Του Δημήτριου Κ. Κωνσταντινίδη
Ο Συνεργατισμός στην Κύπρο
Η ιστορία του Συνεργατισμού στην Κύπρο μετράει 110 χρόνια. Συγκεκριμένα στις 22 Νοεμβρίου του 1909 ιδρύθηκε, στο κατεχόμενο σήμερα Λευκόνοικο, η Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου, με πρότυπο τα συνεταιριστικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Raiffeisen, που πρωτοεμφανίσθηκαν στη Γερμανία και μεταγενέστερα στην Αυστρία.
Ο Συνεργατισμός αποτέλεσε μια σημαντική λαϊκή κατάκτηση των Κυπρίων. Ήταν σημαντικός για τα λαϊκά στρώματα, γιατί δεν ήταν εμπορική τράπεζα. Τα κεφάλαια του προέρχονταν από τον λαό. Με άλλα λόγια, τα συνεταιριστικά ιδρύματα αποτελούσαν εκατοντάδες χιλιάδες μικροί καταθέτες, οι οποίοι έβαζαν τα λίγα λεφτά που είχε ο καθένας και γινόντουσαν ταυτόχρονα μέτοχοι στο τοπικό ίδρυμα.
Τα συνεταιριστικά ιδρύματα είχαν εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες δανειοδότησης, πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού και πιο ψηλά επιτόκια καταθέσεων, σε σχέση με τις εμπορικές τράπεζες. Τα δάνεια του ήταν μακροχρόνια με ευνοϊκές συνθήκες πληρωμής. Δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει κατάσχεση σπιτιού για παράδειγμα ή να σταματήσει η χορήγηση δανείου για σπουδές, με την πρώτη δυσκολία του δανειολήπτη. Ο συνεργατισμός ασχολήθηκε με τον μικρό καταθέτη και το μικρό δανειολήπτη. Δεν είχε σχέση με επενδύσεις και κερδοσκοπίες.
Ο Συνεργατισμός για 110 χρόνια βοήθησε τους Κύπριους αγρότες, τους εργάτες, τους φοιτητές, τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε ένα πιστωτικό ίδρυμα με ανθρώπινο πρόσωπο (μακριά από τη σκληρή αντιμετώπιση που τύγχαναν από τις ιδιωτικές τράπεζες και τους τοκογλύφους) για να μπορούν να κτίσουν το σπίτι τους, να σπουδάσουν, να στηρίξουν το μικρομάγαζο του χωριού ή την βιοτεχνία τους.
Ξεπέρασε τις δοκιμασίες της βρετανικής αποικιοκρατίας, τους δύο παγκόσμιους πολέμους, τις δικοινοτικές συγκρούσεις του 1963, την τουρκική εισβολή του 1974, για να συνίσταται από 360 Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα σε όλη την Κύπρο, το 2005.
Δυστυχώς, ο Συνεργατισμός αποτελεί παρελθόν από την Κυριακή 8/7/2018. Αποτέλεσε το δεύτερο θύμα της Κυπριακής Πλουτοκρατίας.
Το πρώτο έγκλημα
Μόλις λίγες μέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο το 2013, ο τότε υποψήφιος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης δεσμευόταν ότι δεν θα υπάρξει κανένα «κούρεμα» καταθέσεων και ότι είχε εναλλακτικές λύσεις για να ξεπεράσει την οικονομική κρίση. Χαρακτηριστικό το κεντρικό σύνθημα της προεκλογικής του εκστρατείας: «Η κρίση θέλει ηγέτη».
Λίγες μέρες μετά κατέρρεε η δεύτερη σε μέγεθος Τράπεζα της Κύπρου, η Λαϊκή Τράπεζα, αφού ο εκλεγμένος πια Πρόεδρος υπογράφει το «κούρεμα», με το «πιστόλι στον κρόταφο», όπως ισχυρίζεται. Με δεύτερη απόφαση του, πουλήθηκαν στη Τράπεζα Πειραιώς όλα τα περιουσιακά στοιχεία των υποκαταστημάτων της Τράπεζας Κύπρου στην Ελλάδα, αντί πινακίου φακής.
Χιλιάδες «κουρεμένοι» καταθέτες, μέσα σε μια νύχτα έχασαν κόπους δεκαετιών τίμιας δουλειάς, και «κουρεύτηκαν» τα όνειρα τους να στηρίξουν τα γηρατειά ή/και τα παιδιά τους. Ταυτόχρονα, η κρίση σήμαινε αύξηση της ανεργίας και μειώσεις μισθών και δικαιωμάτων.
Ότι απέμεινε από όλα αυτά είναι το τραγικοκωμικά συντομότερο πολιτικό ανέκδοτο της παγκόσμιας ιστορίας: το «δεσμεύομαι» του κ. Νίκου Αναστασιάδη.
Το δεύτερο έγκλημα
Πέντε χρόνια μετά και μόλις λίγες μέρες πριν τις προεδρικές εκλογές του 2018, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μιλούσε για το success story στην Οικονομία και για ρυθμούς ανάπτυξης του 4%, ενώ για τον Συνεργατισμό κόμπαζε: «ο Συνεργατισμός σήμερα έχει επαρκή κεφαλαιουχική ευρωστία που υπερβαίνει το 15%. Από τα 11,5 δις ευρώ καταθέσεων, τα 10 δις ευρώ ανήκουν σε καταθέτες κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ και είναι ασφαλισμένες» (δηλώσεις του προς το ΡΙΚ στις 25.1.2018).
Αλλά και ο Υπουργός του success story κ. Χάρης Γεωργιάδης, σε αναφορές του (σε χρονολογική σειρά) καυχιόταν ότι:
- «Ο Συνεργατισμός ήδη κερδίζει το στοίχημα μέσα σε διάστημα ελάχιστων μηνών… Τόσο η Διοίκηση όσο και η Διεύθυνση του Συνεργατισμού απολαμβάνει την αμέριστη και απόλυτη στήριξη της κυβέρνησης» (20/1/2014).
- «Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα. Ο εποπτικός έλεγχος δεν θα μπορούσε να είναι πιο αυστηρός. Ο ερασιτεχνισμός δίνει τη θέση του στον επαγγελματισμό και την αξιοπιστία» (03/12/2015).
- «Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα επεξεργαστούμε επιλογές για την επιστροφή του Συνεργατισμού στους πολίτες, μη αποκλειομένων και επιλογών που να αφορούν τους συμπολίτες μας που έχουν υποστεί ζημιά από το κούρεμα» (02/12/2016).
- «Υπάρχει κεφαλαιουχική επάρκεια, υπάρχει σημαντική ρευστότητα και σημειώνω επίσης την επιτάχυνση στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων» (01/12/2017).
- «Ο Συνεργατισμός υλοποίησε όλους τους στόχους που τέθηκαν εκτός από την ένταξη στο Χρηματιστήριο» (15/03/2018).
Αντί όλων αυτών, τέσσερεις μέρες αργότερα (19/3/2018) ο Υπουργός εξήγγειλε την έναρξη της διαδικασίας πώλησης της Συνεργατικής Τράπεζας.
Η συμφωνία για την πώληση της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας (ΣΚΤ) στην Ελληνική Τράπεζα (ΕΤ)
Εκτός από το κυβερνών κόμμα του ΔΗΣΥ και την Κυβέρνηση, το σύνολο του πολιτικού κόσμου, αλλά και των οργανωμένων σχημάτων, χαρακτήρισε τη συμφωνία ως ετεροβαρή σε βάρος του Δημοσίου. Μια συμφωνία στην οποία οι αγοραστές αντί να πληρώνουν παίρνουν και προίκα, αλλά και κρατικές εγγυήσεις για πιθανές μελλοντικές ζημιές!
Ακόμα και το επίσημο όργανο της ΕΕ, σε ανακοίνωση του, τονίζει:
«Η διαδικασία πώλησης δεν προσέλκυσε προσφορές σε θετική τιμή, όλες οι προσφορές πρότειναν αρνητική τιμή πώλησης, δηλαδή πώληση για την οποία απαιτείται πρόσθετη κρατική ενίσχυση».
Με τη συμφωνία αυτή:
- Το περιουσιακά στοιχεία του Συνεργατισμού – €10,3 δις – χαρίζονται στην Ελληνική Τράπεζα έναντι €74 εκ. Έτσι, αποκτά δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας ύψους 13% – 15%.
- Το «κακό» τμήμα του ΣΚΤ θα παραμείνει σε μια εταιρεία που θα ανήκει στο κράτος.
- Η κατάθεση των €3,5 δις στη ΣΚΤ ως αντίκρισμα των κακών δανείων που πήρε το κράτος, έχει επιβαρύνει σημαντικά το δημόσιο χρέος, που σκαρφάλωσε και πάλι στο 110%.
- Οι κρατικές εγγυήσεις ύψους €2,6 δις στην Ελληνική Τράπεζα είναι δυνατόν να επιβαρύνουν μελλοντικά το δημόσιο χρέος περισσότερο, αν η Τράπεζα παρουσιάσει ζημιές.
Το τραγικό τέλος του Συνεργατισμού και οι συνέπειες του
Κανένας αντικειμενικός αναλυτής δεν θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι στα 110 χρόνια του Συνεργατισμού στην Κύπρο δεν έγιναν λάθη. Το αντίθετο μάλιστα.
Δυστυχώς όμως για 5.5 χρόνια η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Κύπρου, όχι μόνο δεν πήρε μέτρα, αλλά και διόριζε τους «άριστους των αρίστων» (σύμφωνα με τη προσφιλή φράση του Προέδρου), δηλ. τους δικούς της, στη Διοίκηση της ΣΚΤ. Αυτούς που η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατονομάζει για «κακή διακυβέρνηση», που δεν επέτρεψε στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα να επιζήσει.
Η παντελής έλλειψη ενός στρατηγικού σχεδιασμού για τον Συνεργατισμό από πλευράς κυβερνώντων, που από τη μια «δεσμεύονταν» για επιστροφή του Συνεργατισμού στους ιδιοκτήτες του και τους πολίτες («δέσμευση» ενώπιον της Βουλής το 2013, απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου 31.5.2016, ομιλία Υπουργού Οικονομικών στη Βουλή 2.12.2016) και από την άλλη διακήρυτταν σαν στόχο την ένταξη του Συνεργατισμού στο Χρηματιστήριο και την πώληση του 75% των μετοχών του, δημιουργούσε συνεχώς αβεβαιότητα μέχρι και πανικό ανάμεσα στους καταθέτες του, οι οποίοι και απέσυραν σταδιακά μεγάλο ποσοστό των καταθέσεων τους.
Η ανικανότητα των κυβερνώντων να διαχειριστούν ένα θέμα εθνικής σημασίας οδήγησε στον «ξαφνικό θάνατο» του Συνεργατισμού, όταν πριν από λίγους μήνες οι «υπεύθυνοι» (Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Υπουργός Οικονομικών, Κεντρική Τράπεζα Κύπρου) διαβεβαίωναν τον λαό για τα «άλματα» του Συνεργατισμού, την επιστροφή του στους καταθέτες και ένα σωρό άλλες σαπουνόφουσκες.
Εκτός όμως από την απώλεια μιας σημαντικής οικονομικής και κοινωνικής κατάκτησης των απλών κατοίκων της Κύπρου, είναι ακριβώς αυτοί που καλούνται να πληρώσουν το κόστος της συμφωνίας με την Ελληνική Τράπεζα, που μπορεί να φτάσει και τα 8 δις ευρώ.
Τέλος, η τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου για τις εκποιήσεις, διευκολύνει τις τελευταίες υπέρ των τραπεζών και αφαιρεί το δίχτυ προστασίας που παρείχε στους δανειολήπτες το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς.
