Δημοσιεύουμε άρθρο της Κατερίνας Ράλλη, εκπαιδευτικού
Ύστερα από σχεδόν εννιά μήνες, με την κυβέρνηση να διαμορφώνει τη ζωή μας κατά το δοκούν με πρόσχημα τον ιό, τα απαραίτητα μέτρα για τη δημόσια υγεία βρίσκονται άθικτα σε κάποιο τραπέζι. Αντ’ αυτών, βασικοί πυλώνες της κοινωνικής μας ζωής, όπως το σχολείο, κλονίζονται και οι δικαιολογίες είναι σαθρές και αβάσιμες. Η μάχη για ένα σχολείο που να απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, εθνικής καταγωγής και κοινωνικής τάξης τίθεται απότομα (αλλά προσωρινά) σε παύση, από τον τρόπο που επέλεξε το υπουργείο Παιδείας να αντιμετωπίσει την πανδημία. Είναι αδύνατο να μιλήσουμε για ίση κι ενεργό συμμετοχή όλων στο εκπαιδευτικό σύστημα, υπό το καθεστώς της τηλεκπαίδευσης. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος της δυσκολίας, αρκεί να εξετάσουμε τις παρούσες συνθήκες διαβίωσης της μέσης οικογένειας που ζει δίπλα μας και δεν είναι άλλη από εμάς, τους συγγενείς μας, τους συναδέλφους και τους φίλους μας.
Αν μιλήσουμε για τις μαθήτριες και τους μαθητές, η καθημερινότητα που καλούνται να διαχειριστούν, διέπεται από βασικές απώλειες. Πρώτη και κύρια είναι η απώλεια ρουτίνας, μιας ρουτίνας που τους στερείται, διότι το κράτος απέτυχε να προστατέψει τις σχολικές δομές του, με ολιγομελή τμήματα και πρόσληψη προσωπικού. Ακόμη, στερούνται την κοινωνικοποίηση και την καθημερινή επικοινωνία με τους ανθρώπους που ανήκουν στο ίδιο πλαίσιο. Κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει ότι το αίσθημα του ανήκειν δρα καταλυτικά στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και του αξιακού κώδικα. Μπορεί να αισθάνονται την εξοικείωση με τα τεχνολογικά μέσα, τουλάχιστον όσοι έχουν πρόσβαση σε αυτά, σύντομα όμως θα κληθούν να ανεχτούν τη στείρα επαφή με μια οθόνη που δε θυμίζει σε τίποτα την ανθρώπινη επικοινωνία, ούτε τη μαθησιακή διαδικασία που γνώριζαν ως τώρα. Χαρακτηριστικό είναι, ότι εμφανίζονται παιδιά πρώτης παιδικής ηλικίας να καταρρέουν ψυχικά μπροστά στην κάμερα, αδυνατώντας να συμμετέχουν. Εκτίθενται στην ακτινοβολία της οθόνης παιδιά προσχολικής ηλικίας (διά τον φόβον των διδάκτρων), χωρίς αυτό τελικά να προσφέρει τίποτα εκπαιδευτικά, όσο κι αν παλεύουν οι δάσκαλοι με τα πενιχρά μέσα που τους παρέχονται. Θα πρέπει βέβαια να ειπωθεί, ότι δεν υπάρχει -για δεύτερη φορά- καμία πρόβλεψη για τους αρκετούς μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο ή σε κάποιον υπολογιστή. Και πάλι από τη μεριά της κυβέρνησης η ανισότητα είναι εμφανής. Δίνεται εκ νέου η ευκαιρία στα ιδιωτικά σχολεία, να δράσουν ανενόχλητα εκτός πλαισίου και να παρουσιάσουν τα ιδρύματά τους ως πανάκεια, για γονείς που αντέχουν να πληρώνουν δίδακτρα.
Στην όχι και πολύ αντίπερα όχθη, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να στηρίξουν στις πλάτες τους ένα σύστημα εκπαίδευσης, για το οποίο δε γνωρίζουν το παραμικρό και το οποίο δεν είναι εν γένει έτοιμο ή δοκιμασμένο, ώστε να αντικαταστήσει έστω κι ένα κομμάτι της εκπαιδευτικής, διά ζώσης διαδικασίας. Κόντρα σε κάθε προηγούμενη γνώση, το ηλεκτρονικό μάθημα δεν εντάσσεται σε κανένα αναλυτικό πρόγραμμα και ο τρόπος διεξαγωγής του βρίσκεται στη διάθεση του κάθε εκπαιδευτικού και στο έλεος του οικιακού του εξοπλισμού. Κάθε έννοια προσωπικού χώρου καταλύεται και κάθε προσπάθεια συμπερίληψης πέφτει στο κενό, με τους εκπαιδευτικούς παράλληλης στήριξης μάταια να αναρωτιούνται πώς θα κάνουν τη δουλειά τους. Η απόφαση του υπουργείου να διεξάγει την τηλεκπαίδευση σε συνεργασία μόνο με έναν πάροχο, υπερφορτώνει το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο σε τέτοιο βαθμό που η σύνδεση μαθητών και δασκάλων, τουλάχιστον όπως συνέβη τις πρώτες μέρες εφαρμογής, είναι πραγματικά αδύνατη. Δεδομένη και σε αυτή την περίπτωση, είναι η απώλεια του πιο ουσιαστικού και ζωντανού κομματιού της δουλειάς του δασκάλου, της σχέσης του με τους μαθητές. Βασικά χαρίσματα ενός δημιουργικού εκπαιδευτικού, όπως ο αυθορμητισμός, το χιούμορ και η ενσυναίσθηση τίθενται σε αναστολή λειτουργίας, μπροστά σε έναν ενεργό υπολογιστή. Αξίζει να σημειωθεί, πως αν κάποιος εκπαιδευτικός κατέχει διπλό ρόλο, αυτόν του γονέα και δασκάλου ταυτόχρονα, είναι υποχρεωμένος να δώσει προτεραιότητα στην επαγγελματική του ταυτότητα, ακόμη κι αν είναι αναπληρωτής σε κάποια επαρχία, χωρίς βοήθεια στο σπίτι, γιατί η έγκριση της άδειας ειδικού σκοπού, βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε διευθυντή και δίνεται μόνο εφόσον ο τελευταίος κρίνει πως δεν παρακωλύεται η λειτουργία της σχολικής του μονάδας.
Δε θα μπορούσαμε φυσικά, να αφήσουμε εκτός την επιβάρυνση των γονέων πολυεπίπεδα. Προσπαθώντας να αποδεχθούν τις νέες συνθήκες εργασίας και την έλλειψη κάθε ορίου ανάμεσα σε προσωπική, επαγγελματική και οικογενειακή ζωή, καλούνται να υποστηρίξουν την εκπαίδευση των παιδιών τους, κάτι που αποτελεί ξεκάθαρη ευθύνη του κράτους. Στο από καθέδρας διάγγελμα η υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε, πως το ωράριο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης διαμορφώνεται από τις 14:00 ως τις 17:00, με σκοπό να διευκολύνει τους εργαζόμενους γονείς. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα, σε ποιες ειδικότητες επαγγελματιών αναφέρεται, όταν μιλάει για σχόλασμα στις 14:00; Η ζοφερή πραγματικότητα για τις οικογένειες, ειδικά αυτές με πάνω από ένα παιδί, είναι πως οι νέες απαιτήσεις τηλεργασίας και τηλεκπαίδευσης είναι δυσβάσταχτες, τόσο οικονομικά (ταυτόχρονη κατοχή και χρήση πολλαπλών συσκευών δικτύωσης σε υψηλές ταχύτητες σύνδεσης) όσο και ψυχικά (απομόνωση, δυσκολία στην επικοινωνία, ελάχιστος χρόνος που αναλογεί στον καθένα, καθόλου γνώριμο περιβάλλον). Κι όλα αυτά, όπως αναφέρεται ξανά, μόνο για τις οικογένειες που δύνανται να τα διαθέτουν. Για τις υπόλοιπες δεν υπάρχει καμία μέριμνα, καθώς από ό,τι φαίνεται η κυβέρνηση θεωρεί πως έκανε το χρέος της με τις μάσκες-αερόστατα και τα παγούρια-μπρελόκ. Είναι πλέον εμφανές πως το συγκεκριμένο ωράριο επιλέχθηκε, ώστε να μην αναπροσαρμοστεί το πρόγραμμα της δευτεροβάθμιας που μετά βίας είχε συγκροτηθεί την τελευταία στιγμή. Κι εδώ το πλάνο στέφθηκε με απόλυτη αποτυχία, εφόσον τελικά καταγράφονται δυσκολίες σύνδεσης σε όλες τις βαθμίδες. Αρκετοί είναι οι γονείς που επιλέγουν να μεταβαίνουν στο χώρο εργασίας τους, με ό,τι ρίσκο για την υγεία τους συνεπάγεται αυτό, ώστε να αφήνουν ελεύθερο το δυσλειτουργικό διαδικτυακό πεδίο για τους μαθητές. Γεγονός που δημιουργεί φαύλο κύκλο σε σχέση με το κλείσιμο των σχολείων για τη μείωση της κινητικότητας των γονέων.
Η λίστα των επιπτώσεων του νέου αυτού τρόπου εκπαίδευσης που επέλεξε η κυβέρνηση, έναντι μέτρων ορθών υγειονομικά και παιδαγωγικά, είναι σίγουρα κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που παρουσιάζεται εδώ. Ο τρόπος άλλωστε που επιχειρούν οι ιθύνοντες να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους, εξαρτάται από τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι ίδιοι την πραγματικότητα και την αμεσότητα μιας ανάγκης. Από το βαθμό που η δίψα τους για εξουσία, δε μπαίνει πάνω από τη σωστή και δίκαιη πολιτική, τις ανάγκες των πολιτών και την κοινωνική δικαιοσύνη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, φαίνεται πως ό,τι κι αν επιλέξουμε να βάλουμε στο διπλανό ζυγό, η τηλεκπαίδευση θα παραμένει απευκταίο βαρίδι για τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς, αλλά αναγκαίο επακόλουθο της απραξίας των υπευθύνων. Ακόμα κι αν δεχτούμε πως στο σημείο που βρισκόμαστε, δεν μπορούσε να αποφευχθεί το κλείσιμο των σχολικών δομών, η συστηματική άρνηση της κυβέρνησης να προετοιμαστεί για το απόλυτα προβλέψιμο δεύτερο κύμα της πανδημίας, τόσο σε υγειονομικό όσο και σε εκπαιδευτικό επίπεδο, είναι εγκληματική. Όφειλαν να έχουν προβλέψει τα στοιχειώδη: προετοιμασία και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, συνεργασία με περισσότερους παρόχους και δημιουργία ενός σύγχρονου και λειτουργικού δικτύου με πρόβλεψη για καθολική ένταξη, παροχή εξοπλισμού στους μαθητές και ουσιαστικά μέτρα, όπως προσλήψεις εκπαιδευτικών και προσωπικού καθαριότητας, μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη, επίταξη κτιρίων σε αχρησία. Έτσι, οι εξ’ αποστάσεως τάξεις θα αποτελούσαν αποκλειστικά προσωρινή και ταυτόχρονα αποτελεσματική λύση.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τέσσερις βασικοί άξονες της Διεθνούς Επιτροπής για την εκπαίδευση στον 21ο αι.:
1) μαθαίνω πώς να μαθαίνω, για να μπορώ να επωφεληθώ από τις ευκαιρίες που μου προσφέρει η εκπαίδευση σε όλη τη διάρκεια της ζωής.
2) Μαθαίνω πώς να πράττω, για να αντιμετωπίζω καταστάσεις, να ενεργώ, να εργάζομαι.
3) Μαθαίνω να συμβιώνω, για να κατανοώ της κοινωνικές αλληλεξαρτήσεις, να σέβομαι τον πλουραλισμό και να διεκδικώ αμοιβαία κατανόηση.
4) Μαθαίνω να υπάρχω, αναπτύσσω προσωπικότητα, πνευματική ανεξαρτησία, κριτική ικανότητα, προσωπική υπευθυνότητα.
Τίποτα από αυτά δεν είναι δυνατό να διαμορφωθεί προς τη σωστή κατεύθυνση της κοινωνικής συνοχής, με τις συνθήκες που επικρατούν στο σχολικό δίκτυο αυτή την στιγμή. Η έννοια της εκπαίδευσης περιλαμβάνει την πλήρη ολοκλήρωση του ατόμου, όχι μόνο αυτού που φοιτά σε ένα σχολείο, αλλά οποιουδήποτε ανήκει στο ίδιο κοινωνικό σύνολο, αλληλεπιδρά κι αλληλεξαρτάται. Η τηλεκπαίδευση της κας Κεραμέως, με τις συνθήκες που πραγματοποιείται εν έτει 2020, παραπέμπει σε συστήματα των προβιομηχανικών εποχών, όπου φοιτούσαν στα σχολεία όσοι είχαν χρόνο και χρήμα, ενώ η τύχη των υπολοίπων ήταν ήσσονος σημασίας. Αναλογιζόμενοι πως στην Ελλάδα η δημόσια δωρεάν παιδεία θεσπίστηκε ήδη από το 1834, μπορούμε να συμπεράνουμε την απαξίωση που γνωρίζει στις μέρες μας το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και την αδιαφορία των αρχών για τους ανθρώπους που το απαρτίζουν . Μπορούμε πια ευθαρσώς να πούμε, πως η διαχείριση της έκτακτης κατάστασης ή καλύτερα η παντελής απουσία της από την πλευρά της κυβέρνησης, αποτελεί δημόσιο κίνδυνο για την ψυχική και σωματική υγεία και την κοινωνική συγκρότηση και δυσχεραίνει την ήδη επιβαρυμένη από την πανδημία καθημερινότητα των πολιτών.
