρόμους της. Αυτό που κατά κύριο λόγο έχει μειωθεί, είναι το διοξείδιο του αζώτου, που παράγεται σε μεγάλες ποσότητες από την κίνηση των αυτοκινήτων. Αντίστοιχες «ανάσες» φαίνεται να παίρνουν πολλές ακόμη μεγάλες πόλεις στη Βρετανία.
Παρόμοια και στη βόρεια Ιταλία, την καρδιά της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας, όπου ο υψηλός αριθμός θανάτων από covid19 εκτιμάται ότι πιθανά να σχετίζεται με την επιβαρυμένη ατμόσφαιρα, η εικόνα σταδιακά αλλάζει. Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στη βιομηχανία –παρά τις προσπάθειες των ιδιοκτητών της που επέμεναν για μεγάλο διάστημα να κρατάνε τις επιχειρήσεις τους ανοιχτές– έφεραν δραστικές αλλαγές, με τον αέρα σταδιακά να καθαρίζει από τους επικίνδυνους αέριους ρύπους που εκλύονται από τα φουγάρα των εργοστασίων.
Σε πολλές περιοχές της Κίνας, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση της Γουχάν, όπου εμφανίστηκε αρχικά ο ιός, οι κάτοικοι ξαναβλέπουν το χρώμα του ουρανού. Φωτογραφίες της NASA δείχνουν καθαρά τη διαφορά στα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου στην ατμόσφαιρα της περιοχής τους πρώτους μήνες του 2020 σε σχέση με ένα χρόνο πριν.
Τι θα γίνει όταν επιστρέψουμε στο «business as usual»;
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μέσα στην τεράστια κρίση που βιώνει ο πλανήτης, τουλάχιστον έχει προκύψει κάτι θετικό. Στην πραγματικότητα ωστόσο, επιστήμονες εξηγούν πως όταν αυτή η απότομη διακοπή μεγάλου όγκου των οικονομικών και παραγωγικών δραστηριοτήτων φύγει από τη μέση, οι ιδιοκτήτες των μονάδων που είναι σήμερα κλειστές θα βιαστούν να αναπληρώσουν τον χαμένο χρόνο, με σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα. Ο κίνδυνος είναι ακόμα και τα περιορισμένα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος που υιοθετούσαν πριν την κρίση του κορονοϊού, να παραμεριστούν, μέσα στην γενική ανυπομονησία που προκαλεί η ανάγκη οι οικονομίες να βγουν γρήγορα από την ύφεση.
Έτσι, για παράδειγμα, ο Κρίστοφερ Γκόρντον, περιβαλλοντολόγος από το πανεπιστήμιο της Γκάνα, προειδοποιεί ότι μετά την καραντίνα οι βιομηχανίες θα μπουν σε μια φάση έντασης της παραγωγής σε συγκεκριμένα προϊόντα, τα οποία σήμερα μένουν «πίσω». Εξηγεί επίσης, ότι ακόμη και οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν μέχρι πρόσφατα σχετικά πιο «καθαρές» πηγές ενέργειας, οι οποίες όμως είναι πιο ακριβές, θα προσπαθήσουν το επόμενο διάστημα να περικόψουν τις δαπάνες τους, χρησιμοποιώντας τις πιο φθηνές και επιβλαβείς για την ατμόσφαιρα πηγές ενέργειας.
Οι περιβαλλοντικές «εκπτώσεις» στην πραγματικότητα έχουν ήδη ξεκινήσει. Στην προσπάθειά του να δώσει κίνητρα στη βιομηχανία και να περιορίσει τις οικονομικές απώλειες από την πανδημία, η κυβέρνηση Τραμπ στις ΗΠΑ, ήδη χαλαρώνει την περιβαλλοντική νομοθεσία. Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει ανακοινώσει ότι δεν περιμένει συμμόρφωση με τους περιβαλλοντικούς κανόνες και τους περιορισμούς ως προς τη ρύπανση, ούτε σκοπεύει να επιβάλει πρόστιμα για τυχόν παραβίασή τους.
Έτσι, στις ΗΠΑ, για όσο διάστημα ισχύουν οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας, οι μεγάλες επιχειρήσεις θα μπορούν λίγο – πολύ να κάνουν ό,τι θέλουν στο επίπεδο της καταστρατήγησης των περιβαλλοντικών περιορισμών. Αυτή η «φιλική ρύθμιση» δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης, γεγονός που δικαιολογημένα γεννά το ερώτημα για πόσο μεγάλο διάστημα μετά την πανδημία θα μπορούν οι μεγάλες βιομηχανίες να επικαλούνται τις οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού για να συνεχίζουν να ρυπαίνουν χωρίς όρια και χωρίς τιμωρία.
Σε ολόκληρο τον κόσμο, τα αφεντικά των μεγάλων επιχειρήσεων ετοιμάζονται για την «επόμενη μέρα», με μοναδική σκέψη το πως θα ξαναμπούν σύντομα στην κούρσα της παραγωγής και των κερδών, περιορίζοντας όσο γίνεται τις ζημιές.
Στην Ελλάδα, την ώρα που ο κόσμος αναγκάζεται να παραμείνει στο σπίτι του για να προστατευτεί και να περιορίσει την εξάπλωση του κορονοϊού, βιομηχανίες, όπως η ΑΓΕΤ στο Βόλο, συνεχίζουν να λειτουργούν βάζοντας σε κίνδυνο τους εργαζόμενους τους και το περιβάλλον. Την ίδια ώρα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προωθεί μέτρα απλοποίησης των διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης προς όφελος των επιχειρήσεων.
Ομαλή λειτουργία = κέρδη με κάθε κόστος
Η πανδημία του κορονοϊού αναδεικνύει μια σειρά θέματα, πέρα από τα προφανή που έχουν να κάνουν με την εγκατάλειψη των συστημάτων Υγείας και την ύφεση στις οικονομίες όλων των χωρών και παγκοσμίως. Ένα από αυτά είναι το γεγονός ότι ακόμη και κατά τη διάρκεια της κρίσης, το σύστημα ετοιμάζεται από κάθε άποψη για να επανέλθει στην «ομαλή λειτουργία», που σημαίνει για τις επιχειρήσεις κέρδη με κάθε κόστος και που μεταφράζεται σε ακόμα μεγαλύτερα πλήγματα για το περιβάλλον.
Μπροστά σε αυτήν την προοπτική, απ’ την πλευρά των κινημάτων χρειάζεται εγρήγορση, προκειμένου να καταφέρουμε να αποτρέψουμε την καταστροφική επέλαση αυτού του είδους της «ανάπτυξης».
