Οι καταιγιστικές εξελίξεις με αφορμή την εξαγγελία της European Super League (ESL) από 12 μεγαθήρια του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου από Αγγλία (Λίβερπουλ, Μάντσεστερ Σίτι, Τσέλσι, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Άρσεναλ, Τόττεναμ), Ισπανία (Ρεάλ Μαδρίτης, Μπαρτσελόνα, Ατλέτικο Μαδρίτης) και Ιταλία (Γιουβέντους, Ίντερ, Μίλαν) προκάλεσαν σεισμό στο ποδόσφαιρο αλλά και τις συνειδήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που αγαπούν το ποδόσφαιρο και τις ομάδες τους.
Αυτό που προσπάθησαν να κάνουν οι 12, ήταν να φτιάξουν ένα κλειστό ευρωπαϊκό πρωτάθλημα, αντί του Τσάμπιονς Λιγκ, με 20 περίπου ομάδες, εκ των οποίων οι 15 θα είναι «μόνιμες» (δεν θα υποβιβάζονται δηλαδή). Πατώντας πάνω στο «αίσθημα» ότι ο κόσμος θέλει να βλέπει περισσότερο «Λίβερπουλ και Μπαρτσελόνα» και όχι «δεύτερες» ομάδες, έκαναν μια κίνηση με σκοπό να μοιραστούν μεταξύ τους τα υπέρογκα έσοδα από τηλεοπτικά δικαιώματα, διαφημίσεις κλπ, κάτι που αναμφίβολα οδηγεί στην υποβάθμιση των υπόλοιπων διοργανώσεων και ομάδων.
Το τσουνάμι αντιδράσεων που προκάλεσε η κίνηση των 12, καταρχήν στην Αγγλία αλλά και στις υπόλοιπες χώρες, άνοιξε μια συζήτηση σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη για το τι ποδόσφαιρο θέλουμε.
Ήδη μέσα σε λιγότερο από 48 ώρες οι 12 της ESL έγιναν 6 με την αποχώρηση όλων των αγγλικών ομάδων ενώ είναι πιθανό να τις ακολουθήσουν και άλλες.
Οι δηλώσεις
Η ESL –μετά τις αποχωρήσεις– ανακοίνωσε ότι:
«Με δεδομένη την επικρατούσα κατάσταση θα σκεφτούμε ξανά τα απαραίτητα βήματα για να αναδιοργανώσουμε το πρότζεκτ, με γνώμονα να παρέχουμε στους οπαδούς την καλύτερη ποδοσφαιρική εμπειρία και το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος για ολόκληρη την ποδοσφαιρική κοινότητα».
Ανεξάρτητα με το ποια θα είναι η κατάληξη του εγχειρήματος της ESL και τη νέα μορφή του Τσάμπιονς Λιγκ (ΤσΛ) το σίγουρο είναι ότι η σφοδρή σύγκρουση των 12 με την ΟΥΕΦΑ έφερε στο προσκήνιο την απάντηση στο ποιος και με τι κίνητρα κυβερνάει το σύγχρονο ποδόσφαιρο.
Όπως ανέφερε και ο πρόεδρος της Ρεάλ Μαδρίτης, Φ. Πέρες:
«…Εάν νικήσουμε στο Τσάμπιονς Λιγκ λαμβάνουμε 120 έως 130 εκατομμύρια ευρώ από την UEFA, αλλά με τη Σούπερ Λίγκα θα κερδίσουμε πολύ περισσότερα.»
Ο πρόεδρος της ΟΥΕΦΑ Τσέβεριν αποκάλεσε «φίδια», «ψεύτες», «άπληστους», τους εμίρηδες, τις πολυεθνικές, τους μεγαλοεπιχειρηματίες κτλ που αποχώρησαν, όταν μέχρι πριν μερικές μέρες και επί 30 σχεδόν χρόνια έκαναν μαζί «δουλειές» με το Τσάμπιονς Λιγκ.
Στην πραγματικότητα το ίδιο το ΤσΛ ήταν μια πιο κλειστή λίγκα σε σχέση με τον θεσμό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών που υπήρχε από το 1955. Διασφάλιζε δηλαδή καλύτερα και ασφαλέστερα τα κέρδη και τα προνόμια των ισχυρότερων και πλουσιότερων ομάδων και περιόριζε πολύ τις πιθανότητες δυσάρεστων εκπλήξεων. Κάθε αλλαγή στον τρόπο διοργάνωσης ουσιαστικά έστρωνε το έδαφος ώστε η μεγιστοποίηση των κερδών και η συλλογή τροπαίων να καταλήγει χρόνο με το χρόνο σε ολοένα και λιγότερα χέρια.
Ο προπονητής της αγγλικής Λιντς, Μαρσέλο Μπιέλσα, έθεσε το ζήτημα στην σωστή του βάση δηλώνοντας:
«Δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει γιατί είναι κάτι που θεωρείται γενικά αποδεκτό. Το κύριο πρόβλημα των πλούσιων είναι ότι ζουν και αναπνέουν για να γίνουν πιο ισχυροί χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις συνέπειες για τους υπόλοιπους. Όταν αποκτούν ισχύ ζητούν προνομιακή μεταχείριση, ποντάροντας στην αδυναμία όσων βρίσκονται από κάτω τους…
…Η λογική που εξουσιάζει τον κόσμο –και το ποδόσφαιρο δεν είναι εκτός αυτού– είναι οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι και φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι. Αν αυτός είναι ο κανόνας στον κόσμο, προς τι τόση έκπληξη;»
Ο καπιταλισμός έκανε το ποδόσφαιρο προϊόν
Σε συνθήκες καπιταλισμού και νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης το ποδόσφαιρο δεν ήταν δυνατό να αποτελεί εξαίρεση. Αναφερόμαστε σε ένα προϊόν που αφορά 4 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη. Τα κέρδη των πλουσιότερων ομάδων και οι προκλητικές αμοιβές των ποδοσφαιριστών τους προκαλούν ίλιγγο. Ταυτόχρονα η ιδιοκτησία μιας ομάδας πέρα από τα κέρδη προσφέρει βήμα και ασπίδα για παράλληλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, έλεγχο των πολιτικών, των ΜΜΕ, της κοινής γνώμης κτλ.
Το σημερινό ποδόσφαιρο απέχει πολύ από το άθλημα που παιζόταν στις εργατογειτονιές του Μάντσεστερ 100 χρόνια πριν. Όπως βέβαια απέχει πολύ η σημερινή Μπαρτσελόνα του Λαπόρτα από την ομάδα που ήταν απέναντι στον δικτάτορα Φράνκο ή όπως ο Ολυμπιακός του Μαρινάκη δεν έχει καμία σχέση με τους «μαουνιέρηδες του Πειραιά», τον Γόδα του ΕΛΑΣ και τον Μουράτη.
Η ΟΥΕΦΑ έκλεισε συμφωνία με αγγλικό fund για 7 δισ. ευρώ σαν αντιπερισπασμό στα 3,5 δισ. ευρώ προίκα που έδινε η JP Morgan στην ESL. Η νέα μορφή του Τσάμπιονς Λιγκ που θα ισχύσει από το 2024 και είχε συμφωνηθεί από όλους στις 31 Μαρτίου, το μετατρέπει σε ακόμα πιο κλειστή λίγκα από αυτή που είναι.
Στις εποχές του κυπέλου Πρωταθλητριών μπορούσε κανείς να δει τις Στεάουα Βουκουρεστίου, Άστον Βίλα, Νότιγχαμ Φόρεστ, Μπενφίκα, Άγιαξ, Αιντχόβεν, Μαρσέιγ, Ερυθρός Αστέρας, Φέγενορτ, Σέλτικ, Αμβούργο κ.α. να κατακτούν το τρόπαιο. Ομάδες όπως η Γκλάντμπαχ, η βελγική Μπρυζ, η Άιντραχτ Φραγκφούρτης, η γαλλική Σαιντ Ετιέν, η Φιορεντίνα ή ο ΠΑΟ να πηγαίνουν στον τελικό. Όταν ξεκίνησε το ΤσΛ το 1992 αυτή η δυνατότητα περιορίστηκε. Ομάδες όπως η Πόρτο ή η Βαλένθια και η Μονακό μπορούσαν να κατακτούν το τρόπαιο ή να είναι στον τελικό, όμως αποτελούσαν την εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα. Κάθε 3 χρόνια η μορφή του ΤσΛ επανεξετάζεται. Και κάθε νέα μορφή με τα φίλτρα δυναμικότητας που περιείχε διασφάλιζε ότι το κύπελλο (άρα και τα κέρδη) θα κατέληγαν σε ολοένα και λιγότερους συλλόγους.
Ενδεικτικά από το 2000 μέχρι το 2020 σε 21 διοργανώσεις το τρόπαιο κατέληξε 6 φορές στην Ρεάλ, 4 στην Μπαρτσελόνα, 3 στην Μπάγερν, 2 στην Λίβερπουλ κτλ όλες δηλαδή σε ομάδες που βρίσκονται στην επίσημη λίστα του forbes με τις 10 πλουσιότερες ομάδες της Ευρώπης.
Ομάδες όπως η Μπαρτσελόνα και η Ρεάλ με αξία 4 και 3,9 δισ. ευρώ αντίστοιχα, καταγράφουν σημαντικά χρέη και απώλειες εσόδων λόγω της πανδημίας. Μόνο η Ρεάλ, σύμφωνα με τον πρόεδρό της Φ.Πέρες, είχε απώλειες 400 εκ. ευρώ τα τελευταία 2 χρόνια. Βέβαια αυτό που δεν είπε ο Πέρες είναι πόσα ήταν τα τεράστια έσοδα της ομάδας όλα τα προηγούμενα χρόνια, η χρηματοδότηση της ανακατασκευής του σταδίου Μπερναμπέου κοκ.
Για τον Πέρες, τον Ανιέλι, τον Αμπράμοβιτς, τους σεΐχηδες και τα αμερικάνικα funds το ποδόσφαιρο δεν είναι παιγνίδι ή άθλημα για τον λαό. Είναι προϊόν προς πώληση που πρέπει να αποφέρει ολοένα και περισσότερα κέρδη. Αυτή η λογική διαπερνάει και όλα τα εθνικά πρωταθλήματα.
Στην Ελλάδα το τέως «ΠΟΚ» (σύντομη αναφορά σε Παναθηναϊκό, Ολυμπιακό και ΑΕΚ) κατέληξε να είναι η κυριαρχία του Ολυμπιακού και ως ένα βαθμό του ΠΑΟΚ τα τελευταία χρόνια λόγω Μαρινάκη και Ιβάν Σαββίδη που χρησιμοποίησαν 2 ιστορικές και δημοφιλείς ομάδες για να κυριαρχήσουν στα μίντια, να παρέμβουν στην πολιτική, να αποκτήσουν δωρεάν γήπεδα από το κράτος, να επεκταθούν επιχειρηματικά αλλά και να τις παρατήσουν όταν κρίνουν ότι δεν τους αποφέρουν κέρδη. Εδώ η εμπειρία του Παναθηναϊκού με την οικογένεια Βαρδινογιάννη και της ΑΕΚ από τον Τροχανά και τον Ψωμιάδη ως τον Μελισσανίδη είναι εξόχως αποκαλυπτική.
Και στο μπάσκετ τα ίδια
Από αυτή την λογική δεν μπόρεσε να γλυτώσει ούτε το μπάσκετ.
Η δημιουργία της Euroleague αποτέλεσε την εφαρμογή στο μπάσκετ της λογικής της κλειστής λίγκας των ομάδων που παίζουν βάση συμβολαίων και ανεξάρτητα από την θέση που έχουν στα εθνικά πρωταθλήματα.
Φέτος για παράδειγμα μπορούσε να παίζει στην Euroleague η ομάδα μπάσκετ του Ολυμπιακού παρότι αποσύρθηκε από το ελληνικό πρωτάθλημα.
Και εκεί υπάρχουν τριβές 7 τουλάχιστον ομάδων με τον επικεφαλής της Euroleague Μπερτομέου για το θέμα της κατανομής των χρημάτων.
Ολοένα και περισσότερο οι πλουσιότερες ομάδες περνούν στο Final 4 ή κατακτούν το τρόπαιο.
Στο μπάσκετ για τους δευτεροκλασάτους υπάρχει η ταπεινή και υποδεέστερη Basket League.
Να παίξουμε μπάλα εμείς!
Στο ποδόσφαιρο τον ρόλο της «δεύτερης» διοργάνωσης έπαιζε μέχρι τώρα το Europa League ενώ δημιουργήθηκε φέτος και το ακόμα υποδεέστερο European Conference League για τις φτωχότερες χώρες και ομάδες.
Αυτός είναι ο καπιταλισμός. Αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα. Η θεωρία του υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού συνετρίβη στις κλειστές διοργανώσεις των 15 μεγαλύτερων ποδοσφαιρικών κλαμπ που πρότεινε η ESL ή των 36 που προτείνει η ΟΥΕΦΑ.
Αν κάτι θετικό προκύπτει από τις εξελίξεις αυτό δεν θα είναι η νίκη της ΟΥΕΦΑ ή νέα μορφή του ΤσΛ. Ειδικά για την Ελλάδα από φέτος καμία ελληνική ομάδα δεν δικαιούται συμμετοχή στο Europa League ενώ για την συμμετοχή στο ΤσΛ ο πρωταθλητής θα πρέπει να περάσει 2 ή 3 προκριματικούς γύρους μέσα στο κατακαλόκαιρο για να μπει στους ομίλους.
Το θετικό που προκύπτει είναι το σοκ και οι αντιδράσεις των οπαδών και του απλού κόσμου. Και αυτές οι αντιδράσεις έχουν πολύ διαφορετικά κριτήρια από τις «αντιδράσεις» της ΟΥΕΦΑ, του Μακρόν και του Μπ. Τζόνσον.
Μέσα σε ένα βράδυ συνασπίστηκαν και έβγαλαν κοινή δημόσια θέση οι οργανωμένοι οπαδοί των 6 αγγλικών ομάδων που αρχικά είχαν δηλώσει συμμετοχή στην ESL. Αυτό συμπαρέσυρε ποδοσφαιριστές και προοδευτικούς προπονητές (πχ Γκουαρδιόλα, Κλοπ κα) που πήραν αρνητική θέση.
Ταυτόχρονα οι οπαδοί διαμαρτύρονται για τα πανάκριβα εισιτήρια στα γήπεδα, τις συνδρομητικές τηλεοράσεις όπου πρέπει να πληρώσεις για να δεις την ομάδα σου και τις προκλητικές αμοιβές ποδοσφαιριστών, προπονητών, μάνατζερ κτλ σε εποχές τεράστιας οικονομικής κρίσης και όξυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η Αριστερά που μιλάει στο όνομα της ανατροπής του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού δεν μπορεί να αδιαφορήσει για το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ – τα αθλήματα που αποτελούν μαζικά κοινωνικά φαινόμενα. Ούτε μπορούν να τα αφήσουν έρμαιο στις στρατιές των χούλιγκανς, των προεδρικών υπαλλήλων, της ακροδεξιάς.
Το ποδόσφαιρο γεννήθηκε από εργάτες για εργάτες. Είναι το πιο δημοφιλές άθλημα σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι παιγνίδι. Ο καπιταλισμός το σκοτώνει. Αργά και βασανιστικά. Του κόβει όλη την γοητεία όλους τους λόγους για τους οποίους το αγάπησε πιο πολύ ο απλός και φτωχός κόσμος.
Καμία ομάδα δεν πρέπει να έχει ιδιοκτήτες καπιταλιστές. Όσο αυτό συμβαίνει είναι θέμα χρόνου η παραπέρα αποξένωση του αθλήματος από αυτούς που το αγαπούν και πλέον το βλέπουν βασικά από την τηλεόραση. Δεν υπάρχουν καλοί ή κακοί καπιταλιστές ιδιοκτήτες. Υπάρχουν μόνο μικρά και μεγάλα ψάρια. Ο Αμπράμοβιτς τρώει τον Μαρινάκη και ο Μαρινάκης τρώει τον Αλαφούζο. Συνολικά οι μεγάλες ΠΑΕ κατακτούν τα πρωταθλήματα, παίρνουν τις επιχορηγήσεις, ελέγχουν τις ομοσπονδίες ακόμα και το στοίχημα.
Το ποδόσφαιρο ανήκει στους ποδοσφαιριστές, στο τεχνικό δυναμικό, στους πραγματικούς οπαδούς και στην τοπική κοινωνία και τους φορείς της. Αυτοί πρέπει να το διοικούν. Γιατί αυτοί το αγαπάνε και ξέρουν καλύτερα από τον καθένα τι πρέπει να γίνει. Με μισθούς σαν τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Ή και χωρίς μισθό για όσους επιλέγουν τον καθαρά ερασιτεχνικό αθλητισμό. Με σχέδιο, έλεγχο και στήριξη από κράτος και τοπική αυτοδιοίκηση. Χωρίς διαφθορά και μίζες. Χωρίς αλητεία και επεισόδια. Για να ξαναγυρίσει ο κόσμος στα γήπεδα. Να μπορούν άφοβα οι οπαδοί των ομάδων να πηγαίνουν σε διπλανές θύρες στο γήπεδο όπως συνέβαινε παλιότερα. Να αθλούνται σωστά όλο και περισσότεροι ώστε να αναδεικνύονται περισσότερα ταλέντα και καλύτεροι ποδοσφαιριστές που να αγαπούν τις ομάδες τους και να μην λειτουργούν ως μισθοφόροι. Και ο καλύτερος να κερδίζει. Να υπάρχουν όλο και περισσότερες εκπλήξεις.
Αυτό το ποδοσφαιρικό μοντέλο προφανώς δεν μπορεί να αναδειχτεί σε συνθήκες κρίσης και νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Μπορεί όμως να αρχίσει να αναδεικνύεται σαν ιδέα στους αθλητικούς χώρους. Να δημιουργεί διαοπαδικό κίνημα που να συνδέεται με την ευρύτερη κοινωνία και τους αγώνες της. Να σπάει το άβατο των προέδρων και των υπαλλήλων τους.
Είναι εύκολο κάτι τέτοιο; Ασφαλώς όχι. Είναι όμως πιο εύκολο να κατακτήσει ο Ολυμπιακός ή ο ΠΑΟΚ, η ΑΕΚ, ο ΠΑΟ το Τσάμπιονς Λιγκ στις σημερινές συνθήκες; Γιατί οι οπαδοί των ομάδων τραγουδάμε και ονειρευόμαστε ευρωπαϊκές κούπες στα γήπεδα;
