Του Θόδωρου Μαράκη
Το κείμενο αυτό αποτελείται από 3 μέρη. Διαβάστε εδώ το 1ο και εδώ το 2ο μέρος. Σήμερα, το 3ο και τελευταίο μέρος
Κυρίαρχος της πόλης
Το δολοφονικό κτύπημα των απεργών δεν έκαμψε το ηθικό τους, αντίθετα:
«Μόλις… μαθεύτηκε το ματοκύλισμα των εργατών, ξεχύθηκαν στους κεντρικούς δρόμους απ’ όλες τις συνοικίες της πόλης αμέτρητα πλήθη λαού γεμάτα οργή για τα όσα είχαν προηγηθεί. Ο λαός διαδηλώνει έξω από τα αστυνομικά τμήματα ζητώντας την τιμωρία των δολοφόνων και απειλεί να λιντσάρει όσους πρωτοστάτησαν στη σφαγή των εργατών».
Με διαταγή του διοικητή του Γ’ Σώματος Στρατού οι χωροφύλακες ήταν κλεισμένοι στα αστυνομικά τμήματα. Στην πραγματικότητα τους είχε μαντρώσει η οργή του λαού, ο οποίος είχε γράψει «στα παλιά του τα παπούτσια» τον στρατιωτικό νόμο του στρατηγού που απαγόρευε:
«…πάσαν συγκέντρωση και ολίγων ακόμη προσώπων εις κλειστόν και ανοικτόν χώρον…. με αποτέλεσμα ο λαός να βρεθεί για 36 ώρες κυρίαρχος της πόλης». («Ο Ηρωικός Μάης της Θεσσαλονίκης του ’36», σελ. 52).
Στην πραγματικότητα είχαμε δυαδική εξουσία! Το αστικό κράτος δεν μπορούσε να ασκήσει την εξουσία του. Γιατί
«Παρά την απαγόρευση ο εξαγριωμένος λαός συνεχίζει να κατακλύζει το κέντρο της πόλης και να πραγματοποιεί διαδηλώσεις σ’ ένδειξη διαμαρτυρίας». (Σελ. 53).
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» της ημέρας εκείνης:
«…οι διαδηλωτές φτάνουν τις 20.000…»
και τα συνθήματα που κυριαρχούν είναι:
«Κάτω οι δολοφόνοι» , «Κάτω ο Μεταξάς», «ΕΚΔΙΚΗΣΗ, ΕΚΔΙΚΗΣΗ»
Και συνεχίζει το ρεπορτάζ:
«Από το μεσημέρι του Σαββάτου και μετά, ο λαός είναι στη κυριολεξία κυρίαρχος της πόλης. Και ο λαός όταν έχει σωστή καθοδήγηση ξέρει πως πρέπει να φερθεί». (Οι υπογραμμίσεις δικές μας).
Σωστή καθοδήγηση λοιπόν! Η οποία σαν τέτοια, καταφέρνει να… συγκρατήσει τους εξεγερμένους καθώς
«…δεν σημειώνεται κανένα απολύτως επεισόδιο, δεν παρατηρείται καμιά βίαιη και παράνομη πράξη».
Συγχαρητήρια στην «σωστή καθοδήγηση» του ΚΚΕ που διασφαλίζει ότι τη στιγμή που σφάζονται εργάτες, δεν γίνεται καμία «βίαιη» και καμία «παράνομη» πράξη –με βάση το αστικό δίκαιο– από μέρους των εργατών.
Την ίδια στιγμή ωστόσο, υπάρχουν προχωρήματα, καθώς η βάση του κινήματος σπρώχνεται στο να κτίσει, εκ των πραγμάτων, δικά της όργανα εξουσίας για να καλύψει το κενό που έχει δημιουργηθεί!!
«Η Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή σχηματίζει “λαϊκές φρουρές” που αποβλέπουν στην τήρηση της τάξης, ενώ οι εργοστασιακές φρουρές οπλίζονται με ρόπαλα και δεν επιτρέπουν σε κανένα να πλησιάσει στα εργοστάσια για να μην πάθουν ζημιά τα μηχανήματα».
Συντελείται την ίδια στιγμή ένα άλλο, κρίσιμης σημασίας βήμα, καθώς:
«…ο λαός συνενώνεται με το στρατό. (…) Οι εργάτες και οι στρατιώτες συναδελφώνονται, αγκαλιάζονται, φιλιούνται και ορκίζονται κοινό αγώνα. Ένα τάγμα μάλιστα του στρατού που διατάχθηκε για την τήρηση της τάξης, διαλύθηκε και οι στρατιώτες ενώθηκαν με τον λαό». (Σελ 54 – 57).
Ηγεσία κατώτερη των περιστάσεων
Οι συνθήκες είναι συνθήκες «δυαδικής εξουσίας». Η εργατική τάξη δημιουργεί από τα κάτω δικά της όργανα για να καλύψουν το κενό που υπάρχει. Η «σωστή καθοδήγηση» όμως δεν επιτρέπει στα όργανα αυτά να αμφισβητήσουν την εξουσία της άρχουσας τάξης, των κομμάτων της και του κράτους της. Έτσι,
«…με πρωτοβουλία του ΚΚΕ γίνεται διάβημα των βουλευτών… στη Γενική Διοίκηση (για) … να δώσει άδεια συγκέντρωσης και να ανοιχτούν όλα τα εργατικά κέντρα».!!
Με το λαό κυρίαρχο της πόλης, εξαγριωμένο και εξεγερμένο στους δρόμους, να έχει στη πράξη καταργήσει το στρατιωτικό νόμο και τη διοίκηση του στρατηγού και την πόλη κατειλημμένη από το πλήθος των συναδελφωμένων εργατών στρατιωτών, με τους χωροφύλακες μαντρωμένους στα αστυνομικά τμήματα για να μην τους λιντσάρει ο λαός, οι βουλευτές του ΚΚΕ ζητούν άδεια(!!!) από τη γενική διοίκηση για να κάνουν συγκέντρωση! Πρόκειται για πλήρη αναγνώριση και αποδοχή της εξουσίας του κεφαλαίου! Για δήλωση πίστης, ότι δεν πρόκειται να αμφισβητηθεί αυτή η εξουσία! Για δήλωση υποταγής στο κεφάλαιο και το αστικό κράτος!
Αποτέλεσμα:
«Αργά το απόγευμα του ματωμένου Σαββάτου η επιτροπή αγώνα των απεργών πήρε μετά από συνεννόηση με τις στρατιωτικές αρχές την άδεια για να γίνει η κηδεία των σκοτωμένων εργατών…»!! (Σελ. 57).
Στην ουσία μετέτρεψαν τη δυνατότητα κατάληψης της εξουσίας σε υποτέλεια και την κηδεία σε «λιτανεία»!
Η υπόλοιπη Ελλάδα όμως ξεσηκώνεται:
«… Η είδηση της άνανδρης δολοφονίας των απλών εργατών ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών απ’ άκρη σ’ άκρη στη χώρα. Ξεσπούν αμέσως παλλαϊκές απεργίες διαμαρτυρίας στην Καβάλα, το Αγρίνιο, στη Λάρισα, το Κιλκίς, στη Λαμία, στη Κομοτηνή. Στην Κοκκινιά πραγματοποιείται μεγάλη διαδήλωση χιλιάδων εργατών με κεντρικό σύνθημα “εκδίκηση”».
Αλλά «η σωστή καθοδήγηση» αντί να συντονίσει τον Πανελλαδικό ξεσηκωμό σ’ ένα κίνημα διαρκείας και να του δώσει έστω και τώρα την προοπτική μιας γενικής πολιτικής απεργίας πάνω στη βάση του αιτήματος των κινημάτων για την ανατροπή της κυβέρνησης του Μεταξά, για την εργατική εξουσία, κατευθύνει ξανά το κίνημα στο κοινοβουλευτικό δρόμο: Παραδίνει την πρωτοβουλία των κινήσεων στα αστικά κόμματα και ιδιαίτερα στους Φιλελεύθερους, οι οποίοι ανοιχτά στήριζαν τη κυβέρνηση του Μεταξά και τις μεθόδους της για την συντριβή του ανερχόμενου επαναστατικού κινήματος των μαζών.
Έτσι πάνω σ’ αυτή τη πολιτική βάση και λογική είχαμε πρώτα τη συνεδρίαση και ανακοίνωση της κοινοβουλευτικής ομάδας (ΚΟ) του Παλλαϊκού Μετώπου και μετά δύο μέρες την ανακοίνωση με τις θέσεις του ΚΚΕ!
Στις 10 του Μάη
«…το απόγευμα του ματωμένου Σαββάτου…» συνεδριάζει η ΚΟ και «…αφού συζήτησε πάνω στη κατάσταση ύστερα από το ματοκύλισμα του λαού της Θεσσαλονίκης… και έλαβε γνώση του ψηφίσματος του παλλαϊκού συλλαλητηρίου… που υιοθετεί απόλυτα, αποφασίζει:
- Να ζητήσει την άμεση παραίτηση της κυβέρνησης Μεταξά.
- Τον άμεσο σχηματισμό κυβέρνησης από τη δημοκρατική πλειοψηφία (σ.σ.: πού, επιτέλους, βλέπανε τη «δημοκρατική πλειοψηφία»; Όταν γνώριζαν πολύ καλά και μάλιστα το είχαν καταγγείλει και δημόσια ότι ο Σοφούλης στήριζε τον Μεταξά;!) και την άμεση και απόλυτη εφαρμογή του συμφώνου Παλλαϊκού Μετώπου- Φιλελευθέρων». (Σ.σ.: επιμένουν σ’ αυτό παρότι ο Σοφούλης είχε αρνηθεί ότι υπήρχε τέτοιο Σύμφωνο).
- Την άμεση σύγκλιση της Βουλής για το ξεκαθάρισμα της κατάστασης σύμφωνα με την παλλαϊκή θέληση όπως εκδηλώθηκε στο σημερινό συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης. Σε περίπτωση που η Βουλή δεν κληθεί, είτε η πλειοψηφία της ταχθεί αλληλέγγυα με τα κυβερνητικά εγκλήματα, η ΚΟ του Παλλαϊκού Μετώπου θα αγωνισθεί για την άμεση διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών για συντακτική συνέλευση». (Σελ. 58, οι υπογραμμίσεις δικές μας).
Κοινοβουλευτικός κρετινισμός σ’ όλο του το μεγαλείο!! Με το λαό ξεσηκωμένο απ’ άκρη σ’ άκρη σ’ όλη την Ελλάδα το μόνο που έχει να προτείνει το ΚΚΕ είναι η βουλή να καταγγείλει την κυβέρνηση, διαφορετικά να γίνουν νέες εκλογές.
Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι αφού έχει δοξάσει τον «κοινοβουλευτικό δρόμο», στην παράγραφο 5 της ανακοίνωσης,
«…καλεί όλον τον εργαζόμενο Λαό στην άμεση κήρυξη γενικής Παλλαϊκής Πανελλαδικής Απεργίας για το σάρωμα της κυβέρνησης των δολοφόνων…»
Αλλά δεν την ορίζει συγκεκριμένα!! Και δεν ορίζει σχέδιο με το οποίο η απεργία θα «σαρώσει την κυβέρνηση!!
Ποιο το νόημα να καλείς σε γενική απεργία χωρίς συγκεκριμένο σχεδιασμό και χωρίς το στόχο του να την μετατρέψεις σε κεντρικό σημείο συσπείρωσης όλων των δυνάμεων με στόχο το μεγαλύτερο δυνατό πλήγμα στον ταξικό εχθρό;
Στην παράγραφο 6,
«καλεί τον εργαζόμενο Λαό να σχηματίσει κατά πόλιν επιτροπές Λαϊκής Σωτηρίας για την αντιμετώπιση της κατάστασης».
Για να προχωρήσει στη συνέχεια η ΚΟ του Παλλαϊκού Μετώπου στην κορύφωση της «επαναστατικής» της πρότασης, εξαγγέλλοντας ότι:
«…θα καλέσει σήμερα όλα τα κόμματα και θα κάνει διάβημα στο Βασιλιά (!!!) για το ξεκαθάρισμα της κατάστασης σύμφωνα με την παλλαϊκή θέληση».[1]
Δεν υπάρχουν λέξεις να περιγράψουν ή να σχολιάσουν αυτό τον εκφυλισμό της ηγεσίας του ΚΚΕ! Πρόκειται για τον απόλυτο εξευτελισμό ενός κόμματος που μιλά στο όνομα των παραδόσεων του ρωσικού Οκτώβρη!
Και στις 12 του Μάη έρχεται και η «Ανακοίνωση της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ» (τόσο γρήγορα!) για να ξεκαθαρίσει στις λαϊκές μάζες ότι:
«…διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα των δολοφονιών τους.. (όταν προσπαθούν να παρουσιάσουν τα επαναστατικά γεγονότα της Θεσσαλονίκης)…για κομμουνιστικές εξεγέρσεις κλπ».
Ας μην υπάρχει λοιπόν καμία παρεξήγηση! Το ΚΚΕ δεν ενδιαφέρεται για «κομμουνιστικές εξεγέρσεις»! Κι όσοι υποστηρίζουν κάτι τέτοιο είναι συκοφάντες! Πρέπει να παραδεχτούμε πως σ’ αυτή την ανακοίνωση του ΚΚΕ η ηγεσία του λέει την αλήθεια όπως πραγματικά είναι. Η εξέγερση δεν ήταν αποτέλεσμα δικών της πρωτοβουλιών και προθέσεων. Ήταν αποτέλεσμα της αυθόρμητης αντίδρασης των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων στη δολοφονική επίθεση της κρατικής μηχανής.
Αιτία της εξέγερσης, γράφει η ανακοίνωση της Κ.Ε., είναι:
«…η μοναρχική κυβέρνηση (που) δολοφόνησε δεκάδες εργαζομένων…».
»Αυτό ξεσήκωσε απόλυτη δικαιολογημένη παλλαϊκή θύελλα σ’ όλη τη χώρα. Ο λαός ζητά ικανοποίηση.
»Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας εκπρόσωπος της πιο πρωτοπόρας μερίδας του εργαζόμενου λαού, διακηρύσσει ότι σήμερα άμεσα συμφέρον του λαού και της χώρας (σ.σ.: σε ποια τάξη ανήκει η χώρα;) είναι η εκδίωξη της μεταξικής κυβέρνησης… και ο σχηματισμός κυβέρνησης από τη δημοκρατική πλειοψηφία της Βουλής, που θα ικανοποιήσει τα πιο άμεσα οικονομικά και πολιτικά αιτήματα του λαού».
Ξανά το παραμύθι της «δημοκρατικής πλειοψηφίας» που θα ικανοποιήσει τα αιτήματα του λαού!
Το ΚΚΕ, με αυτή τη θέση, πρόσφερε την εξουσία σε μια ανύπαρκτη φιλελεύθερη αστική τάξη που εκείνη με τη σειρά της θα την παρέδιδε στο δικτάτορα Μεταξά!! Η ηγεσία του ΚΚΕ μέσα σε μια κατάσταση επαναστατική, περιόριζε την πρότασή της στην ανάγκη να ικανοποιηθούν «τα πιο άμεσα οικονομικά και πολιτικά αιτήματα του λαού». Πέταγε, με άλλα λόγια, από τα χέρια της σαν καφτό κάρβουνο το καθήκον της εξουσίας που της έβαζε η αντικειμενική κατάσταση και η ιστορία! Δεν ήταν λάθος, ήταν προδοσία!!
Συνεχίζει η ανακοίνωση:
«Ο λαός και ο στρατός πρέπει ενωμένοι και κατά το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης να ματαιώσουν τα εγκληματικά σχέδια των πιο λυσσασμένων εχθρών της Ελλάδας και να επιβάλλουν τη λαϊκή θέληση.”[2]
Ποιοι είναι οι εχθροί της Ελλάδας στους οποίους αναφέρεται η ανακοίνωση της Κ.Ε. χωρίς να τους προσδιορίζει; Και ποιας Ελλάδας είναι εχθροί; Της Ελλάδας του κεφαλαίου ή των εργαζομένων; Για να «επιβληθεί η λαϊκή θέληση» όπως ζητούσε το ΚΚΕ θα έπρεπε το ίδιο να μπει επικεφαλής του αγώνα για ριζική πολιτική και κοινωνική ανατροπή. Αυτό ήταν που η ηγεσία απόφευγε πάση θυσία – και μετέθετε την ευθύνη γι’ αυτό σε μία ανύπαρκτη φιλελεύθερη αστική τάξη.
Ο Σοφούλης αρχηγός του κόμματος των Φιλελεύθερων, ένας έξυπνος πολιτικός και πιστός υπηρέτης των συμφερόντων της τάξης του, μπροστά στην λαϊκή κατακραυγή αναγκάζεται να καταδικάσει, με δηλώσεις του,
«τα αιματηρά γεγονότα της Θεσσαλονίκης, εξεπέρασαν κάθε προηγούμενη απάνθρωπον συμπεριφορά του κράτους και των οργάνων του κατά της εργατικής τάξεως». («Ο ηρωικός Μάης…» σελ. 58, υποσημείωση 1)
Αλλά όσο αφορά το αίτημα για την «Εκδίωξη της Μεταξικής κυβέρνησης» και το «σχηματισμό κυβέρνησης από τη δημοκρατική πλειοψηφία της Βουλής» το αγνοεί! Γιατί το «συμφέρον της χώρας» όπως το καταλάβαινε η τάξη του κεφαλαίου που εκπροσωπούσε, τους υποχρέωνε να συνεχίσουν να «…υποστηρίζουν την κυβέρνηση Μεταξά».
Άλλωστε για την άρχουσα τάξη, ο Μεταξάς δεν ήταν δολοφόνος, ήταν αυτός που είχε πολεμήσει τον ταξικό εχθρό, το εργατικό-λαϊκό κίνημα! Γι’ αυτό το μόνο που κάνει, ο Σοφούλης, για τα μάτια του κόσμου που ακολουθεί τους Φιλελεύθερους είναι να το ρίξει στις κατάρες:
«το αίμα των πεσόντων θα πέση επί της κεφαλής των οργάνων του κράτους, τα οποία με τόσην αναλγησίαν εσκότωσαν τους απεργούς…». (ο. π.).
Θα μπορούσε επί πλέον να συμπλήρωνε: «τι ψυχή θα παραδώσουν όλοι αυτοί στο Μεγαλοδύναμο;».
Όσο αφορά το περίφημο «Σύμφωνο Σκλάβαινα-Σοφούλη» όπως μας πληροφορεί η ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ την 1η Ιούνη του 1936,
«…το κόμμα των φιλελευθέρων κάτω από την πίεση των αντιδραστικών πλουτοκρατικών κορυφών άρχισε πια ανοιχτά (σ.σ.: γιατί πριν το έκανε στα μουλωχτά) να προδίδει και να εγκαταλείπει το σύμφωνο, παρά το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η τέτοια πολιτική… έρχεται σε ριζική αντίθεση με τα πλατιά λαϊκά στρώματα που τους ακολουθούν».[3]
Είναι απίστευτο το πώς κατάντησε ο Σταλινισμός την πολιτική σκέψη των κομμουνιστών με τη «θεωρία των σταδίων» σε σημείο να εκλιπαρούν τους αστούς για την εφαρμογή «του Συμφώνου» για συνεργασία και να υποδεικνύουν, από την άλλη, στους αστούς ποιο είναι το δήθεν συμφέρον τους, αντί να καταγγέλλουν τους Φιλελεύθερους ότι παρέδιδαν την εξουσία στο Βασιλιά και το ανδρείκελο του τον Μεταξά!!
Κάτω λοιπόν από την «σωστή καθοδήγηση» μετά την κηδεία-διαδήλωση:
«Το βράδυ ο λαός κατάκοπος από την υπερένταση του σημαδεμένου από την ιστορία διημέρου, αποσύρεται για να ξεκουραστεί. Είναι η δεύτερη μέρα που νοιώθει ότι είναι αφέντης της πόλης και μοναδική εξουσία (σ.σ.: ξέχασαν οι συντάκτες της μπροσούρας ότι για να γίνει η συγκέντρωση, η πορεία και η κηδεία η «μοναδική εξουσία» ζήτησε άδεια από το στρατηγό!!). Κι αρχίζει να κάνει όνειρα για τη διατήρηση αυτής της εξουσίας».
Δεν είχε καταλάβει ότι η «σωστή καθοδήγηση» την είχε ήδη παραδώσει την εξουσία και ότι πράγματι ανήκε στη σφαίρα του ονείρου, η «διατήρηση αυτής της εξουσίας».
Και του λόγου το αληθές:
«Για τις αδυναμίες και τα λάθη που έγιναν τότε, λέει σ’ ένα άρθρο του στην ΚΟΜΕΠ του Μάη του 1975 ο παλαίμαχος αγωνιστής Μιχάλης Σινάκος γράφει: “Τοπικά η κομματική οργάνωση της Θεσσαλονίκης και η περιφερειακή κομματική οργάνωση της Μακεδονίας δεν πήραν από την πρώτη στιγμή όλα τα επιβαλλόμενα μέτρα για την περιφρούρηση της πανεργατικής απεργίας. Επαναπαύτηκαν στις επιτυχίες των δύο πρώτων ημερών της 9 και 10 του Μάη (…) Χαρακτηριστικό γεγονός οι εργατικές φρουρές που περιφρουρούσαν την τάξη μαζί με στρατιωτικές μονάδες τη νύχτα της 10 του Μάη διαλύθηκαν. Έτσι στις 11 του Μάη το πρωί, πέτυχε η μανιασμένη εξόρμηση των δυνάμεων της χωροφυλακής και της ασφάλειας, που βρίσκοντας απεριφρούρητη την απεργία μπόρεσαν με τις μαζικές συλλήψεις και τους εκτοπισμούς να την αποκεφαλίσουν και να την σταματήσουν». (Σελ. 71 – 72 ).
Στις 13 του Μάη γίνεται 24ωρη πανελλαδική απεργία σ’ ένδειξη διαμαρτυρίας για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, χωρίς το αίτημα της παραίτησης της κυβέρνησης Μεταξά(!!)
«…Μετά την αναγγελία της απεργίας… η κυβέρνηση καλεί τους εκπροσώπους των δύο Συνομοσπονδιών σε διαπραγματεύσεις (…) Στο τέλος, τόσο η κυβέρνηση όσο και οι εκπρόσωποι των καπνεμπόρων που καλούνται στη σύσκεψη, δέχονται ικανοποιήσουν τα περισσότερα αιτήματα των καπνεργατών και αποφασίζεται η λήξη της απεργίας».
Το ΚΚΕ και η ηγεσία των συνδικάτων έστειλαν τους εργάτες στα σπίτια τους. Έχοντας περιορίσει τον ορίζοντα της εξέγερσης του εργατικού-λαϊκού κινήματος στα αστικοδημοκρατικά καθήκοντα δηλαδή στην μερική ικανοποίηση των αιτημάτων των απεργών, άφησαν να τους ξεφύγει μια ακόμη επαναστατική κατάσταση.
Παρ’ όλα αυτά το κίνημα επιμένει:
«Η 24ωρη πανελλαδική απεργία σημειώνει καθολική επιτυχία σ’ ολόκληρη την χώρα 500 χιλιάδες εργάτες και υπάλληλοι παίρνουν μέρος σ’ αυτή, ενώ η απεργία σε πολλές πόλεις, όπως ο Βόλος, η Πάτρα, η Καλαμάτα και η Καβάλα, παίρνει γενικό χαρακτήρα με τη συμμετοχή και των επαγγελματοβιοτεχνών». (Σελ. 61 – 62).
Χωρίς ηγεσία όμως, το κίνημα δεν έχει προοπτική.
«Με τη λήξη της 24ωρης πανελλαδικής απεργίας η Θεσσαλονίκη γνωρίζει νέα περίοδο στρατοκρατίας. Οι συλλήψεις δίνουν και παίρνουν. Πιάνονται όλοι οι δραστήριοι συνδικαλιστές με πρώτους και καλύτερους τους κομμουνιστές». (Σελ 65 – 66).
Η αντεπανάσταση έχει ξεκινήσει το έργο της από την στιγμή που ο μεγαλειώδης επαναστατικός αγώνας δεν βρήκε προοπτική και διέξοδο και για μια ακόμη φορά προδόθηκε.
Στις 4 του Αυγούστου, 3 μήνες, μετά η αντεπανάσταση θα ολοκληρώσει το έργο της με την επιβολή της Μεταξικής δικτατορίας.
Συμπέρασμα, την περίοδο του 1935-1936 είχαμε μια καθαρά από κάθε άποψη προεπαναστατική κατάσταση όπου στα γεγονότα της Θεσσαλονίκης μετετράπη σ’ επαναστατική. Απεργίες απλές, απεργίες διαρκείας, κινητοποιήσεις μαχητικές των αγροτών και των φτωχών μικροαστικών στρωμάτων των πόλεων, ριζοσπαστικοποίηση και κίνηση προς τα αριστερά της κοινωνίας, εξέγερση και κατάληψη της Θεσσαλονίκης και σε άλλες πόλεις της χώρας όπως στο Ηράκλειο της Κρήτης, ένοπλα συλλαλητήρια, μετωπικές συγκρούσεις εμφυλιοπολεμικού χαρακτήρα με τους χωροφύλακες, συνεχείς ανατροπές κυβερνήσεων, αλλά κοινωνική ανατροπή, ανατροπή της εξουσίας της άρχουσας τάξης δεν είχαμε γι’ αυτό και τελικά είχαμε ήττα και όχι νίκη του κινήματος! Γιατί η νίκη ήταν δεμένη με την κατάληψη της εξουσίας και όχι μόνο με την επίλυση των αιτημάτων των εργατών. Γιατί το κόμμα της εργατικής τάξης το ΚΚΕ γύρισε την πλάτη στην επαναστατική κατάσταση για χάρη της συμμαχίας με τους Φιλελεύθερους, εκλιπαρώντας τους για την εφαρμογή του συμφώνου Σκλάβαινα -Σοφούλη. Αντί να προχωρήσει στην κατάληψη της εξουσίας παραχώρησε, στο όνομα της «δημοκρατικής πλειοψηφίας», την εξουσία. Κι αυτό θα το επαναλάμβανε το 1945 με την συμφωνία της Βάρκιζας στο όνομα της «Εθνικής Ενότητας»!!
