Αθηνά Καρυάτη,
Νέα Διεθνιστική Αριστερά (ΝΕΔΑ – αδερφή οργάνωση του «Ξ» στην Κύπρο)
Στις 8/10 o Ερσίν Τατάρ, ηγέτης του UBP (Κόμμα Εθνικής Ενότητας), μέχρι τώρα πρωθυπουργός της ΤΔΒΚ και υποψήφιος για τις Προεδρικές Εκλογές που βρίσκονται σε εξέλιξη (ο β’ γύρος θα γίνει την Κυριακή 18.10) σε συνεργασία με την κυβέρνηση Ερντογάν, άνοιξαν ένα κομμάτι της παραλίας του Βαρωσίου, της περίκλειστης πόλης, στο κοινό.
Το Βαρώσι είναι το νότιο κομμάτι της πόλης της Αμμοχώστου, καταλήφθηκε από τον Τουρκικό Στρατό το 1974 και παραμένει ακόμη κλειστό και κάτω από τον αποκλειστικό έλεγχο του τουρκικού στρατού. Όλα αυτά τα 46 χρόνια η τουρκική και τουρκοκυπριακή (Τ/Κ) άρχουσα τάξη χρησιμοποιούν το Βαρώσι (ή Βαρώσια) σαν διαπραγματευτικό χαρτί στις συνομιλίες για το Κυπριακό – δηλαδή συζητάνε την επιστροφή του Βαρωσίου στους Ελληνοκύπριους (Ε/Κ) υπό την προϋπόθεση ότι η Ε/κ πλευρά θα αποδεχθεί μια σειρά από δικούς τους όρους στις διακοινοτικές συνομιλίες
Το Βαρώσι άνοιξε ήδη από το 2017
Μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά το 2017, όποτε και η τουρκοκυπριακή και τουρκική άρχουσα τάξη έχασαν την ευκαιρία να πάρουν κομμάτι της πίτας του φυσικού αερίου, ξανά μπήκε στην ατζέντα το Βαρώσι.
Τον Ιούλη του 2017 ο τουρκικός στρατός σε συνεργασία με τις τουρκοκυπριακές τοπικές αρχές άνοιξαν την πρώτη δίοδο στην παραλία του Αγίου Μέμνωνα, κομμάτι της παραλίας του Βαρωσίου.
Τότε το ελληνοκυπριακό κατεστημένο δεν το έκανε τόσο μεγάλο θέμα!
Μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων στο Γκραν Μοντάνα, όλες οι ανταποκρίσεις έδειχναν την Ε/κ πλευρά ως υπεύθυνη για την κατάρρευση. Αν σ’ αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση Αναστασιάδη άνοιγε το θέμα των Βαρωσίων τότε o «διεθνής παράγοντας» θα πίεζε για την επανέναρξη των συνομιλιών, κάτι που η Ε/Κ άρχουσα τάξη δεν ήθελε.
Το 2019 το υπουργικό συμβούλιο της ΤΔΒΚ υιοθέτησε την πρόταση του Οζερσάι, τότε υπουργού εξωτερικών της ΤΔΒΚ, για την δημιουργία «τεχνικής επιτροπής» που θα καταγράψει τις περιουσίες και τις ζημιές της πόλης και θα προωθήσει σχέδιο ανοίγματος υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση.
Η πρόταση αρχικά συμπεριλάμβανε μια πολυεθνική επιτροπή, χωρίς να απορρίπτει την συμμετοχή των Ε/κ σ’ αυτή. Έπειτα η πρόταση άλλαξε απορρίπτοντας την συμμετοχή Ε/κ. Μάλιστα ο τρόπος που ο Τατάρ, πρωθυπουργός τότε, μετέφερε στα ΜΜΕ την απόφαση του υπουργικού συμβουλίου του, είχε καθαρό στόχο να προκαλέσει. Είπε χαρακτηριστικά ότι θα μετατρέψουν το Βαρώσι στο Λας Βέγκας της Μεσογείου. Παρόλα αυτά, τότε το Ε/κ κατεστημένο και η κυβέρνηση Αναστασιάδη υποβάθμισε τις προθέσεις της τουρκοκυπριακής κυβέρνησης και τις χαρακτήρισε επικοινωνιακό παιχνίδι.
Παρόλο που ο Ακιντζί, που τότε ήταν πρόεδρος των Τ/κ, διαφώνησε με τον τρόπο που τέθηκε το ζήτημα, και πρότεινε την δημιουργία κοινής τεχνικής επιτροπής, και παρόλο που οι αμμοχωστιανοί διαδήλωναν έξω από το προεδρικό ζητώντας από τον Αναστασιάδη να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις, η Ε/κ κυβέρνηση αγνόησε τα καλέσματα.
Ήταν θέμα χρόνου συνεπώς πότε θα άνοιγε το Βαρώσι.
Η κατάρρευση των συνομιλιών και το γεγονός ότι ήδη από το 2017 οι άρχουσες τάξεις στο νησί συζητούν ότι πρέπει να δούνε άλλα μοντέλα “επίλυσης του Κυπριακού”, είτε δύο κράτη, είτε συνομοσπονδία, είτε λύση έξω από τα πλαίσια του ΟΗΕ, έκαναν καθαρό πως αυτό που θα γινόταν από εδώ και πέρα δεν θα ήταν άλλο από την εδραίωση του στάτους κβο και της διχοτόμησης.
Πάνω απ’ όλα, το φυσικό αέριο
Το άνοιγμα του Βαρωσίου ήρθε ξανά στο προσκήνιο με σαφή επιδίωξη από την Τ/κ και τουρκική άρχουσα τάξη να ζητήσουν ως αντάλλαγμα κοινό ταμείο για τα έσοδα του φυσικού αερίου ή και κοινή επιτροπή διαχείρισης των συμβολαίων.
Παρόλο που μια τέτοια σύνδεση δεν έχει γίνει επίσημα, το γεγονός ότι η διαχείριση του φυσικού αερίου και το Βαρώσι χρονικά κατατέθηκαν την ίδια περίοδο, δείχνε πως έχουν άμεση σύνδεση ανάμεσά τους.
Το κυπριακό στο σύνολό του αλλά και το Βαρώσι αυτή τη στιγμή είναι ακόμη μια φορά θύμα των ανταγωνιστικών συμφερόντων των αρχουσών τάξεων στο νησί (Ε/κ και Τ/κ με την υποστήριξη αντίστοιχα της ελληνικής και τουρκικής) για το ποιος θα ελέγχει, θα διαχειριστεί και καρπωθεί τον φυσικό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου.
Όσο υπάρχει αυτή η σύγκρουση συμφερόντων στην περιοχή, και όσο αυτά καθορίζουν την πορεία των διαπραγματεύσεων, δεν υπάρχει περίπτωση ούτε λύση να έρθει, ούτε επανένωση, ούτε επιστροφή προσφύγων. Το μόνο που προκαλούν τα συγκρουόμενα συμφέροντα είναι εδραίωση της διχοτόμησης, έξαρση του εθνικισμού, κίνδυνος θερμού επεισοδίου στη Μεσόγειο και συγκρουσιακού κλίματος στο νησί.
Ωμή παρέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης στο εσωτερικό της ΤΔΒΚ
Πέρα από τα πιο πάνω το άνοιγμα της παραλίας του Βαρωσίου ήταν μια καθαρή πολιτική παρέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης στα εσωτερικά της ΤΔΒΚ.
Ήδη η παρέμβαση γινόταν όλο και πιο έντονη μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων το 2017. Πρώτος εκλεκτός της τουρκικής κυβέρνησης τότε ήταν ο Οζερσάι. Πλέον είναι ο Τατάρ, και αυτό επισημοποιήθηκε με το άνοιγμα της παραλίας αλλά και με τα «εγκαίνια» του αγωγού νερού, που έγιναν λίγες μέρες πριν.
Παρόλα αυτά, και παρόλο που ο Τατάρ πέρασε στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών (που θα γίνει σήμερα Κυριακή 18.10) όλα δείχνουν ότι δεν είναι καθαρό ότι θα κερδίσει. Η στήριξη προς τον Ακιντζί, τον σημερινό πρόεδρο, είναι μεγάλη και η αντίσταση και δυσαρέσκεια του Τ/κ λαού για τις παρεμβάσεις της Τουρκίας το ίδιο.
Ο Ακιντζί έχει συγκρουστεί έντονα με την Τουρκική κυβέρνηση καθ’ όλη την διάρκεια της προεδρίας του. Τώρα, η σύγκρουση έχει φτάσει σε τέτοιο επίπεδο που ο Ερντογάν και εκπρόσωποί του έχουν ξεκινήσει έναν πόλεμο εναντίον του, τόσο στην Τουρκία, όσο και στην Κύπρο.
Την ίδια στιγμή σε πολλούς εργασιακούς χώρους βρίσκεται σε εξέλιξη μια εκστρατεία εκφοβισμού των εργαζομένων και εξαναγκασμού τους να ψηφίσουν Τατάρ.
Οι θεσμοί στη βόρεια Κύπρο καταρρέουν ο ένας μετά τον άλλο. Το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο έβγαλε απόφαση ότι οι εκδηλώσεις για τον αγωγό του νερού και για το άνοιγμα της παραλίας δεν θα έπρεπε να γίνουν. Δεν υπήρξε όμως καμία συνέπεια αφού έγιναν. Με τον τρόπο που έγινε το άνοιγμα της παραλίας, με την παραγκώνιση δηλαδή του πρωτεργάτη της ιδέας, Οζερσάι, το κόμμα του, το Λαϊκό Κόμμα, παραιτήθηκε από την κυβέρνηση με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να έχει καταρρεύσει η κυβέρνηση και να είναι άγνωστο πως, πότε και τι θα την διαδεχθεί.
Η παρέμβαση συνεπώς της Τουρκικής κυβέρνησης δεν έχει τα αποτελέσματα που θα ήθελε. Αν εκλεγεί ο Ακιντζί θα είναι η πρώτη φορά που ένας πρόεδρος της ΤΔΒΚ θα έχει τόσο εκρηκτική σχέση με την τουρκική κυβέρνηση.
Η διακυβέρνησή του θα είναι πολύ δύσκολη, σε ένα κλίμα μεγάλης πόλωσης. Αν από την άλλη η εκστρατεία εκφοβισμού του κόσμου φέρει αποτέλεσμα, τότε θα έχουμε μια κυβέρνηση καθ’ εικόνα του Ερντογάν, που θα κυβερνά με τρομοκρατία, εκφοβισμό, εθνικισμό και καταστολή.
Την ίδια στιγμή η παρέμβαση της Τουρκίας για το Βαρώσι είναι προσεκτική για τον διεθνή παράγοντα
Σε ότι αφορά, και πάλι, το Βαρώσι, ο τρόπος που έγινε το άνοιγμα της παραλίας από την πλευρά της τουρκικής κυβέρνησης ήταν πολύ προσεκτικός μέχρι στιγμής, έτσι ώστε να δώσει το μήνυμα στην Ε/κ πλευρά, αλλά από την άλλη να μην δώσει το πάτημα στον διεθνή παράγοντα να την κατηγορήσει για παραβίαση.
Παρόλο που η κατοχή του Βαρωσίου από μόνη της αποτελεί παραβίαση των ψηφισμάτων 550 και 789 από την μέρα της ψήφισής τους, ήταν ένα θέμα που δεν αντιμετωπίζονταν από τον διεθνή παράγοντα ως το πιο σημαντικό.
Το φυσικό αέριο και η απειλή των τουρκικών πολεμικών πλοίων στα πραγματικά υλικά τους συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πολύ πιο σοβαρή για αυτούς. Παράλληλα, το γεγονός ότι άνοιξε η παραλία, χωρίς να αλλάζει μέχρι στιγμής χρήση και καθεστώς καμίας περιουσίας στο Βαρώσι, ήταν ένας τρόπος να αποφύγει η Τουρκία μια γενική κατακραυγή.
Παρόλο που βγήκαν όλες οι χώρες, Γαλλία, Γερμανία, ΕΕ, ακόμη και η αμερικάνικη κυβέρνηση η οποία δεν είχε ψηφίσει τα ψηφίσματα 550 και 789 να καταγγείλουν το άνοιγμα της παραλίας, στην Σύνοδο Κορυφής δεν είναι αυτή η κίνηση της τουρκικής κυβέρνησης που οδηγεί στην συζήτηση κυρώσεων. Στις 15/10 δόθηκε στην Τουρκία μια εβδομάδα προσθεσμία προκειμένου να δηλωσει τις προθέσεις της, αλλά αυτό ήταν αποτέλεσμα της καθόδου του γεωτρύπανου στο Καστελόριζο και της παρεμπόδισης του ελληνικού αεροσκάφους να πετάξει πάνω από την Τουρκία, παρά το άνοιγμα της παραλίας.
Τι φοβάται η ελληνοκυπριακή άρχουσα τάξη;
Το άνοιγμα της παραλίας του Βαρωσίου είναι βέβαια ένα μεγάλο πλήγμα για την Ε/κπλευρά.
Η Τ/κ ηγεσία έχει δηλώσει ότι στόχος είναι να ανοίξει υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση με δικαίωμα επιστροφής Ε/κ, ή ανταλλαγής ή αποζημίωσης περιουσίας από την Επιτροπή Αποζημιώσεων (θεσμός που έχει δημιουργηθεί από την ΤΔΒΚ για την διαχείριση των Ε/Κ περιουσιών σε όλο το βόρειο νησί).
Για την ανοικοδόμηση της πόλης χρειάζονται τεράστια κεφάλαια και επενδύσεις. Αυτές όπως όλα δείχνουν, θα πάνε σε Τούρκους και Τ/κ εργολάβους. Το σενάριο που ακούγεται είναι ότι έπειτα οι τουρκοκυπριακές αρχές θα δίνουν το δικαίωμα επιστροφής στην περιουσία, χωρίς αποζημίωση απώλειας χρήσης αλλά με αντάλλαγμα το γεγονός ότι θα έχουν φτιαχτεί οι υποδομές.
Το Βαρώσι ήταν, πριν το 1974, από τις πιο πλούσιες περιοχές της Κύπρου. Ήταν η βασική τουριστική πόλη με περιουσίες εκατομμυρίων. Πολλές από τις 300 αιτήσεις που έχουν γίνει στην Επιτροπή Αποζημιώσεων ζητούν αποζημιώσεις μέχρι και 8 εκατ ευρώ για απώλεια χρήσης. Από τις 300 περίπου αιτήσεις οι 191 έχουν αίτημα επιστροφής. Ο Λόρδος, ένας από τους μεγαλύτερους καπιταλιστές της Κύπρου, είναι ιδιοκτήτης 8 ξενοδοχείων στην περίκλειστη πόλη. Άλλοι ιδιοκτήτες οι οποίοι αναφέρονται, είναι η βασίλισσα της Αγγλίας, Ισραηλινοί επιχειρηματίες κλπ. Το ερώτημα συνεπώς είναι αν αυτοί οι επιχειρηματίες θα επιλέξουν να επιστρέψουν και να επαναχρησιμοποιήσουν τις επιχειρήσεις τους υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, ή αν θα δεχτούν τις αποζημιώσεις που θα δώσει η Επιτροπή Αποζημιώσεων, οι οποίες είναι πολύ μικρές σύμφωνα με ότι έχει δοθεί σε άλλες περιοχές της Κύπρου, ή αν θα περιμένουν κάτι καλύτερο σε ένα ατέρμονο δικαστικό αγώνα.
Αυτό είναι ένας φόβος της Ε/κ άρχουσας τάξης. Η Ε/κ κυβέρνηση επιθυμεί την διατήρηση του στάτους κβο και αυτό είναι το βασικό επιχείρημα ενάντια στο άνοιγμα. Προτιμά δηλαδή την μη επιστροφή και την μη αποζημίωση περιουσιών από το να έχει να αντιμετωπίσει μέρος της άρχουσας τάξης των Ε/κ να θέλει να επιστρέψει υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση.
Μόνος δρόμος ο κοινός αγώνας
Η περιοχή της Αμμοχώστου και του Βαρωσίου παίζει μεγάλο ρόλο στην εθνικιστική ρητορεία και στα εθνικιστικά σχέδια των αρχουσών τάξεων.
Αυτή τη στιγμή γίνεται προσπάθεια καπήλευσης του αισθήματος οργής και απόγνωσης των Αμμοχωστιανών (ή Βαρωσιωτών) από το ΕΛΑΜ και άλλες ακροδεξιές ομάδες.
Την ίδια στιγμή όμως η Αμμόχωστος και το Βαρώσι έχουν παίξει πολύ σημαντικό ρόλο, κατά τα προηγούμενα χρόνια και στο δικοινοτικό κίνημα υπέρ της ειρήνης.
Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι της Αμμοχώστου έχουν συνεργαστεί πολλές φορές μέσα από κοινές ή και συνεργαζόμενες πλατφόρμες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι κοινοί αγώνες που δόθηκαν για να ανοίξει το οδόφραγμα της Δερύνειας (συνδέει την επαρχία Λάρνακας με την επαρχία Αμμοχώστου) για τη λειτουργία της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου του Εξορινού στην Αμμόχωστο, οι κοινοί ποδοσφαιρικοί αγώνες που οργανώθηκαν ανάμεσα στις ποδοσφαιρικές ομάδες Αμμοχώστου και Δερύνειας, και άλλα πολλά.
Για το Βαρώσι είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το 2014 δημιουργήθηκε ομάδα αρχιτεκτόνων Ε/κ και Τ/κ, οι οποίοι σχεδίασαν πως θα μπορούσε να ανοίξει το Βαρώσι, σαν μια πράσινη, οικολογική πόλη, (Famagusta Ecocity Project).
Τον ίδιο καιρό η Δικοινοτική Ομάδα Αμμοχώστου (Bicommunal Famagusta Initiative) είχε προτείνει την δημιουργία δικοινοτικής επιτροπής για το Βαρώσι, για να ανοίξει στα πλαίσια των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, κάτω από τον έλεγχο των ΗΕ με την συμμετοχή Ε/κ και Τ/κ.
Όλες αυτές οι κινήσεις και οι ομάδες βέβαια, στο τέλος καλούσαν τους ηγέτες εκπροσώπους των αρχουσών τάξεων σε διαπραγματεύσεις, αγνοώντας τα ανταγωνιστικά συμφέροντα που αυτοί εκπροσωπούν. Δεν κατανοούσαν την ανάγκη του χτισίματος ενός κοινού μετώπου ανάμεσα στα λαϊκά στρώματα των Ε/κ και των Τ/κ με στόχο ένα μαζικό κίνημα υπέρ της λύσης και της εδραίωσης της ειρήνης, ενάντια και στις δύο άρχουσες τάξεις (Ε/κ και Τ/κ) και στις «μητέρες πατρίδες» και τους στρατούς τους. Σαν αποτέλεσμα, ενώ έχουν δώσει πολύ μεγάλους αγώνες που αγκαλιάστηκαν από όλους όσους στηρίζουν την ειρήνη και την επανένωση, αυτή τη στιγμή οι Αμμοχωστιανοί και Βαρωσιώτες είναι φυσικό να νοιώθουν απογοητευμένοι και προδομένοι.
Ο αγώνας αυτός δεν έχει τελειώσει
Η Famagusta Initiative ήδη από το 2019 καταδίκασε το σχέδιο ανοίγματος του Βαρωσιού κάτω από Τ/κ διοίκηση, ενώ και τώρα υπήρχαν πολλές οργανώσεις των Τ/κ που καταδίκασαν το άνοιγμα της παραλίας και ζήτησαν να ανοίξει σύμφωνα με τα ψηφίσματα 550 και 789.
Η Αριστερά και τα συνδικάτα στο βορρά έχουν καλέσει σε ψήφο στον Ακιντζί στο β’ γύρο των εκλογών την Κυριακή. Ο Ακιντζί γίνεται αυτή τη στιγμή σύμβολο θέλησης των Τ/κ για λύση, επανένωση και απαγκίστρωση από την Τουρκία.
Αυτό το κομμάτι των Τ/κ είναι οι φυσικοί σύμμαχοι των Ε/κ που θέλουν λύση και επανένωση, και είναι μέσα από την συνεργασία και την κοινή δράση και από τις δυο πλευρές, ενάντια στον εθνικισμό και το σύστημα που τον τρέφει που μπορεί να ανατραπεί η διχοτόμηση και τα κατεστημένα που την προωθούν. Είναι καθήκον των «δικοινοτιστών» και ειδικά της αριστεράς να σταθεί στο πλάι τους και να δείξει με πρακτικούς τρόπους τη συμπαράσταση για τη συμπόρευση σε αγώνα επανένωσης του νησιού ενάντια σε κάθε εθνικιστική και φασιστική απειλή σε βορρά και νότο.
