Τον περασμένο Νοέμβρη ένα νέο κίνημα έκανε την εμφάνισή του στην Ιταλία. Πρόκειται για το «κίνημα της Σαρδέλας» που έχει σαν έμβλημά του το συγκεκριμένο ψάρι και πήρε το όνομά του από το γεγονός ότι πρόκειται για μικρά ψάρια, λαϊκά και όχι «πολυτελείας», που είναι «το ένα δίπλα στο άλλο».
Η αρχή του κινήματος
Ήταν 14 Νοέμβρη του 2019 όταν το κίνημα έκανε την πρώτη δημόσια κινητοποίηση του στην κεντρική πλατεία της Μπολόνια, σαν απάντηση στην συγκέντρωση που οργάνωσε ο ακροδεξιός ηγέτης της «Λίγκας», Ματέο Σαλβίνι. Ο Σαλβίνι θα μιλούσε σε κλειστό γήπεδο χωρητικότητας 5.570 θέσεων. Οι «Σαρδέλες» έβαλαν στόχο να συγκεντρώσουν 6.000 άτομα δηλαδή να είναι περισσότεροι από το κοινό του Σαλβίνι. Τελικά μαζεύτηκαν 15.000 υπό τους ήχους του παραδοσιακού αντιφασιστικού τραγουδιού Bella Ciao.
Η διαδικτυακή πρωτοβουλία 4 τριαντάρηδων φίλων από τη Μπολόνια, του Ματία Σαντόνι, του Ρομπέρτο Μορότι, της Τζούλια Τραπολόνι και του Αντρέα Γκαρέφα είχε πάρει σάρκα και οστά. Ένα νέο κίνημα είχε γεννηθεί.
Ακολούθησαν πολλές ακόμα συγκεντρώσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ιταλίας ενάντια στις συγκεντρώσεις του Σαλβίνι. 6.000 στην Μόντενα, στο Παλέρμο και στην Γένοβα, 25.000 στο Μιλάνο, 40.000 στην Φλωρεντία και 30.000 στην Ρώμη στις 14 του περασμένου Δεκέμβρη. Συνολικά υπολογίζεται ότι συμμετείχαν 300.000 στις συγκεντρώσεις των «Σαρδελών» σε όλη την Ιταλία.
Σε πρόσφατη δημοσκόπηση από την εταιρία Swg, για λογαριασμό του ιδιωτικού τηλεοπτικού καναλιού La7, το 40% των Ιταλών θεωρεί ότι οι «Σαρδέλες» είναι ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος του Σαλβίνι, ενώ ένα ποσοστό γύρω στο 39% ταυτίζεται ή τις συμπαθεί.
Η εμφάνιση αυτού του κινήματος έχει έρθει και σαν αποτέλεσμα της συμμετοχής του Σαλβίνι στην κυβέρνηση. Το γεγονός αυτό αποκάλυψε για ακόμα μια φορά τον αντιδραστικό χαρακτήρα της ακροδεξιάς, η οποία πριν πάρει την εξουσία έχει μέχρι και αντισυστημικό λόγο ενώ στη συνέχεια εφαρμόζει πιστά πολιτικές λιτότητας, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτεται σε ένα βαθμό ο ρόλος της σε λαϊκά στρώματα.
Ενδεικτικό του αντίκτυπου του κινήματος είναι η διεύρυνσή του στους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Έτσι εμφανίστηκαν στην Νάπολη οι «Μαύρες Σαρδέλες» που δήλωσαν:
«Είμαστε οι μαύρες σαρδέλες, μας βρίσκετε παντού ήδη, αλλά συχνά δεν μας βλέπετε: σερβίρουμε το φαγητό στο τραπέζι σας, εκεί που εργαζόμαστε χωρίς σύμβαση, στην ύπαιθρο, φροντίζουμε τους αγαπημένους σας, είμαστε σαρδέλες και δεν θέλουμε να είμαστε πια αόρατες, δεν είμαστε πια σιωπηλοί».
Ένας πρώτος κομβικός στόχος του κινήματος είναι η αποτροπή του ενδεχομένου της νίκης της ακροδεξιάς υποψήφιας της «Λίγκας», Λουτσία Μποργκοτζόνι, στις περιφερειακές εκλογές της περιοχής Εμίλια Ρομάνια στις 26 Γενάρη. Μιας περιοχής που θεωρείται προπύργιο της Αριστεράς για δεκαετίες. Πρόσφατα μια ακόμα περιφέρεια, που επί 50 χρόνια ήταν προπύργιο της Αριστεράς, αυτή της Ούμπρια, είχε περάσει στα χέρια της συμμαχίας δεξιάς και ακροδεξιάς ανεβάζοντας τον αριθμό των περιφερειών που ελέγχουν σε 12, όταν 2 χρόνια πριν ήλεγχαν μόλις 2…
Ο Σαλβίνι αρχικά αντιμετώπισε με ειρωνεία και υποτίμηση το κίνημα εμφανίζοντας αφίσες στο διαδίκτυο με μια γάτα που έτρωγε σαρδέλες. Μετά άλλαξε ρότα, χρησιμοποιώντας περισσότερο πολιτικό λόγο. Πριν την εμφάνιση των «Σαρδελών» οι δημοσκοπήσεις τον έδειχναν σταθερά πρώτο με 34% αλλά με σταθερά μειωμένη απήχηση, πέφτοντας σε λιγότερο από 2 μήνες στο 31%. Η υποψήφιά του στην περιφέρεια της Εμίλια Ροζιάνα δήλωσε ότι «πρόκειται για αριστερούς που ούτως ή άλλως δεν θα με ψήφιζαν».
Ταυτόχρονα διάφορα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος καθώς και ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Τ. Κόντε εκφραζόντουσαν με θετικά λόγια για το κίνημα θέλοντας να το καπελώσουν και να το ενσωματώσουν στις δικές τους επιδιώξεις.
Οι αντιφάσεις
Αυτή η υποστήριξη ανέδειξε και τις αντιφάσεις του «κινήματος της Σαρδέλας». Χωρίς συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα και στόχους, με γενικές διακηρύξεις είναι εύκολο να γίνεις έρμαιο αυτού που υποτίθεται ότι πολεμάς.
Σε μια από τις συγκεντρώσεις ακόμα και οι νεοναζί της Casa Pound δήλωσαν πρόθεση συμμετοχής! Το κίνημα τους απέρριψε λέγοντας ότι «είναι ασύλληπτο, διότι κύριο σημείο αναφοράς μας είναι ο αγώνας κατά του φασισμού».
Η αντίδραση και η απόρριψη της Casa Pound ασφαλώς και είναι σωστή. Το γεγονός όμως ότι μια φασιστική οργάνωση νιώθει ότι «χωράει» σε μια συγκέντρωση ενάντια στο λαϊκισμό και την ακροδεξιά του Σαλβίνι, τότε αυτό φανερώνει προβληματικά στοιχεία σε σχέση με το πολιτικό πλαίσιο και τα αιτήματα της συγκέντρωσης.
Στην συγκέντρωση της Φλωρεντίας μέλη του τοπικού Λαϊκού Αυτοδιαχειριζόμενου Κέντρου άνοιξαν μια κόκκινη σημαία στην συγκέντρωση. Αμέσως έγιναν δέκτες αποδοκιμασιών και τελικά την μάζεψαν.
Στο αρχικό μανιφέστο της συγκέντρωσης στην Μπολόνια (δες και στο τέλος), σε συνθήματα και σε συνέντευξη του Μ. Σαντόρι, ενός εκ των επικεφαλής, υπάρχουν τα εξής:
«Καμία σημαία, κανένα κόμμα, καμία βρισιά. Δημιούργησε τη σαρδέλα σου και πάρε μέρος στην πρώτη ιχθυακή επανάσταση στην ιστορία».
«Η ίδια η μορφή του κόμματος θα αποτελούσε προσβολή σε ό,τι αφορά τη δυνατή εξέλιξη του κινήματός μας. Όχι επειδή τα κόμματα έχουν κάτι το λανθασμένο, αλλά λόγω του ότι προερχόμαστε από ένα καζάνι στο οποίο δεν θέλουμε να επιστρέψουμε».
Όλα αυτά είναι ενδείξεις των αντιφάσεων της συνείδησης και της προσπάθειας του κινήματος να είναι πολυσυλλεκτικό και να προστατευθεί από καπελώματα. Όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει με τεχνητό τρόπο ή με οργανωτικές μεθόδους. Το αντικομματικό αίσθημα, που είναι εμφανές και στην Ελλάδα, είναι αποτέλεσμα της απογοήτευσης του κόσμου από τα κόμματα εξουσίας που εφαρμόζουν πολιτικές λιτότητας αλλά και από την ανεπάρκεια και τα καπελώματα της σταλινικής αριστεράς, με αποτέλεσμα να παρασέρνονται και οι υγιείς οργανώσεις και κόμματα της αριστεράς που θέλουν να βοηθήσουν ουσιαστικά τα κινήματα. Αυτό έχει προκαλέσει διάφορες πρωτοβουλίες να υιοθετούν συνθήματα όπως «καμία σημαία, κανένα κόμμα». Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος θα ήταν το κίνημα να στραφεί σαφώς ενάντια στα αστικά κόμματα και φυσικά την ακροδεξιά και τους φασίστες, τα οποία είναι τελικά και η πηγή του προβλήματος. Για τις οργανώσεις της Αριστεράς που σέβονται τη δημοκρατία του κινήματος θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος συμμετοχής τους που από την μία να μην επιτρέπει καπελώματα, από την άλλη να αξιοποιεί την εμπειρία και τις απόψεις τους στην συλλογική προσπάθεια.
Το ζήτημα του προσανατολισμού και των στόχων του «κινήματος της Σαρδέλας» έχει τεθεί στο τραπέζι και περιμένει απαντήσεις. Ειδικά καθώς οι εκλογές στην περιφέρεια Εμίλια Ρομάνια πλησιάζουν προκύπτει αναπόφευκτα το ερώτημα «και μετά τι;», όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα.
Οι επερχόμενες τοπικές εκλογές και οι προοπτικές τους
Άλλωστε ο αντίπαλος της ακροδεξιάς υποψήφιας της «Λίγκας» είναι ο νυν περιφερειάρχης Στέφανο Μπονατσίνι του Δημοκρατικού Κόμματος, του κόμματος δηλαδή που κυβέρνησε και κυβερνά μαζί με το «κίνημα των 5 αστέρων» την Ιταλία. Είναι, δηλαδή, υπεύθυνο για αντεργατικές και νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας, υποστήριξη και συμμετοχή σε ιμπεριαλιστικούς πολέμους, σκάνδαλα και διαφθορά. Και βέβαια ένα κόμμα που, με τις πολιτικές του, άνοιξε το δρόμο για να ανθίσουν όλες οι εκφάνσεις της λαϊκίστικής δεξιάς και της ακροδεξιάς, από τον Μπερλουσκόνι μέχρι τον Σαλβίνι και την Τζόρτζια Μελόνι των, επίσης ακροδεξιών, «Ιταλών Αδελφών».
Όποιος και να κερδίσει στην περιφέρεια της Εμίλια Ρομάνια η επόμενη μέρα θα θέσει επί τάπητος όλα τα ζητήματα. Τυχόν νίκη της υποψήφιας του Σαλβίνι θα δώσει αέρα στα πανιά για ανατροπή της τωρινής κυβέρνησης, νέες εκλογές και πιθανή πρωτιά του Σαλβίνι, με δυνατότητα διακυβέρνησης σε συμμαχία με Μπερλουσκόνι του «Φόρτσα Ιτάλια» και της Μελόνι των «Ιταλών Αδελφών», που συγκεντρώνουν αθροιστικά ποσοστά 48% στις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις.
«…Με τη συνεργασία της “Φόρτσα Ιτάλια” και των “Αδελφών της Ιταλίας” στις επόμενες εκλογές θα κερδίσουμε και θα επιστρέψουμε στην εξουσία» δήλωσε ο Σαλβίνι στην κοινή συγκέντρωση Δεξιάς και Ακροδεξιάς στην Ρώμη τον περασμένο Οκτώβρη παρουσία 50.000 υποστηρικτών του – σύμφωνα με την αστυνομία- ή 200.000 σύμφωνα με τους διοργανωτές.
Αν κερδίσει ο υποψήφιος του Δημοκρατικού κόμματος αρχικά θα ανακουφίσει το κίνημα και τους προοδευτικούς ψηφοφόρους που θέλουν να βάλουν φραγμό στην ακροδεξιά. Όμως θα πρέπει να γίνει αγώνας ενάντιά του, καθώς οι πολιτικές του συγκεκριμένου κόμματος έχουν συμβάλει στην δημιουργία μιας Ιταλίας τεράστιου δημόσιου χρέους και πολιτικών λιτότητας. Το «κίνημα της Σαρδέλας» θα κληθεί να τοποθετηθεί απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις.
Το «κίνημα της Σαρδέλας» εντάσσεται στα νέα φαινόμενα της εποχής, όπου η βαθιά δομική κρίση του καπιταλισμού συνυπάρχει με το τεράστιο πολιτικό κενό στα Αριστερά του πολιτικού φάσματος. Αντανακλά μια ενστικτώδη αντίδραση στην διαφθορά, την έλλειψη εσωτερικής δημοκρατίας και την ανικανότητα των παραδοσιακών κομμάτων να δώσουν λύση στα προβλήματα της κοινωνίας.
Η άμεση δημοκρατία του διαδικτύου, η έλλειψη οργανωτικών δομών και προγράμματος, τα πρωτότυπα σύμβολα και συνθήματα, η αντίληψη ότι είμαστε πολιτικοποιημένοι αλλά όχι κομματικοποιημένοι, αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά κινημάτων όπως της Σαρδέλας στην Ιταλία, των Κίτρινων Γιλέκων στην Γαλλία ακόμα και των εξεγερμένων του Χονγκ Κονγκ που έχουν σαν βασικό σύνθημα το «Γίνε νερό» ώστε να μην μπορούν να σε πιάσουν ή να σε σταματήσουν.
Τι να (μην) κάνουμε
Έχουν εμφανιστεί ήδη κείμενα που κάνουν κριτική, υποτίθεται από τα Αριστερά, στο «κίνημα της Σαρδέλας» όπως αυτό όπου ο ηγέτης του ΚΚ Ιταλίας Marco Rizzo λέει:
«Στημένο… οι σαρδέλες δεν είναι αυθόρμητο κίνημα».
«Στο παλιό ΚΚΙ υπήρχε ένας γέρος παρτιζάνος που μας έλεγε: “δεν υπάρχει τίποτα πιο οργανωμένο από ένα αυθόρμητο κίνημα”. Από κει και πέρα η τηλεόραση και τα mainstream media στη συνέχεια πολλαπλασιάζουν το φαινόμενο.»
«Ο Santori βγήκε στην τηλεόραση σε 20 ημέρες, παραπάνω απ’ ότι εγώ σε όλη μου τη ζωή», πρόσθεσε, παρατηρώντας ότι «οι ιδέες των σαρδελάκηδων μπορεί να έχουν και μεγάλη επιτυχία, το πρόβλημα είναι με εκείνους που αποδέχονται αυτό το μήνυμα, εγώ ποτέ δεν θα έβγαινα στους δρόμους με ένα σύμβολο που δεν ξέρω καν τι αντιπροσωπεύει». (συνέντευξη στο Campus Radio Cusano)
Αυτά τα λέει ο ηγέτης ενός κόμματος που αποφεύγει να απαντήσει ή να βγάλει συμπεράσματα στο γιατί έφτασε το ΚΚΙ να παίρνει 0.9% στις εκλογές ή 233.000 ψήφους σε όλη την Ιταλία, όταν κάποτε η ιταλική Αριστερά είχε ένα από τα μαζικότερα ΚΚ της Ευρώπης, ξεπερνούσε το 30% στις εκλογές και καθοδηγούσε μαζικά κινήματα ενάντια στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση στις ιστορικές διαδηλώσεις της Γένοβας το 2001 και της Φλωρεντίας το 2002.
Άλλα ακροδεξιά σάιτ ή μπλογκ αφήνουν να εννοηθεί ότι ένας εκ των 4 που πήραν την πρωτοβουλία για τις «Σαρδέλες» εργάζεται σε εταιρεία του πρώην πρωθυπουργού Ρομάνο Πρόντι, άρα το κίνημα είναι υποχείριό του.
Αυτό που η σημερινή επαναστατική Αριστερά πρέπει να κάνει είναι να ακούσει, να μάθει και να βοηθήσει κινήματα όπως αυτό της «Σαρδέλας» να βρουν το δρόμο του αντικαπιταλιστικού αγώνα και των γνήσιων σοσιαλιστικών ιδεών.
Γιατί παρόμοια κινήματα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις των ηγετικών ή πιο προβεβλημένων στελεχών τους, συγκεντρώνουν στις γραμμές τους δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές και καταπιεσμένα στρώματα που αναζητούν πολιτική διέξοδο από την κρίση.
Η προσέγγιση σε αυτά τα στρώματα δεν μπορεί να γίνεται με αφορισμούς, διατάγματα και αφ’ υψηλού κριτική. Αλλά με συντροφική παρέμβαση, υπομονετική εξήγηση, ουσιαστική συμβολή στο κίνημα και συγκεκριμένες προτάσεις σε κάθε κρίσιμη καμπή.
Απόσπασμα από το Μανιφέστο της πρώτης συγκέντρωσης “της σαρδέλας” στη Μπολόνια.
«Καλώς ήλθατε στην ανοιχτή θάλασσα.
Αγαπητοί λαϊκιστές, το έχετε καταλάβει.
Το πάρτι τελείωσε.
Τραβήξατε για πολύ καιρό το σχοινί των συναισθημάτων μας.
Το τραβήξατε πάρα πολύ, και έσπασε.
Εδώ και χρόνια τρέφατε εμάς και τους συμπολίτες μας με ψέματα και μίσος:
συνδυάσατε την αλήθεια με τα ψέματα, αντιπροσωπεύοντας τον κόσμο με τον τρόπο που ήταν πιο βολικός για σας.
Επωφεληθήκατε από την καλή πίστη μας, τους φόβους και τις δυσκολίες μας, για να τραβήξετε την προσοχή μας.
Επιλέξατε να πνίξετε το πολιτικό σας περιεχόμενο μέσα σε έναν ωκεανό κενής επικοινωνίας.
Δεν έχει απομείνει τίποτε από αυτό το περιεχόμενο.
Για πολύ καιρό σας επιτρέψαμε να το κάνετε.
Για πολύ καιρό γελοιοποιήσατε σοβαρά θέματα για να προστατεύσετε τον εαυτό σας, δημιουργώντας σύγχυση.
Για πολύ καιρό πιέζατε τους πιστούς οπαδούς σας να προσβάλλουν και να καταστρέφουν τις ζωές των ανθρώπων στο διαδίκτυο.
Για πολύ καιρό σας αφήσαμε ελεύθερους, γιατί ήμασταν έκπληκτοι, αποσβολωμένοι, τρομοκρατημένοι από το πόσο χαμηλά μπορούσατε να πέσετε.
[…]
Το πήγατε πολύ μακριά, πέρα από τα θολά νερά σας και το ασφαλές σας λιμάνι.
Είμαστε ελεύθερες σαρδέλες, και τώρα θα μας βρείτε παντού.
Καλώς ήλθατε στην ανοιχτή θάλασσα.
Είναι βέβαιο ότι η σκέψη ενοχλεί, ακόμα κι αν αυτός που σκέφτεται είναι βουβός σαν το ψάρι.
Πράγματι, είναι ένα ψάρι.
Και ως ψάρι είναι δύσκολο να του κλείσεις τον δρόμο, γιατί η θάλασσα το προστατεύει.
Και η θάλασσα είναι τόσο βαθιά».
