Από τις πρώτες κιόλας μέρες της ανόδου του στην εξουσία, ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαίχ Μπολσονάρου έκανε καθαρό ότι δε θα δίσταζε πουθενά προκειμένου να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων. Ένα από τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησής του, ήταν να παραδώσει τεράστιες εκτάσεις του Αμαζονίου στον έλεγχο των πολυεθνικών αγροτικής παραγωγής, μεταφέροντας την αρμοδιότητα της διαχείρισής τους στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, που στην πραγματικότητα ελέγχεται πλήρως από τις εταιρείες αγροτικών προϊόντων και τροφίμων.
Η καταστροφή καλπάζει
Τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών είναι ήδη ορατά. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Guardian», η Βραζιλία, στην οποία ανήκει περίπου το 60% του συνόλου των δασικών εκτάσεων του Αμαζονίου, καταστρέφει όλο και μεγαλύτερο τμήμα τους, όλο και γρηγορότερα. Το 2019 αναμένεται να κλείσει με πολύ μεγαλύτερες απώλειες σε δασικές εκτάσεις σε σχέση με το 2018. Μόνο τον περασμένο Μάη, ο ρυθμός αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου στη Βραζιλία αυξήθηκε κατά 34% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους, ενώ τον Ιούνη το ποσοστό έφτασε το 88,4% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2018!
Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι μέσα στους τελευταίους 11 μήνες, οι εκτάσεις του τροπικού δάσους που καταστράφηκαν στη Βραζιλία έφτασαν τα 4.565 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αυξημένες κατά 15% σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο. Η επέλαση της «ανάπτυξης» καταστρέφει στο πέρασμά της έναν τεράστιο πνεύμονα για ολόκληρη τη γη, μοναδικά οικοσυστήματα με αμέτρητα είδη χλωρίδας και πανίδας. Δεν κινδυνεύουν όμως μόνο τα δάση, τα ζώα και το περιβάλλον. Άμεσο κίνδυνο διατρέχουν και οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής: οι ιθαγενικές φυλές που ζουν από τα δάση του Αμαζονίου και αποτελούν τους τελευταίους εναπομείναντες φύλακές τους.
Ιθαγενικές εκτάσεις υπό κατάληψη χρυσοθήρων
Η περιοχή Yanomami στα βόρεια σύνορα της Βραζιλίας (με τη Βενεζουέλα) είναι χαρακτηρισμένη από το 1992 ως γη ιθαγενικών κοινοτήτων. Μέχρι πρόσφατα, η περιοχή φυλαγόταν από στρατιωτικές μονάδες της χώρας. Κι αν ο στρατός δεν είχε σαν πρώτη προτεραιότητα την προστασία των ιθαγενών και του δάσους, η παρουσία του συντελούσε στο να κρατούνται τουλάχιστον τα προσχήματα από τους χρυσοθήρες που εποφθαλμιούν την περιοχή.
Στα τέλη του περασμένου χρόνου οι στρατιωτικές βάσεις έκλεισαν, με το πρόσχημα της οικονομικής αδυναμίας να διαχειριστούν τις μεταναστευτικές ροές από τη Βενεζουέλα. Οι χρυσοθήρες αποθρασύνθηκαν και έτσι σήμερα οι ιθαγενείς υπολογίζουν ότι περίπου 20.000 από αυτούς έχουν εισβάλει στην περιοχή τους, εκχερσώνοντας μεγάλες δασικές περιοχές, ρυπαίνοντας τα ποτάμια με υδράργυρο, απειλώντας τους ντόπιους όταν τολμάνε να διαμαρτυρηθούν.
Αν και το βασικό τους επιχείρημα είναι ότι οι μέθοδοι εξόρυξης και επεξεργασίας του χρυσού είναι απλές και χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην πραγματικότητα έχουν στήσει μεγάλες εγκαταστάσεις που απαιτούν σημαντική χρηματοδότηση από εξίσου μεγάλες εταιρείες. Οι χρυσοθήρες έχουν στη διάθεσή τους βαριά σκαπτικά μηχανήματα και οχήματα, είναι οπλισμένοι, ενώ ο ανεφοδιασμός τους, όπως και η μεταφορά των μεταλλευμάτων, γίνεται με αεροπλάνα που πετούν πάνω από την περιοχή. Οι ντόπιοι πληθυσμοί δεν απειλούνται μόνο από την καταστροφή του δάσους και τη ρύπανση των ποταμών. Οι χρυσοθήρες ενδέχεται να είναι φορείς ιών, γνωστών και απλών για το δυτικό κόσμο, στις οποίες όμως οι οργανισμοί των ιθαγενών είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Ταυτόχρονα η εξορυκτική διαδικασία ευνοεί την ανάπτυξη ελονοσίας και άλλων ασθενειών που μεταδίδονται από έντομα που συχνάζουν στα λιμνάζοντα νερά.
Ο πρόεδρος της «πραγματικής Βραζιλίας»
Τα παραπάνω δεν προκαλούν ιδιαίτερη έκπληξη σε όσους έχουν παρακολουθήσει τις δηλώσεις του ακροδεξιού προέδρου της χώρας σε σχέση με τους ιθαγενείς. Ο Μπολσονάρου ονειρεύεται να αδειάσει τα τροπικά δάση του Αμαζονίου από τους κατοίκους τους, να τα παραδώσει στις μεγάλες πολυεθνικές εξορύξεων και αγροτικής παραγωγής και να «αφομοιώσει» τους ιθαγενικούς πληθυσμούς. Λίγες μόλις μέρες αφού ανέβηκε στην εξουσία, έγραψε στο twitter:
«Πάνω από το 15% της εθνικής επικράτειας είναι χαρακτηρισμένο ως ιθαγενική γη … Λιγότερο από ενάμισι εκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε αυτά τα μέρη, απομονωμένοι από την πραγματική Βραζιλία … Μαζί θα αφομοιώσουμε αυτούς τους πολίτες».
Δε χρειάζεται πολλή φαντασία για να καταλάβει κανείς τι εννοεί όταν μιλάει για «αφομοίωση». Αυτό το ενάμισι εκατομμύριο άνθρωποι πρέπει να μεταφερθεί μακριά από τις εστίες του, στις παραγκουπόλεις της «πραγματικής Βραζιλίας», όπου ελάχιστοι θα καταφέρουν να επιβιώσουν.
Το σπίτι τους, η ανάσα μας
Κι αν για τους αυτόχθονες η απειλή είναι άμεση, για τους υπόλοιπους κατοίκους της γης μπορεί να χρειαστεί να περάσουν χρόνια, ή και δεκαετίες για να φανούν τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δε θα φανούν. Η επιβίωση του Αμαζονίου και του τροπικού δάσους που τον περικλείει, με την τεράστια οικολογική σημασία τους, από την παραγωγή οξυγόνου μέχρι τη σπάνια βιοποικιλότητα και τον έλεγχο της θερμοκρασίας της γης, αποτελεί μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιβίωση του πλανήτη. Η μάχη μιας φυλής ιθαγενών στον Αμαζόνιο ενάντια σε παντοδύναμες εταιρείες και κυβερνήσεις, μπορεί να φαντάζει σαν μια μακρινή, ρομαντική υπόθεση. Το σπίτι τους όμως, δεν είναι μόνο δικό τους. Από τους τοίχους των «σπιτιών» τους, παράγεται το οξυγόνο και η δροσιά μας.
Οι ιθαγενείς βέβαια δεν θα καταφέρουν να κερδίσουν μόνοι τους αυτό τον αγώνα. Χρειάζεται να συνδέσουν τον αγώνα τους με όλα τα αγωνιζόμενα στρώματα της Βραζιλίας, από τις γυναίκες που κινητοποιήθηκαν κατά εκατομμύρια ενάντια στο σεξισμό του Μπολσονάρου, μέχρι το εργατικό κίνημα και τα συνδικάτα που κατέβασαν 45 εκατομμύρια διαδηλωτές στην γενική απεργία στις 14 Ιούνη ενάντια στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Και φυσικά χρειάζονται την αλληλεγγύη μας, καθώς ο δικός τους αγώνας είναι και δικός μας!
