Δεν αποτελεί κανενός είδους νέο το ότι ζούμε σε μία κοινωνία άκρως σεξιστική, με τις γυναίκες να είναι στην συντριπτική πλειοψηφία τα θύματα της έμφυλης βίας, των διακρίσεων, των χαμηλότερων μισθών κοκ. Σε αυτήν την σεξιστική κοινωνία όμως, πόσο καλά περνάνε, ζουν και επιβιώνουν οι εκπρόσωποι του «ισχυρού» φύλου, οι άντρες;
Μία χρήστρια του twitter έθεσε ακριβώς αυτό το ερώτημα: Συζητάμε πολύ συχνά (δικαίως) τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους οι γυναίκες, αλλά, ποια είναι τα μειονεκτήματα του να είσαι άντρας; Η ανταπόκριση στην ερώτηση, αλλά και οι ίδιες οι απαντήσεις απέδειξαν ότι σε μία σεξιστική κοινωνία, κανένα από τα δύο φύλα δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένο και ικανοποιημένο από την ζωή του.
Η «κολόνα του σπιτιού» δεν επιτρέπεται να έχει ρωγμές
Πώς νιώθουν οι άντρες με τον ρόλο του «κουβαλητή του σπιτιού»;
«(το μεγαλύτερο μειονέκτημα του να είσαι άντρας είναι) η πίεση που προκαλεί η αντίληψη ότι είμαστε αυτοί που φέρουν το ψωμί στο σπίτι, επιτυχημένοι και δυνατοί».
«Ανησυχώ μήπως χάσω την δουλειά μου και απογοητεύσω την οικογένειά μου. Θα μπορούσα να έχω επιλέξει πιο εύκολο και ασφαλή δρόμο, αλλά επέλεξα να κυνηγήσω κάτι μεγαλύτερο. Αν αποτύχω, η οικογένειά μου θα υποφέρει. Ανησυχώ για αυτό καθημερινά».
Και αν αυτός ο ρόλος ήταν ανέκαθεν καταπιεστικός και στρεσογόνος, σήμερα, με τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης να έχουν τσακίσει τους εργαζόμενους, η πίεση που υφίστανται οι άντρες για να ανταπεξέλθουν είναι ακόμα εντονότερη. Πολλοί άντρες όταν χάνουν την δουλειά τους, ή το εισόδημά τους μειώνεται, νιώθουν ότι χάνουν παράλληλα έναν από τους βασικούς τους ρόλους και στοιχείο της ταυτότητάς τους: την ικανότητα και το καθήκον να συντηρούν την οικογένειά τους. Και όταν δομικά χαρακτηριστικά της ύπαρξής μας ανατρέπονται, η ψυχική μας υγεία δέχεται μεγάλο πλήγμα.
Η κατάθλιψη δεν είναι για τους άντρες!
Πολλές ήταν και οι αναφορές στα ζητήματα της ψυχικής υγείας. Αν ένα από τα στερεότυπα που ακολουθούν τις γυναίκες είναι αυτό της «υστερίας» και της «εύθραυστης ψυχικής υγείας», η άλλη μεριά του νομίσματος, είναι το στερεότυπο για τους άντρες ότι αν υποφέρουν από κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές, τότε είτε είναι αδύναμοι είτε υπερβάλλουν:
«Αυτόν τον καιρό υποφέρω από κατάθλιψη και άγχος από τις πιέσεις που δέχομαι στην δουλειά μου και δεν μπορώ να καταρρεύσω έτσι ώστε όλοι οι υπόλοιποι να συνεχίσουν να χουν τις ζωές τους. Κανείς δε με ρωτάει αν είμαι καλά. Λέω πως έχω κατάθλιψη και η απάντηση πάντα είναι “μην ανησυχείς, θα περάσει” ή “κουράγιο”».
«Για εμένα το μεγαλύτερο μειονέκτημα που είμαι άντρας είναι να δουλεύω στον κατασκευαστικό τομέα, όπου η κατάθλιψη συζητιέται σαν κοροϊδία και να πρέπει να πω ανοιχτά πως υποφέρω από κατάθλιψη και άγχος.»
Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Αν και τα καταγεγραμμένα ποσοστά εμφάνισης κατάθλιψης είναι διπλάσια στις γυναίκες από ότι στους άντρες, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι πιθανότητες να πάθει ένας άντρας κατάθλιψη είναι αντίστοιχες με αυτές μίας γυναίκας, αν όχι περισσότερες.
Η διαφορά είναι πως οι πιθανότητες να ζητήσει ένας άντρας βοήθεια από το περιβάλλον του ή κάποιον ειδικό είναι πολύ λιγότερες από ότι μία γυναίκα, αφού η ψυχική νόσος είναι -λανθασμένα- συνυφασμένη με την αδυναμία, χαρακτηριστικό που κάθε άντρας θεωρείται ότι πρέπει να αποφεύγει πάσα θυσία.
Δεν μπορούν οι άντρες να είναι τρυφεροί;
Ένας χρήστης του twitter έγραψε:
«Οι γυναίκες μπορούν να εκφράσουν αγάπη/στοργή και δεν υπάρχει πρόβλημα, επειδή είναι μέρος της στοργικής φύσης τους. Οι άντρες δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο, χωρίς να θεωρηθεί από τους περισσότερους ότι η εκδήλωση αγάπης εμπεριέχει σεξουαλικό ενδιαφέρον. Δεν μπορεί να υπάρχει απλά βαθιά στοργή. Για τις γυναίκες: φυσιολογικό, για τους άντρες: παράξενο. Αυτή η αντίληψη με κλείνει σε ένα συναισθηματικό κουτί, με κάνει να νιώθω μόνος μου».
Ενώ ένας άλλος:
«Μερικές φορές θέλω να δείξω σε άλλους άντρες της ζωής μου ότι τους αγαπάω πολύ, με λέξεις, αγκαλιές, γράμματα κλπ. Αλλά νιώθω λες και ένας τοίχος με εμποδίζει από το να εκφραστώ ελεύθερα.»
Τίθεται λοιπόν ένα πολύ σημαντικό ζήτημα σε σχέση με την δυνατότητα ενός άντρα να εκφράσει την τρυφερότητα του χωρίς να κινδυνεύει να «παρεξηγηθεί» για τους σκοπούς του. Για μία γυναίκα είναι εύκολο και αυτονόητο το να αγκαλιάσει, να φιλήσει, να πει «σε αγαπάω» σε φίλες της, στους γονείς, στα παιδιά της. Αντιθέτως, για έναν άντρα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αγκαλιάσει σφιχτά τον κολλητό του και να του πει ότι τον αγαπάει, είναι αμήχανο να φερθεί τρυφερά στα παιδιά του και ιδιαίτερα στους γιους του, ενώ είναι πολύ πιθανό πως δεν έχει νιώσει αντίστοιχη τρυφερότητα από τον δικό του τον πατέρα. Και, όπως υπερθεμάτισε και ένας άλλος χρήστης του twitter, η δυσκολία να εκφράσει ένας άντρας τα πραγματικά του συναισθήματα για να μην θεωρηθεί «αδύναμος» και «λιγότερο άντρας», δεν είναι απλή υπόθεση. Τον αφήνει με μία αίσθηση μοναξιάς και συναισθηματικής απομόνωσης.
Εξωτερική εμφάνιση, γηρατειά, σεξουαλική παρενόχληση είναι και αντρικές υποθέσεις
Άλλοι χρήστες του twitter αναφέρθηκαν σε μία σειρά από ζητήματα και φοβίες που συνήθως συζητιούνται από και για γυναίκες. Η ντροπή που νιώθει ένας άντρας για να μιλήσει για την σεξουαλική παρενόχληση που έχει υποστεί, αφού φοβάται πως δεν θα γίνει πιστευτός ή ότι θα χλευαστεί, το άγχος ότι μεγαλώνει και η εμφάνισή του αλλάζει, το ότι του αρέσουν «γυναικείες» δραστηριότητες όπως τα αφρόλουτρα και τα ψώνια και ντρέπεται γι’ αυτό. Ένα συγκεκριμένο tweet συμπεραλαμβάνει μία σειρά από αυτές τις φοβίες συγκεντρωμένες:
«Η κοπέλα μου περιμένει από εμένα να συντηρήσω την οικογένειά μας. Ξεκίνησα και διευθύνω την δικιά μου εταιρεία και πρέπει να αντιμετωπίσω όλα τα προβλήματα που την συνοδεύουν. Παλεύω με την αίσθηση ότι γερνάω και την κληρονομική φαλάκρα στα 26 μου χρόνια και δεν μπορώ να τα μοιραστώ όλα αυτά με κανέναν στον κόσμο».
Οι δύο όψεις της καταπίεσης
Συμβαίνει λοιπόν το εξής φαινόμενο: σε μία κοινωνία που εδώ και αιώνες έχει γαλουχηθεί με την αντίληψη πως η γυναίκα είναι κατώτερη του άντρα, αδύναμη, ευάλωτη, ανίκανη να επιβιώσει μόνη της, ο «ανώτερος» και δυνατότερος άντρας βρίσκεται εγκλωβισμένος σε ρόλους από τους οποίους δεν μπορεί να δραπετεύσει εάν δεν αλλάξει η αντίληψη για την θέση της γυναίκας!
Όσο διατηρείται η αντίληψη της κατωτερότητας της γυναίκας και οι γυναικείοι και αντρικοί ρόλοι, όποιος άντρας δεν ταιριάζει στο «πρότυπο» της «ανωτερότητας» είναι καταδικασμένος να θεωρηθεί κατώτερος των προσδοκιών, λιγότερο «άντρας», «προδότης» του φύλου του.
Προφανώς το επίπεδο καταπίεσης των γυναικών στη σημερινή κοινωνία δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό των αντρών, η αναγνώριση όμως πως και οι άντρες καταπιέζονται, από τα ίδια στερεότυπα, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές συμμαχίες στον αγώνα για την γυναικεία απελευθέρωση. Ανάμεσα στις πολλές αναρτήσεις υπήρξε και η εξής:
«Είμαι ένας μεγαλόσωμος τύπος. Γνωρίζω πόσο άβολα μπορώ να κάνω τις γυναίκες να νιώσουν όταν προχωράω στον δρόμο τη νύχτα ή όταν περιμένω κάποιο μέσο μαζικής μεταφοράς. Δεν το θέλω και δεν το επιδιώκω, οπότε προσπαθώ να φαίνομαι όσο λιγότερο απειλητικός μπορώ».
Που δείχνει παράλληλα δύο πράγματα. Το πρώτο είναι πως οι γυναίκες φοβούνται τους άντρες, νιώθουν απειλή, δε νιώθουν ασφαλείς σε καθημερινές δραστηριότητες. Γιατί, αν για τους άντρες το πρόβλημα είναι οι καταπιεστικοί ρόλοι, για τις γυναίκες ο σεξισμός μεταφράζεται σε μια πολύ σκληρότερη πραγματικότητα: μόνο στην Ελλάδα, κάθε χρόνο 5.000 γυναίκες πέφτουν θύματα βιασμού, μία στις τέσσερις γυναίκες έχει κακοποιηθεί σωματικά ή σεξουαλικά, ενώ το 80% των ανθρώπων που γνωρίζουν ότι μια γυναίκα κακοποιείται από τον σύντροφό της επιλέγει να μη μιλήσει επειδή θεωρεί ότι «είναι ιδιωτικό θέμα». Για τις γυναίκες, οι ρόλοι που έχουν αποδοθεί στις ίδιες και στους άντρες σημαίνουν πως κάποιοι από τους άντρες είναι αυτοί που τις χτυπάνε, τις βιάζουν, τις καταπιέζουν.
Το δεύτερο σημείο όμως είναι ότι δεν είναι στην «φύση» των αντρών να κακοποιούν τις γυναίκες. Η καταπίεση των γυναικών «επιβάλλεται» και στους άνδρες μέσω τον σεξιστικών προτύπων και του τρόπου που είναι δομημένη η κοινωνία. Προφανώς και υπάρχουν άντρες που «απολαμβάνουν» αυτόν τον ρόλο και άλλοι που τον «πολεμούν» και κάνουν ό,τι μπορούν για να αλλάξουν την κατάσταση.
Οι άντρες που καταλαβαίνουν όλα τα παραπάνω οφείλουν να συμμετέχουν στον αγώνα ενάντια στον σεξισμό, στην πάλη για την ισότητα των φύλων! Κάθε μικρή και μεγάλη νίκη του γυναικείου κινήματος, που αμφισβητεί τους στερεοτυπικούς ρόλους των δύο φύλων, αποτελεί νίκη κατ’ αρχήν για τις γυναίκες αλλά και για τους άντρες.
Είναι εξαιρετικής σημασίας τα γυναικεία κινήματα που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια να στηριχτούν και να πλαισιωθούν και από τους άντρες. Και να προχωρήσουν στην συνολική αμφισβήτηση του καπιταλιστικού συστήματος, που ζει με τις ανισότητες και την βία, «παράγει» ανθρώπους που νοσούν από κατάθλιψη και άγχος επειδή δεν μπορούν να επιβιώσουν, μας φορτώνει με δυσβάσταχτους ρόλους και πρότυπα, μας στερεί την χαρά της συνύπαρξης και της αλληλοεκτίμησης.
