«Το νερό δεν αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα.»,
Peter Brabeck, Πρόεδρος της Nestle, του μεγαλύτερου εμφιαλωτή νερού στον κόσμο και μιας από τις εταιρείες που ευθύνονται σε τεράστιο βαθμό για την καταλήστευση του νερού και των φυσικών πόρων του πλανήτη
«Το νερό είναι απαράδεκτα φθηνό.»,
Μπάμπης Παπαδημητρίου, βουλευτής της ΝΔ
Στην ίδια κατεύθυνση με τις παραπάνω δηλώσεις φαίνεται να κινείται η κυβέρνηση.
Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ανακοίνωσε ότι προτίθεται να προβεί σε σύναψη σύμβασης με σύμπραξη δημόσιου – ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), μετά από διεθνή διαγωνισμό, με αντικείμενο την «Διαχείριση – Λειτουργία και Συντήρηση του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (Ε.Υ.Σ.) Αθήνας», καθώς και την εκχώρηση σε ιδιώτες του 80% των αποθεμάτων νερού.
Όσο κι αν κυβερνητικοί παράγοντες ισχυρίζονται ότι η εν λόγω σύμπραξη δεν αφορά στην ιδιωτικοποίηση του νερού της ύδρευσης, η ουσία είναι ότι η ιδιωτικοποίηση των αποθεμάτων, των φραγμάτων, των αντλιοστασίων, των δικτύων μεταφοράς και εν γένει όλων των υποδομών ύδρευσης δημιουργεί τους όρους για τον έλεγχο του νερού από τους ιδιώτες που θα αναλάβουν τη διαχείριση, λειτουργία και συντήρηση όλων των παραπάνω.
Στην ίδια γραμμή και ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΑΘ στην Θεσσαλονίκη. Απηύθυνε κάλεσμα στους επενδυτές να «επενδύσουν στην ΕΥΑΘ», παρουσιάζοντας τα οικονομικά αποτελέσματα του 2019 που αναδεικνύουν, όπως είπε, μια επιχείρηση «υγιή χρηματοοικονομικά, με σταθερά υψηλή κερδοφορία…». Μάλιστα για να τους δελεάσει ανακοίνωσε τη διανομή μερίσματος ύψους 0,268 ευρώ ανά μετοχή, από 0,126 ευρώ/μετοχή για τη χρήση του 2018.
Η λειτουργία, λοιπόν, της ΕΥΑΘ με πλήρη ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια έχει δρομολογηθεί και το φαγοπότι των ιδιωτών μετόχων στις πλάτες της κοινωνίας έχει ξεκινήσει.
Τις δυο μεγάλες πόλεις ακολουθούν και οι πόλεις της υπόλοιπης Ελλάδας. Φυσικά, μπροστάρης στις προσπάθειες για το ξεπούλημα του νερού εμφανίζεται ο ακροδεξιός τραμπούκος δήμαρχος Βόλου, Α. Μπέος. Αυτός και η ομάδα του έχουν οδηγήσει την δημοτική επιχείρηση ύδρευσης σε οριακό σημείο με στόχο αυτό σύντομα να χρησιμοποιηθεί ως το βασικό επιχείρημα για τον τεμαχισμό και την ιδιωτικοποίησή της.
Νερό: μια μεγάλη μπίζνα για τις εταιρείες
Το νερό αποτελεί το ιδανικό μέσο κερδοσκοπίας για το κεφάλαιο καθώς είναι απαραίτητο για την ύπαρξη ζωής. Η κερδοφορία του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται στο 40% της κερδοφορίας του κλάδου του πετρελαίου, έχει ξεπεράσει τα κέρδη της φαρμακοβιομηχανίας και σύντομα αναμένεται να ξεπεράσει κάποιους τομείς ενέργειας και μεταλλευμάτων.
Είναι, λοιπόν, η αρπαγή των υδάτινων πόρων από τις κάθε λογής πολυεθνικές που έχει μετατρέψει τη λειψυδρία σε ένα από τα πλέον σοβαρά κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας. 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια στερούνται το απαραίτητο νερό για στοιχειώδη υγιεινή, με αποτέλεσμα 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι (το 90% παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών) να πεθαίνουν κάθε χρόνο από διαρροϊκές ασθένειες.
Τα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων
Η διεθνής εμπειρία έχει καταδείξει ότι όπου εφαρμόστηκαν πολιτικές ιδιωτικοποίησης οι τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη και η ποιότητα του νερού υποβαθμίστηκε, οδηγώντας σε μαζικές μολύνσεις, όπως στη Ν. Αφρική, ακόμη και σε θανάτους στον Καναδά. Επιπλέον, οι εταιρείες αθετώντας συμβατικές τους υποχρεώσεις δεν προχωρούσαν στη συντήρηση και επέκταση του δικτύου ύδρευσης και άφηναν χωρίς πρόσβαση σε νερό ολόκληρες περιοχές όπου τα φτωχά λαϊκά στρώματα δεν είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν.
Η Ρώμη έχει σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας, το οποίο έφτασε σε σημείο σοβαρής κρίσης το 2017, σε βαθμό μάλιστα που η δήμαρχος σκεφτόταν να κλείσει τα διάσημα σιντριβάνια της πόλης. Η κατάσταση αυτή είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ο ιδιώτης που ελέγχει το δίκτυο ύδρευσης, το έχει παραμελήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι απώλειες είναι της τάξης του 50%. Σε αντίθεση στη Δανία, όπου η ύδρευση ανήκει αποκλειστικά στο δημόσιο, το ποσοστό των απωλειών φτάνει μόλις το 6%. Στην Πορτογαλία, όπου η ιδιωτικοποίηση του νερού προχώρησε κατόπιν των εντολών της Τρόικα, υπάρχουν περιοχές που οι αυξήσεις στην τιμή αγγίζουν το 400%.
Τέτοια παραδείγματα είναι εκατοντάδες σε όλο τον κόσμο.
Τα κινήματα υπεράσπισης του νερού διεθνώς
Απέναντι σε αυτές τις πολιτικές έχουν αναπτυχθεί πολύ σημαντικές αντιστάσεις σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, που πολλές φορές έχουν οδηγήσει σε ανατροπή των σχεδίων ιδιωτικοποιήσεων ακόμα και σε ανάκτηση της ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων ύδρευσης από δήμους και δημόσιο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:
- Η καταψήφιση σε ποσοστό 95% από τον ιταλικό λαό της ιδιωτικοποίησης της ύδρευσης τον Ιούνιο του 2011
- Η ανάληψη από τις δημοτικές αρχές του Παρισιού του υδρευτικού συστήματος της πόλης στα τέλη του 2009, μετά από έναν αιώνα που αυτό βρισκόταν υπό ιδιωτικό έλεγχο.
- Το πέρασμα του νερού σε δημοτική ιδιοκτησία στην Βαρκελώνη. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία από το Ελεγκτικό Συνέδριο του Ισπανικού κράτους, η δημόσια διαχείριση είναι φθηνότερη κατά 18%, οι ζημίες είναι κατά 23% λιγότερες και οι επενδύσεις κατά 18% περισσότερες. Μια σύγκριση στα τιμολόγια ύδρευσης στους δήμους της Καταλονίας δείχνει ότι η ιδιωτική διαχείριση είναι κατά 25% πιο ακριβή από την δημόσια.
- Στην Ιρλανδία τα κινήματα έχουν καταγράψει πολύ σημαντικές επιτυχίες δίνοντας σκληρές μάχες από την δεκαετία του ‘90. Το 2017 ένα εξαιρετικά μαζικό και μαχητικό κίνημα άρνησης πληρωμής του τέλους ύδρευσης ανάγκασε την κυβέρνηση να πάρει πίσω τα σχέδια της.
- Ίσως, όμως, το πιο εμβληματικό παράδειγμα διεθνώς να είναι οι συγκλονιστικοί αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού στην Βολιβία, ιδιαίτερα η μάχη της Κοτσαμπάμπα το 2000. Το αποτέλεσμα ήταν να φέρουν στην κυβέρνηση τον πρώτο ιθαγενή πρόεδρο στην ιστορία της χώρας και έδειξαν σε όλο τον κόσμο την σημασία των αγώνων για την απόσπαση του νερού από τα αδίστακτα χέρια των εταιρειών.
…και στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα τα κινήματα για την υπεράσπιση του νερού ως κοινωνικού αγαθού και ανθρώπινου δικαιώματος γνώρισαν σημαντική άνθηση τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του δημοψηφίσματος στη Θεσσαλονίκη στις 18 Μαΐου 2014 όπου ψήφισαν 218.002 άτομα και το 98,04% εξ’ αυτών δήλωσε ένα καθαρό όχι στα σχέδια ιδιωτικοποίησης του νερού.
Ενώ αυτή τη στιγμή η μάχη που δίνουν οι κάτοικοι στις Σταγιάτες Πηλίου για την υπεράσπιση των φυσικών πηγών της περιοχής τους έχει εμπνεύσει κάθε αγωνιζόμενο και υγιώς σκεπτόμενο πολίτη.
Πως οργανώνουμε τους αγώνες μας
Την τελευταία περίοδο είδαμε μια σειρά τοπικά κινήματα για διάφορα περιβαλλοντικά ζητήματα. Εξορύξεις υδρογοναναθράκων, χρυσού, ανεμογεννήτριες, καύση σκουπιδιών, είναι μόνο μερικά από αυτά. Το νερό έχει μπει εδώ και καιρό στο στόχαστρο της άρχουσας τάξης και φαίνεται ότι τώρα η κυβέρνηση της ΝΔ έχει βάλει μπρος για τα καλά την ιδιωτικοποίησή του. Είναι σημαντικό να οργανωθούμε ενάντια σε αυτήν την προοπτική. Μερικές προτάσεις θα μπορούσαν να είναι:
- Κοινές πρωτοβουλίες τοπικών επιτροπών, συλλογικοτήτων και συλλόγων, αριστερών οργανώσεων, αυτοδιοικητικών σχημάτων, εργαζομένων στις δημόσιες/δημοτικές εταιρείες ύδρευσης/αποχέτευσης και καταναλωτικού κοινού, δηλαδή των τοπικών κοινωνικών.
- Συντονισμός των κινημάτων για το νερό σε πανελλαδικό επίπεδο πάνω σε μια δημοκρατική και μαχητική βάση.
- Σύνδεση τους με τα υπόλοιπα περιβαλλοντικά κινήματα (ενάντια στην εξόρυξη χρυσού, ενάντια στην καύση απορριμμάτων, ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων, ενάντια στην αλόγιστη τοποθέτηση ανεμογεννητριών, κ.α.) αλλά και συνολικά με τον διεθνές κίνημα της νεολαίας ενάντια στην κλιματική κρίση.
- Η υπεράσπιση του νερού ως δημόσιου κοινωνικού αγαθού να αναχθεί σε ένα από τα βασικά αιτήματα τόσο της Αριστεράς όσο και των συνδικάτων στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.
Εξίσου σημαντική είναι και η ανάδειξη των αιτημάτων και των διεκδικήσεων μας.
- Η ορθολογική χρήση του νερού, η προστασία των υδάτινων πόρων και η πρόσβαση σε καθαρό νερό μπορούν να διασφαλιστούν μόνο αν οι υδάτινοι πόροι και τα δίκτυα (ύδρευσης, αποχέτευσης και άρδευσης) βρίσκονται υπό δημόσια ιδιοκτησία και αν λειτουργούν σε συνθήκες κοινωνικού και εργατικού ελέγχου και διαχείρισης, όπου η διαφάνεια και δημοκρατική λειτουργία θα διασφαλίζεται από τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον έλεγχο και την λήψη των αποφάσεων.
- Μαζικές δημόσιες επενδύσεις για την βελτίωση των απαρχαιωμένων αστικών και αρδευτικών δικτύων, των οποίων οι απώλειες είναι τεράστιες και σε πολλές επαρχιακές πόλεις ξεπερνούν το 50%, όταν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες περιορίζονται στο 10%.
Η μάχη για την υπεράσπιση του νερού ως κοινωνικού αγαθού, στην ιδιοκτησία, τον έλεγχο και τη διαχείριση από την κοινωνία κι όχι από τους ιδιώτες, είναι μάχη για την ίδια τη ζωή και επομένως είναι μια μάχη που πρέπει να δώσουμε όλοι με όλες μας τις δυνάμεις.
