Δέκα μέρες μετά τη λαϊκή εξέγερση στο Καζακστάν, την Τρίτη 11 Γενάρη, ο πρόεδρος της χώρας, Κασίμ Γιομάρτ Τοκάγιεφ, αναθαρρημένος από το γεγονός ότι το καθεστώς του και ο ίδιος προσωπικά κατάφερε να διασωθεί, ανακοίνωσε με διάγγελμα του πως όλα τελούν ξανά υπό έλεγχο. Είχε προηγηθεί ένα όργιο καταστολής, με 167 αθώους διαδηλωτές νεκρούς και με εκατοντάδες τραυματίες καθώς και με τη σύλληψη, ως τώρα, 10.000 ανθρώπων!
Ιμπεριαλιστική αλληλεγγύη
Από την πρώτη στιγμή σύμμαχοι του καθεστώτος στάθηκαν οι γειτονικοί καπιταλισμοί και ιδιαίτερα ο Ρωσικός ιμπεριαλισμός. Ενεργοποίησαν τη στρατιωτική συμμαχία τους, τον Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization)[1] και έστειλαν 3.000 Ρώσους στρατιώτες της 45ης Μεραρχίας με βεβαρημένο παρελθόν στην Τσετσενία, για να συνδράμουν τις Καζάκικες δυνάμεις ασφαλείας. Κι όχι μόνο. Η Κινέζικη υπερδύναμη συντονίστηκε με την συνομωσιολογική προπαγάνδα του Τοκάγιεφ περί «ξενοκίνητων τρομοκρατών», «δολοφόνων» και «ληστών». Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. σώπασαν για το προκλητικό αιματοκύλισμα και υποκριτικά κάλεσαν για «αυτοσυγκράτηση» όλων των πλευρών και «διάλογο», τη στιγμή που ο ίδιος ο Τοκάγιεφ χαρακτήριζε αυτή την πρόταση ως «ανοησία»…[2]
Άλλη εποχή…
Η επόμενη μέρα στο Καζακστάν δεν είναι ίδια όπως παλιά! Ο πρώτος που το αναγνωρίζει αυτό είναι ο ίδιος ο Τοκάγιεφ, που στο διάγγελμα της 11ης Γενάρη για να καταλαγιάσει την κοινωνία, χρειάστηκε να αναμείξει τις πολιτικές του δικτατορικού μαστίγιου με ολίγον από πολιτικές καρότου. Έτσι αποκήρυξε τον μέχρι χθες μέντορα του, προηγούμενο πρόεδρο-δικτάτορα Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ, κατανομάζοντάς τον ως υπαίτιο που κυριάρχησαν στην χώρα ο νεποτισμός η διαφθορά και οι κερδοσκόποι «στηριγμένοι στην αρχή “όλα για τους φίλους” και οι νόμοι ισχύουν μόνο για το λαό» και υποσχέθηκε πάγωμα των μισθών των ανώτερων κρατικών αξιωματούχων, μέτρα για την μείωση του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αύξηση της φορολογίας για τις πολυεθνικές των εξορύξεων κλπ.[3]
Κάποια εξαιρετικά περιορισμένα μέτρα αποφόρτισης της κατάστασης δεν μπορούν να αποκλειστούν, αλλά ο Τοκάγιεφ υποστηρίχθηκε από όλες τις παραπάνω μεγάλες δυνάμεις για να συνεχίσει τις μπίζνες μαζί τους και να προστατέψει τα κέρδη τους με κάθε μέσο, όπως έκανε 2,5 χρόνια τώρα, απ’ όταν επιλέχθηκε για την πρωθυπουργία από τον επί 29 χρόνια δικτάτορα Ν. Ναζαρμπάγεφ (1990-2019).
Η επόμενη μέρα ξημερώνει διαφορετική και για πλατιά στρώματα της κοινωνίας, που θα βγάλουν συμπεράσματα από την εμπειρία τους, ιδιαίτερα αυτά που συμμετείχαν ενεργά στην κοινωνική έκρηξη. Πρόλαβαν να γευτούν τον αντίκτυπο ενός κλάσματος της δύναμης τους, που άρκεσε για να φύγει νύχτα από τη χώρα όλη η μισητή οικογένεια Ναζαρμπάγεφ.
Τι προκάλεσε την εξέγερση
Η πρώτη διαδήλωση οργανώθηκε δεύτερη μέρα του χρόνου στην πόλη Ζαναοζέν της επαρχίας Μαγκνιστάου, στο δυτικό Καζακστάν κοντά στην Κασπία. Μια πόλη 150 χιλιάδων κυρίως εργαζομένων με μεγάλη ιστορία αγώνων.
Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση της κυβέρνησης Τοκάγιεφ για κατάργηση του κρατικού πλαφόν στην τιμή του υγροποιημένου αερίου πετρελαίου (σ.σ. ανάμειξη προπανίου και βουτανίου) που προκάλεσε διπλασιασμό της τιμής του.
Η μαζική οργή ήταν αναπόφευκτη, καθώς οι φτωχοί Καζάκοι με αυτό το καύσιμο κινούν τα αυτοκίνητα τους, αλλά και δικαιολογημένη, καθώς το Καζακστάν αποτελεί την 11η χώρα στην παγκόσμια κατάταξη με βάση τα αποθέματα πετρελαίου της.[4] Η πρόκληση αυτή οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερη οργή ανάμεσα στους Καζάκους των δυτικών επαρχιών της χώρας, εκεί ακριβώς που εδρεύουν τα εξορυκτικά ντόπια και πολυεθνικά μεγαθήρια, που εργοδοτούν την πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού.
Ας φανταστούμε για λίγο τη συνείδηση αυτών των εργατών που παράγουν τόσο πλούτο και στο τέλος της ημέρας το εισόδημα τους δεν φτάνει να γεμίσει το ντεπόζιτο της σακαράκας τους…
Γρήγορη εξάπλωση
Μέσα σε δύο-τρεις μέρες, οι διαδηλώσεις σε αυτό το κομμάτι της χώρας άρχισαν να δίνουν τη θέση και σε κάποιες αυθόρμητες απεργιακές κινητοποιήσεις. Για παράδειγμα ανακοίνωση του Σοσιαλιστικού Κόμματος Καζακστάν κατέγραψε απεργιακές διαμαρτυρίες στην πετρελαϊκή Tengizchevroil, στα ανθρακωρυχεία της ArmelorMittal Temirtau και της Kazakhmys κλπ. [5]
Μέχρι τις 5 Γενάρη λαϊκές διαδηλώσεις μπήκαν στην ημερήσια ατζέντα και σε άλλες περιοχές της χώρας: Ουράλσκ, Ατιράγιου, Άκτομπε, Άλμα Άτα, Πετροπαβλόσκ, Σεμέι, Όσκεμεν κλπ.
Σιγά-σιγά άρχισαν να εμφανίζονται δίπλα στο κεντρικό αίτημα για κατάργηση των αυξήσεων στα καύσιμα κι άλλα πιο διευρυμένα όπως,
- αύξηση μισθών κατά 100%(!)
- επαναφορά του Συντάγματος του 1993 και των δημοκρατικών δικαιωμάτων της συνάθροισης, της συγκρότησης Σωματείων και πολιτικών κομμάτων,
- κατάργηση της λογοκρισίας,
- αποπομπή του Ναζαρμπάγεφ και εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από όλους τους υποτακτικούς του κλπ.
Τα μπλοκ των διαδηλωτών, όπως άλλωστε σε κάθε εξέγερση στο πρώτο της στάδιο, ήταν αυθόρμητα και ανομοιογενή. Με βάση όμως τις δημοσιογραφικές πληροφορίες που διέρρεαν –παρά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επέβαλε το καθεστώς– στις δυτικές επαρχίες τον τόνο έδιναν κυρίως οι εργαζόμενοι, ενώ στην Άλμα Άτα και σε άλλες περιοχές τον τόνο έδιναν οι άνεργοι, η νεολαία και οι πιο φτωχοί εργαζόμενοι.
Από τις παραχωρήσεις στην ωμή βία
Ένα κοινό στοιχείο πάντως ήταν ο μεγάλος θυμός για τα πυροσβεστικά κόλπα της κυβέρνησης Τοκάγιεφ που στην αρχή ανακοίνωσε την επιστροφή του πλαφόν στις τιμές, αλλά μόνο για τις δυτικές επαρχίες της χώρας και την Άλμα Άτα! Όταν το διαίρει και βασίλευε απέτυχε, ο Τοκάγιεφ ανακοίνωσε κυβερνητικό ανασχηματισμό, κι όταν κι αυτό δεν δούλεψε, ανακοίνωσε την απομάκρυνση του Ναζαρμπάγεφ από τη θέση του προέδρου του Συμβουλίου Ασφάλειας του Καζακστάν.
Αλλά ήταν ήδη αργά για να καταπιούν οι εξεγερμένοι τον θυμό τους που συσσωρευόταν επί δεκαετίες, έτσι το καθεστώς επέλεξε την κατά μέτωπο επίθεση.
Πλούτος και φτώχεια
Η γεωγραφία προίκισε το Καζακστάν με τη στρατηγική θέση μεταξύ Ρωσίας και Κίνας και με το συγκριτικό πλεονέκτημα να μπορεί να συνδέσει τις αγορές της αναδυόμενης Κινέζικης υπερδύναμης και των άλλων οικονομιών της Νότιας Ασίας, με την Ρωσία και την Ε.Ε., μέσω δρόμων, τρένων και της Κασπίας Θάλασσας.
Αποτελεί την μεγαλύτερη οικονομία της Κεντρικής Ασίας, με ένα τεράστιο ορυκτό και φυσικό πλούτο, μαγνήτη για τις ξένες πολυεθνικές που έχουν στήσει πάρτι κερδών από την πρώτη στιγμή που το Καζακστάν ανεξαρτητοποιήθηκε από την πρώην σταλινική ΕΣΣΔ το 1991 και μπήκε στην τροχιά της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.
Είναι η 11η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου διεθνώς, η 10η μεγαλύτερη παραγωγός λιγνίτη, η 5η χαλκού, μέσα στην πρώτη 10άδα στην παραγωγή χρυσού, διαμαντιών κλπ. Επίσης παράγει το 40% του ουρανίου που υπάρχει διαθέσιμο διεθνώς και καταλαμβάνει την πρώτη θέση στη σχετική παγκόσμια λίστα, τροφοδοτώντας τους κολοσσούς της πυρηνικής ενέργειας (Κίνα, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ρωσία, Ουκρανία κλπ). [6]
Κι όμως οι μισοί κάτοικοι αυτής της αχανούς χώρας με τις τεράστιες στέπες, περίπου 9,5 από τα 19 εκ. του συνολικού πληθυσμού, ζουν σε απομονωμένες κοινότητες όπου λείπουν στοιχειώδεις κρατικές υποδομές! Ένα εκατομμύριο υπολογίζεται πως ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ ο βασικός μηνιάτικος μισθός δεν ξεπερνά τα 121 ευρώ! [7]
Ο συνδυασμός της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας δημιούργησε ένα ασφυκτικό τοπίο. Η πρόσφατη εκτίναξη του πληθωρισμού που έκλεισε στο 9% στο τέλος του 2021, ήρθε να κάνει την καθημερινή ζωή των Καζάκων ακόμα χειρότερη!
Η απόφαση της κυβέρνησης για τις τιμές των καυσίμων ήταν τελικά η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
30 χρόνια η ίδια ιστορία
Ένα ποτήρι που γέμιζε επί 30 χρόνια το δεσποτικό καθεστώς Ναζαρμπάγεφ. Ο άνθρωπος που από ηγέτης του Καζακικού Κομμουνιστικού Κόμματος μπήκε επικεφαλής του ομόσπονδου κρατιδίου επί σταλινικής ΕΣΣΔ και παρέμεινε επικεφαλής της νεότευκτης κομπιναδόρικης και διεφθαρμένης Καζάκικης άρχουσας τάξης μέχρι τώρα. Ο Ναζαρμπάγεφ αποτελούσε τον λατρεμένο διαμεσολαβητή των Αμερικάνικων, Ρώσικων και Κινέζικων πολυεθνικών, που ελέγχουν πια το 70% της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου στην χώρα.
Είναι αυτός που σύμφωνα με τα Pandora papers εξασφάλισε στα παιδιά του και τα εγγόνια του αμύθητες περιουσίες και ακίνητα στο εξωτερικό. Αυτός του οποίου το καθεστώς μετονόμασε (το 2019) την πρωτεύουσα της χώρας από Αστάνα σε Νουρσουλτάν (το μικρό όνομα του δικτάτορα!), γέμισε κάθε πόλη με τα αγάλματα του, μετάτρεψε σε ποινικό αδίκημα κάθε αρνητική αναφορά στο όνομα του και μαγείρευε τα αποτελέσματα όλων των εκλογικών αναμετρήσεων επί δεκαετίες σκοράροντας 97% και πάνω!
Είναι αυτός που ματοκύλισε πριν ακριβώς 10 χρόνια τον ηρωικό αγώνα των εργατών στην Ζαναοζέν[8] και που έστησε έναν τεράστιο μηχανισμό απαγόρευσης κάθε εργατικής διεκδίκησης και τιμωρητικής φυλάκισης κάθε αγωνιστή.
Ο χρόνος όμως μετρούσε αντίστροφα, γι’ αυτόν και τον υποτακτικό του, τον Τοκάγιεφ, που κατά τη διάρκεια του 2021 απαγόρευσε ως παράνομες 60 μεγάλες εργατικές απεργίες, ιδιαίτερα στον εξορυκτικό τομέα της οικονομίας, στις δυτικές επαρχίες της χώρας.[9]
Και τώρα τι;
Η εξέγερση στο Καζακστάν, ακόμα και ηττώμενη, «εξαφάνισε» έναν ακόμα μισητό δικτάτορα. Όχι όμως και τον διάδοχο του, τον Τοκάγιεφ και το καθεστώς του.
Δυστυχώς οι εξεγερμένοι δεν κατάφεραν να βάλουν σε κίνηση το σύνολο της εργατικής τάξης της χώρας και να παραλύσουν την οικονομία. Δεν κατάφεραν να επεξεργαστούν ένα κεντρικό πρόγραμμα αιτημάτων που να απαντά στις ανάγκες των εργαζομένων, των νεολαίων και των λαϊκών στρωμάτων στην χώρα. Ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα απαλλοτρίωσης της εξουσίας των ολιγαρχών και των πολυεθνικών και εθνικοποίησης των στρατηγικών τομέων της οικονομίας κάτω από εργατικό έλεγχο και δημοκρατική αυτοδιαχείριση.
Αργά ή γρήγορα όμως θα επιστρέψουν. Και μέχρι τότε τα πιο πολύτιμα εργαλεία τους θα είναι οι δικές τους οργανώσεις, συνδικαλιστικές και πολιτικές· καθώς και τα διδάγματα από την πρόσφατη εξέγερση. Η ανάγκη του χτισίματος μιας μαζικής, επαναστατικής, σοσιαλιστικής, διεθνιστικής Αριστεράς είναι ο απαραίτητος όρος για την επιτυχία κάθε μεγάλης εξέγερσης σε κάθε μέρος του πλανήτη.
________________________
[1] wikipedia.org: Collective Security Treaty Organization (την CSTO αποτελούν Αρμενία, Λευκορωσία, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Καζακστάν, Ρωσία)
[2] thediplomat.com: Kazakhstan’s Tokayev Orders Troops to ‘Shoot to Kill Without Warning’
[3] reuters.com: Russian troops to quit Kazakhstan, says president, taking aim at the elite
[4] wikipedia.org: Κατάλογος χωρών ανά αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου
[5] ergasianet.gr: Καζαχστάν: «Ποτάμι» το αίμα στο Αλμάτι, αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των νεκρών. Ήδη επιχειρεί ο ρωσικός στρατός
[6] wsj.com: Kazakhstan Unrest Pushes Up Uranium and Oil Prices
[7] wageindicator.org: Minimum Wage – Kazakhstan
[8] xekinima.org: Καζακστάν: Άγρια καταστολή με πάνω από 50 νεκρούς!
[9] industriall-union.org: Ten years after Zhanaozen, Kazakh unions still under pressure
