Τον περασμένο Σεπτέμβρη, πολύ πριν από τον πόλεμο και τη γιγάντωση του πληθωρισμού, η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας οδήγησε σε αλλεπάλληλες χρεωκοπίες και κλεισίματα δεκάδων παρόχων ενέργειας στη Μεγάλη Βρετανία. Από τους 70 παρόχους που υπήρχαν στις αρχές του 2018, έμειναν στην αγορά λιγότεροι από 40, ενώ αναμένεται να αντέξουν τελικά μόνο 10. Μέσα στον Σεπτέμβρη (του 2021) έμειναν χωρίς πάροχο περίπου δύο εκατομμύρια νοικοκυριά τα οποία αναγκάστηκαν να κάνουν νέα συμβόλαια με δυσμενέστερους όρους.
Ο λόγος των αλλεπάλληλων χρεοκοπιών δεν ήταν άλλος από το μοντέλο «απελευθέρωσης» της ενέργειας που επικρατεί. Οι πάροχοι δεν παράγουν ενέργεια, απλά την αγοράζουν σε χαμηλές τιμές και στη συνέχεια τη μεταπωλούν στους καταναλωτές.
Προκειμένου να αυξήσουν το μερίδιό τους στην αγορά υπόσχονται προνομιακά συμβόλαια, εγγυημένες τιμές ανά κιλοβατώρα και σημαντικές εκπτώσεις. Όλα φαίνονταν να πηγαίνουν καλά για αυτούς, με την κερδοφορία τους να αυξάνεται, μέχρι που η αλματώδης αύξηση στην τιμή του φυσικού αερίου λόγω της ενεργειακής κρίσης και πολύ πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία τίναξε τα πάντα στον αέρα. Η χονδρική τιμή ανά κιλοβατώρα εκτινάχθηκε, τα εγγυημένα όμως συμβόλαια με τους καταναλωτές παρέμειναν, με αποτέλεσμα τις χρεοκοπίες.
Αν το μοντέλο της απελευθέρωσης της αγοράς καταρρέει σε μια από τις μητροπόλεις του καπιταλισμού, τη Βρετανία, μπορεί να γίνει πολύ περισσότερο κατανοητό αυτό που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα.
Επενδυτές που δεν έκαναν καμία επένδυση στην ενέργεια, βρέθηκαν να αγοράζουν φθηνά ρεύμα από τη ΔΕΗ και να το μεταπωλούν ακριβά στους καταναλωτές, υποσχέθηκαν εγγυημένα συμβόλαια και σταθερή τιμή ρεύματος και τελικά κέρδισαν σημαντικό μερίδιο της αγοράς. Αλλά πλέον, λόγω της εκτίναξης της χονδρικής τιμής του ρεύματος, βρίσκονται στα όρια της χρεοκοπίας και κινούνται συστηματικά προς το μόνο δρόμο που ξέρουν καλά: την καταλήστευση των καταναλωτών και τη ζητιανιά από το κράτος.
Η κατακράτηση των δημοτικών τελών
Εδώ και καιρό οι πάροχοι κατακρατούν για τον εαυτό τους τα δημοτικά τέλη που πληρώνονται μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Η ΚΕΔΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων) υπολογίζει σε πάνω από 70 εκ. ευρώ τα ποσά που έχουν παρακρατηθεί εδώ και έναν χρόνο από 5 παρόχους. Ο (δεξιός) πρόεδρος της ΚΕΔΕ Δ. Παπαστεργίου προειδοποιεί συνεχώς για το ενδεχόμενο κατάρρευσης των δημοτικών προϋπολογισμών λόγω αυτής της παρακράτησης αλλά και λόγω του αυξημένου κόστους της ενέργειας που χρειάζονται οι δήμοι (για σχολεία, δημόσια κτίρια, καύσιμα απορριματοφόρων κλπ). Για τις εταιρείες που παρακρατούν τα δημοτικά τέλη ζητά την ανάκληση των αδειών τους και μιλά ξεκάθαρα για υπεξαίρεση χρημάτων.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Οι πάροχοι χρωστούν ακόμα στον ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας – ουσιαστικά το δίκτυο της ΔΕΗ που έσπασε σε ξεχωριστή εταιρεία) πάνω από 20 εκ. ευρώ, ενώ άλλα 120 εκ. ευρώ που χρωστάνε έχουν διακανονιστεί. Χρωστάνε επίσης 10 εκ. ευρώ στον ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας – ουσιαστικά η διαχείριση του ρεύματος, επίσης ξεχωριστή εταιρεία που έσπασε από τη ΔΕΗ) και συγκεκριμένες εταιρείες του κλάδου παρακρατούν ακόμα και τις κρατικές επιδοτήσεις.
Αυτό που συμβαίνει με λίγα λόγια δεν έχει προηγούμενο. Ο κάθε πάροχος παρακρατεί όποιο ποσό περάσει από τα χέρια του με το έτσι θέλω και ενώ υπάρχει ο Κώδικας Προμήθειας που προβλέπει διαγραφή από το Μητρώο Προμηθευτών αυτών των εταιρειών που έχουν ανεξόφλητες οφειλές, στην πράξη δεν εφαρμόζεται και η κυβέρνηση… τους κάνει συστάσεις.
Η ρήτρα αναπροσαρμογής
Όσοι καταναλωτές υπέγραψαν εγγυημένα συμβόλαια με σταθερή τιμή ανά κιλοβατώρα όλα τα προηγούμενα χρόνια, δεν έκαναν τίποτα περισσότερο από το να ακολουθήσουν τη λογική του πρώην Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη, ο οποίος το 2020 είχε δηλώσει ξανά και ξανά ότι η απελευθέρωση της ενέργειας θα οδηγήσει σε μείωση των τιμών:
«Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και η εφαρμογή του νέου μοντέλου – στόχου (target model) από το Νοέμβριο αποσκοπούν στη μείωση του ενεργειακού κόστους για τους καταναλωτές. Για να επιτύχει τον στόχο αυτό, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα σπάσει αυγά, όποια συμφέροντα και αν θιγούν και όποιες ιδεοληψίες και αν ταρακουνηθούν!»
Ο δε σημερινός Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, λίγους μήνες μόλις πριν μας είχε προτρέψει (στις 4 Αυγούστου 2021):
«Κάντε έρευνα αγοράς, ψάξτε τα πακέτα που δίνουν οι εταιρείες»,
προκειμένου να μας πείσει ότι αν κάνουμε καλή έρευνα αγοράς θα βρούμε και καλό συμβόλαιο.
Σήμερα, μέσα από μια ειδοποίηση με πολύ ψιλά γράμματα στον λογαριασμό, ώστε κανείς να μην το διαβάσει, οι καταναλωτές «ενημερώνονται» ότι ένας όρος του συμβολαίου τους, ο πιο σημαντικός, η τιμή, αλλάζει μονομερώς. Και με αυτόν τον τρόπο οι πάροχοι σπάνε επί της ουσίας μόνοι τους τα σταθερά συμβόλαια και μέσω της ρήτρας τα μετατρέπουν σε κυμαινόμενα.
Αυτήν την πρακτική έχουν καταγγείλει επανειλημμένα όλοι οι αρμόδιοι επίσημοι φορείς, όπως και η Ένωση Καταναλωτών «ΕΚΠΟΙΖΩ», που μιλούν ευθέως για αδιαφάνεια, για παρανομία των εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας, για παραπλάνηση καταναλωτή και για συστηματική παραπληροφόρηση και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Μάλιστα, σύμφωνα με δημοσίευμα της ΕφΣυν εκατοντάδες καταναλωτές και επιχειρήσεις προχωρούν σε συλλογική αγωγή κατά των ιδιωτικών εταιρειών για την τερατώδη ρήτρα αναπροσαρμογής.
Και το πράγμα δεν φαίνεται να σταματάει εδώ. Στην εκπομπή του Γιώργου Παπαδάκη στις 6 Απρίλη, ο εργατολόγος Αλέξης Μητρόπουλος κατήγγειλε ότι οι εταιρείες παροχής ηλεκτρικής ενέργειας ετοιμάζονται να κοινοποιήσουν αναδρομικές απαιτήσεις στους καταναλωτές σε βάθος 7μήνου στους λογαριασμούς με βάση τη ρήτρα αναπροσαρμογής!
Αν όντως κάτι τέτοιο επιβεβαιωθεί, θα μιλάμε για κανονική κλοπή και απίστευτο θράσος από την πλευρά των παρόχων (με τις πλάτες, βέβαια, των κυβερνώντων).
Η κυβέρνηση παρακολουθεί
Η κυβέρνηση της ΝΔ απλά παρακολουθεί τις εξελίξεις και φυσικά δεν παίρνει κανένα μέτρο ενάντια στους παρόχους. Ο Υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Κώστας Σκρέκας, αυτό που από την αρχή είχε να προτείνει είναι οι καταναλωτές
«να μην αφήνουν τα φώτα ανοικτά και να μην ξεχνούν τον θερμοσίφωνα αναμμένο».
Λες και είναι οι λάμπες που εκτοξεύουν τους λογαριασμούς…
Η επίσημη κυβερνητική γραμμή, που εκφράζεται όπως πάντα από τον Άδωνη Γεωργιάδη τα ρίχνει όλα στον πόλεμο της Ουκρανίας, ενώ η πραγματικότητα είναι ότι και τον Γενάρη και τον Φλεβάρη, πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, η Ελλάδα είχε το ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη.
Αυτή η γραμμή βέβαια (να τα φορτώνουν όλα στον πόλεμο) δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Ο γνωστός Μάριο Ντράγκι, πρωθυπουργός σήμερα της Ιταλίας, το είπε ξεκάθαρα και εξίσου υποκριτικά:
«προτιμούμε την ειρήνη ή να έχουμε το κλιματιστικό αναμμένο;»
Μετά τις τηλεπικοινωνίες, τους εθνικούς δρόμους, τις αερομεταφορές και τα τρένα, το ζήτημα της ενέργειας αποκαλύπτει για άλλη μια φορά και με δραματικό τρόπο για τα λαϊκά στρώματα τα αδιέξοδα της «απελευθέρωσης» της αγοράς που στο όνομα του ανταγωνισμού ρίχνει δήθεν τις τιμές και ευνοεί τους καταναλωτές.
Ο ηλεκτρισμός είναι βασικό αγαθό που πρέπει να βρίσκεται στα χέρια της κοινωνίας και όχι να αποτελεί αντικείμενο κερδοσκοπίας για τους δήθεν επενδυτές. Ο μόνος δρόμος που μπορεί να εξασφαλίσει την ελεύθερη πρόσβαση στην ενέργεια και την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας είναι αυτός της εθνικοποίησης-κοινωνικοποίησης των παρόχων και η ένταξή τους σε έναν ενιαίο δημόσιο φορέα, που να λειτουργεί κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας.
