Η μαζική πληροφόρηση συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση των αντιλήψεων των πολιτών. Τηλεοπτικά κανάλια, συνδρομητική τηλεόραση, ιδιωτικά ραδιόφωνα και διαδικτυακές πλατφόρμες ανήκουν σε εφοπλιστές και μεγαλοεπιχειρηματίες, οι οποίοι προσφέρουν στην κοινή γνώμη την ενημέρωση που εξυπηρετεί καλύτερα τα δικά τους συμφέροντα.
Από την άλλη μεριά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram, Twitter, κ.α.) έχουν επιφέρει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ενημέρωσης και σίγουρα μια μεγαλύτερη ελευθερία στην έκφραση. Πόσο όμως «ελεύθερα» είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Σήμερα που το Facebook έχει ξεπεράσει τους 1,62 δισεκατομμύρια χρήστες, καταλαβαίνουμε ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που μας αφορά όλες και όλους. Γιατί και τα social media επίσης ανήκουν σε δισεκατομμυριούχους ιδιώτες, οι οποίοι προσπαθούν να χειραγωγήσουν την ενημέρωση και κατά συνέπεια την σκέψη των πολιτών.
Ας δούμε πως γίνεται αυτό με μερικά παραδείγματα.
Μπλοκάρισμα απ’ το Facebook σε σελίδες σωματείων εργαζομένων στη Γαλλία
Στις 17 Οκτώβρη στη γαλλική περιοχή Champagne-Ardenne σημειώθηκε σοβαρό σιδηροδρομικό ατύχημα με 11 τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο οδηγός του ενός τρένου, όταν ένα επιβατικό και ένα τρένο μεταφοράς εμπορευμάτων συγκρούστηκαν μεταξύ τους.
Την επόμενη μέρα, εργαζόμενοι των Γαλλικών σιδηροδρόμων (SNCF), κυρίως οδηγοί, σε συνεννόηση με τα σωματεία τους, πραγματοποίησαν απεργιακή κινητοποίηση καταγγέλλοντας τις μεταρρυθμίσεις του προέδρου Μακρόν στον κλάδο. Οι περικοπές στον αριθμό των οδηγών από 2 σε 1 ανά αμαξοστοιχία και συνολικά οι αλλαγές στις συνθήκες εργασίας τους είναι κάτι που επηρεάζει δυσμενώς την ασφάλεια των εργαζομένων της SNCF.
Τρεις από τις σελίδες των σωματείων Sud-Rail και CGT-Cheminots μπλοκαρίστηκαν από το Facebook. Οι σελίδες αριθμούσαν πάνω από 20.000 μέλη και ήταν το μέσο με το οποίο συντόνιζαν τον αγώνα τους οι εργαζόμενοι αλλά και ενημέρωναν τον επιβατικό κοινό. Το αναίτιο μπλοκάρισμα των σελίδων των συνδικάτων, χρειάστηκε να πάρει δημοσιότητα από τα Γαλλικά ΜΜΕ (εφημερίδα Parisien, τηλεοπτικό κανάλι BFMTV) ώστε να επαναλειτουργήσουν κανονικά.
Όταν ζητήθηκε ο λόγος του μπλοκαρίσματος των σελίδων από τα συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης, η απάντηση που έλαβαν από το Facebook ήταν ότι πρόκειται για ιδιωτικούς λογαριασμούς και είναι απόρρητο. Παρόλα αυτά, ενώ αρχικά το Facebook είχε επιβάλει περιορισμούς στις σελίδες για μια βδομάδα, μετά την παρέμβαση των εργαζομένων επέτρεψε την πλήρη λειτουργία τους.
Βλέπουμε λοιπόν πως όταν πρόκειται για εργατικούς αγώνες το Facebook είναι πολύ «ενεργητικό» και «αυστηρό».
Οι εργαζόμενοι της Facebook ζητάνε από την εταιρεία να τηρήσει τους κανόνες λειτουργίας
Από την άλλη, όταν πρόκειται για πολιτικές διαφημίσεις κομμάτων του κατεστημένου τα πράγματα φαίνεται να είναι διαφορετικά.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των Τάιμς της Νέας Υόρκης, περισσότεροι από 250 εργαζόμενοι υποβάλανε εγγράφως προς τη διοίκηση την αντίθεσή τους στο να επιτρέψει τελικά αναρτήσεις πολιτικών διαφημίσεων με ψευδείς αναφορές (fake news).
Τον περασμένο Σεπτέμβρη ο ιδιοκτήτης του Facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ αρχικά είχε δεχθεί ότι πρέπει να ελέγχονται οι πηγές προκειμένου να μη διαδίδονται συνωμοσιολογίες και ψεύτικα νέα, στη συνέχεια όμως εξαίρεσε από τη διαδικασία αυτή τις πολιτικές διαφημίσεις.
Την ίδια ώρα που επιτρέπει την διασπορά ψευδών ειδήσεων όταν κάποιος πληρώνει, το Facebook διαρρέει τα στοιχεία των χρηστών του προκειμένου να επωφεληθούν μεγάλα κόμματα με πολλά λεφτά.
Η εταιρεία Facebook έχει πληρώσει πρόστιμα 5 εκατομμυρίων και 580 χιλιάδων δολαρίων στα αμερικάνικα και αγγλικά δικαστήρια αντίστοιχα για το σκάνδαλο της Cambridge Analytica. H Cambridge Analytica, εταιρεία πολιτικών συμβούλων, απέκτησε πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα 87 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook εν αγνοία τους και προσπάθησε να χειραγωγήσει πολιτικά το εκλογικό αποτέλεσμα για το Brexit το 2016 και την ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ την ίδια χρονιά.
Παρόλα αυτά ο Ζούκερμπεργκ δε φαίνεται να πτοείται από τις απειλές προστίμων και τη δυσφορία των εργαζομένων του. Άλλωστε τα πρόστιμα τα οποία θα κληθεί να καταβάλει η εταιρεία εφόσον καταδικαστεί (αρχικά είχε αρνηθεί ότι έδωσε τα δεδομένα των χρηστών στην Cambridge Analytica και απειλούσε με μηνύσεις) είναι πολύ μικρά όταν τα έσοδα της εταιρείας μόνο για το 2019 ανέρχονται σε 62,604 δισεκατομμύρια δολάρια.
Μόνο οι εργαζόμενοι μπορούν να διασφαλίσουν τα οφέλη της τεχνολογίας για την κοινωνία
Εξαίρεση στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα social media τις πολιτικές διαφημίσεις αποτελεί το Twitter, το οποίο ανακοίνωσε μέσω του εκτελεστικού του διευθυντή Τζακ Ντόρσεϊ:
«Λάβαμε την απόφαση να βάλουμε τέλος σε όλες τις πολιτικές διαφημίσεις στο Twitter σε όλο τον κόσμο. Πιστεύουμε ότι η εμβέλεια ενός πολιτικού μηνύματος πρέπει να κερδίζεται, όχι να αγοράζεται. Παρά το γεγονός ότι η διαδικτυακή διαφήμιση είναι εξαιρετικά ισχυρή και πολύ αποτελεσματική για τους διαφημιστές, αυτή η δύναμη φέρνει σημαντικούς κινδύνους για την πολιτική, όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επηρεάσει τις ψήφους και τις ζωές εκατομμυρίων».
Μένει βέβαια να ανακοινωθούν περισσότερες λεπτομέρειες και οι εξαιρέσεις που θα ισχύσουν πριν την έναρξη της απαγόρευσης των πολιτικών διαφημίσεων που θα γίνει στις 22 Νοέμβρη ενόψει της προεκλογικής περιόδου στη Μ. Βρετανία, προκειμένου να φανεί πως ακριβώς θα εφαρμοστεί.
Οι ίδιοι όμως οι εργαζόμενοι μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών βγαίνουν το τελευταίο διάστημα μπροστά και απαιτούν από τις εταιρείες τους να σταματήσουν να κερδοσκοπούν εις βάρος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.
Εργαζόμενοι της Google διαδήλωσαν έξω από τα γραφεία τους ενάντια στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας τους την περασμένη χρονιά. Εργαζόμενοι της Amazon δύο συνεχείς χρονιές διοργάνωσαν ημέρες δράσης για να αναγκάσουν την εταιρεία τους να περιορίσει την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλεί. Εργαζόμενοι της Microsoft τον περασμένο Φεβρουάριο άσκησαν πιέσεις και κατάφεραν να ακυρώσουν συμβόλαιο 480 εκατομμυρίων δολαρίων που είχε υπογράψει η εταιρεία τους με τον αμερικανικό στρατό.
Να περάσουν στα χέρια της κοινωνίας
Η απαγόρευση των πληρωμένων πολιτικών διαφημίσεων είναι φυσικά κάτι θετικό για τα social media. Γιατί, όπως και στα «παραδοσιακά» ΜΜΕ, διαφημίζονται περισσότεροι οι πολιτικοί που έχουν τα περισσότερα χρήματα, που είναι προφανώς και οι πολιτικοί που στηρίζουν το σύστημα.
Από την άλλη, δεν μπορεί να διασφαλιστεί η δημοκρατική λειτουργία των social media -και των ΜΜΕ- με αντικειμενική ενημέρωση και χωρίς «fake news» όσο η πλατφόρμα βρίσκεται σε χέρια ιδιωτών. Όσο ο σκοπός του Facebook δεν θα είναι να βοηθάει τους ανθρώπους να έρχονται σε επαφή, αλλά να βγάζει όλο και μεγαλύτερα κέρδη για τους ιδιοκτήτες του, οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι ακροδεξιοί θα βρίσκουν τρόπο να περνάνε (με το αντίστοιχο αντίτιμο) τις ειδήσεις που τους συμφέρουν.
Ποιος είναι λοιπόν ο τρόπος ώστε να λειτουργούν τα μέσα ενημέρωσης, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και γενικά οι νέες τεχνολογίες υπέρ των αναγκών του κοινωνικού συνόλου και όχι εις βάρος του;
Για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να τεθεί ο στόχος της κοινωνικοποίησης, κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μεγάλων εταιρειών νέων τεχνολογιών. Μόνο κάτω από μια τέτοια λειτουργία θα μπορούσαν να υπάρξουν επιτροπές ελέγχου ψευδών ειδήσεων, αποτελούμενες από εκπροσώπους των εργαζομένων, κοινωνικών οργανώσεων και επιστημονικών φορέων οι οποίες να διασφαλίζουν, μακριά από τα μεγάλα συμφέροντα, μια ενημέρωση πραγματικά ελεύθερη και χρήσιμη για την κοινωνία.
