Με αφορμή την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου που διεξάγεται στο Κατάρ και το κύμα αντιδράσεων που έχουν προκαλέσει οι συνθήκες σκλαβιάς στα φονικά εργοτάξια και της γενικότερης καταπίεσης της ζωής στη χώρα, οδηγώντας αρκετό κόσμο και προσωπικότητες στο μποϊκοτάζ του (#BoycottQatar2022), δημοσιεύουμε παλιότερο άρθρο του σ. Δημήτρη Πανταζόπουλου, που είχε γραφτεί για το τεύχος #533 της εφημερίδας Ξεκίνημα που κυκλοφόρησε στις 16 Απρίλη του 2021.
Στους πρόσφατους αγώνες για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Kυπέλλου (Μουντιάλ) που θα διεξαχθεί στο Κατάρ το 2022, που έγιναν στα τέλη Μάρτη, οι παίχτες της εθνικής Νορβηγίας (και αργότερα κι αυτοί της Γερμανίας) εμφανίστηκαν κατά την ανάκρουση του εθνικού τους ύμνου με μπλουζάκια που ζητούσαν το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσων εργάζονται στα έργα υποδομής για το Μουντιάλ. Λίγες ημέρες νωρίτερα τρεις ομάδες της Νορβηγίας ζήτησαν επίσημα από την ομοσπονδία της χώρας να μποϋκοτάρει το παγκόσμιο κύπελλο του 2022.
Χιλιάδες νεκροί μετανάστες εργάτες
Αφορμή για όλα τα παραπάνω στάθηκε η έρευνα της εφημερίδας Guardian που δημοσιεύτηκε στα τέλη Φλεβάρη και (ξανα)φέρνει στην επιφάνεια τις τραγικές συνθήκες κάτω από τις οποίες δουλεύουν οι μετανάστες εργάτες στα έργα για το Μουντιάλ στο Κατάρ.
Όταν το Κατάρ ανέλαβε την διοργάνωση της τελικής φάσης του παγκοσμίου κυπέλλου αποφασίστηκε ουσιαστικά η πλήρης ανοικοδόμηση της πρωτεύουσας Ντόχα με έργα που περιλαμβάνουν επτά νέα γήπεδα, ένα νέο αεροδρόμιο, δρόμους, νέα δίκτυα ΜΜΜ, ξενοδοχεία και μία σειρά άλλες υποδομές. Την τελευταία δεκαετία στο Κατάρ, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μετανάστευσαν για δουλειά περίπου 2.000.000 εργάτες κυρίως από τα φτωχά στρώματα των χωρών της Ασίας. Το Κατάρ τους υποσχέθηκε νομιμοποίηση, μηνιαίο μισθό και στέγαση. Αυτή τη στιγμή σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας οι μετανάστες εργάτες αποτελούν το 95% του εργατικού δυναμικού της χώρας.
Σύμφωνα με την έρευνα του Guardian, οι θάνατοι μεταναστών εργατών τα τελευταία 10 χρόνια έχουν ξεπεράσει τους 6.700, γεγονός που συνδέεται άμεσα με τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσής τους.
Αυτοί οι αριθμοί αναμένεται δυστυχώς να αυξηθούν, αφού τα μέχρι τώρα στοιχεία αφορούν τις επίσημες ανακοινώσεις του οργανισμού υγείας του Κατάρ σε συνεργασία με τις πρεσβείες από Ινδία, Μπανγκλαντές, Πακιστάν, Νεπάλ και Σρι Λάνκα, ενώ ακόμα δεν έχουν ανακοινωθεί στοιχεία για τους μετανάστες εργάτες από άλλες χώρες όπως οι Φιλιππίνες και η Κένυα.
Με βάση τα επίσημα στοιχεία, δεν χαρακτηρίζονται από τις αρχές όλοι οι θάνατοι ως εργατικά ατυχήματα (τα οποία βέβαια δεν είναι καθόλου λίγα), αλλά κατά πλειοψηφία αποδίδονται σε «φυσικά αίτια». Ωστόσο τα όσα δημοσιοποιεί η έρευνα του Guardian είναι αποκαλυπτικά τόσο για τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των μεταναστών εργατών, όσο και για το γεγονός ότι παρά τις εκκλήσεις των συγγενών των νεκρών, ούτε οι αρχές του Κατάρ, ούτε και οι πρεσβείες των χωρών καταγωγής τους έχουν επί της ουσίας ερευνήσει τα πραγματικά αίτια των θανάτων.
Ο ρόλος της FIFA για την επιλογή του Κατάρ και τα σκάνδαλα διαφθοράς
Απέναντι σε όλα αυτά και παρά τις διαμαρτυρίες και τις εκκλήσεις από ΜΚΟ και οργανισμούς όπως η Διεθνής Αμνηστία, η παγκόσμια ομοσπονδία ποδοσφαίρου, η FIFA, περί άλλων τυρβάζει. Στις αποκαλύψεις του Guardian αρκέστηκε να εκφράσει τη λύπη της για τους θανάτους και ότι δεσμεύεται για «την προστασία των δικαιωμάτων των εργατών που απασχολούνται στις κατασκευές αυτές», με αυστηρή τήρηση των μέτρων προστασίας και υγιεινής, τα οποία στο Κατάρ «τηρούνται με μεγάλη αυστηρότητα», όπως σημείωσε, κάνοντας επί της ουσίας τα στραβά μάτια.
Δε θα περίμενε βέβαια κανείς κάτι διαφορετικό από τη FIFA. Τα κριτήριά της άλλωστε για την επιλογή των χωρών διεξαγωγής των διοργανώσεων είναι εδώ και χρόνια γνωστά. Όπως γράφαμε σε άρθρο μας το 2014 με αφορμή το μουντιάλ της Βραζιλίας:
«… η FIFA επιλέγει να γίνονται οι διοργανώσεις τα τελευταία χρόνια όχι με “ποδοσφαιρικά κριτήρια” αλλά με καθαρά οικονομικά. Έτσι η Νότια Αφρική το 2010 και η Βραζιλία το 2014 επιλέχθηκαν με βάση το γεγονός ότι οι καπιταλιστές διεθνώς ψάχνουν, ειδικά εν μέσω οικονομικής κρίσης, νέες “αγορές” για να επεκταθούν και το Μουντιάλ είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για κάτι τέτοιο.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό το σκάνδαλο για την ανάθεση του Μουντιάλ του 2022 στο Κατάρ, για την οποία έχουν έρθει στην επιφάνεια δεκάδες καταγγελίες περί διαφθοράς και δωροδοκίας των αξιωματούχων της ομοσπονδίας».
Ένα χρόνο μετά, το καλοκαίρι του 2015, είχαμε το ξέσπασμα του σκανδάλου και τις συλλήψεις στελεχών της FIFA για διαφθορά. Η περιβόητη «κάθαρση» στα ηγετικά κλιμάκια του ποδοσφαίρου που όλοι – υποτίθεται – ανέμεναν, τελικά δεν ήρθε ποτέ, ούτε και το 2019 όταν οι «TIMES» αποκάλυψαν τον χρηματισμό επί της ουσίας στελεχών της FIFA με σκοπό την ανάληψη της διοργάνωσης από το Κατάρ.
Είναι λοιπόν σαφές ότι για την παγκόσμια ελίτ του ποδοσφαίρου τα πάντα είναι «business as usual». Η FIFA έχει πάψει εδώ και καιρό να είναι ένας αθλητικός οργανισμός, αλλά λειτουργεί σαν πυλώνας του παγκόσμιου καπιταλισμού. Έχει την ευθύνη για την πλήρη εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου που από λαϊκό παιχνίδι έχει μετατραπεί σε ένα τσιφλίκι των εταιριών, των χορηγών και των μεγαλοκαπιταλιστών, όπου με την εξαίρεση των ακριβοπληρωμένων αστέρων, παίκτες και οπαδοί δεν έχουν κανένα λόγο στο τι και πώς γίνεται.
Το ποδόσφαιρο και τα κινήματα
Κλείνοντας, είναι ξεκάθαρο ότι το οικοδόμημα του σύγχρονου ποδοσφαίρου είναι χτισμένο κυριολεκτικά πάνω σε πτώματα. Το παιχνίδι καθαυτό έρχεται εδώ και χρόνια σε δεύτερη μοίρα. Η ανάγκη σύγκρουσης και σε αυτό το επίπεδο με τις επιλογές του κεφαλαίου διεθνώς είναι ξεκάθαρη.
Αυτό που χρειάζεται είναι όλοι όσοι ασχολούνται με το άθλημα (παίκτες, οπαδοί, σύλλογοι κτλ) να πάρουν οι ίδιοι θέση και να αρχίσουν να ασκούν πιέσεις σε όλα τα επίπεδα. Με αυτή τη λογική, αν και ακόμα είναι σε εμβρυακό στάδιο, η στάση των συλλόγων και των παικτών της εθνικής ομάδας στη Νορβηγία αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Η στάση των παικτών του αμερικάνικου ποδοσφαίρου για το κίνημα «black lives matter» αλλά και των παικτριών της γυναικείας εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου των ΗΠΑ τόσο στο θέμα του #metoo όσο και σε αυτά της ισότητας σε όλα τα επίπεδα, μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα οργάνωσης και πάλης στον επαγγελματικό αθλητισμό.
