Tου Χάρη Σαββίδη
Η παγκόσμια κρίση, που ξεκίνησε από τις αμερικανικές τράπεζες, πέρασε στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, οδήγησε σε πρωτόγνωρη ύφεση την παγκόσμια οικονομία και εξελίχθηκε σε παγκόσμια κρίση δημοσίου χρέους, είναι έτοιμη να περάσει σε μια νέα φάση, καθώς το πολιτικό σύστημα σε κράτη της Ευρωζώνης «τρίζει» συθέμελα. Το ότι αμφισβητείται η πολιτική σταθερότητα μίας εκ των 5 ισχυρότερων οικονομικών περιοχών του πλανήτη είναι ενδεικτικό της ραγδαίας κλιμάκωσης της παγκόσμιας κρίσης. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το νέο «μέτωπο» βρίσκεται στην Ευρωζώνη.
G-20: αμορτισέρ η Ευρώπη
Όταν τον Απρίλιο του 2009, οι G-20 συμφώνησαν ένα παγκόσμιο σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης, η Ευρωζώνη επιλέχθηκε να παίξει τον ρόλο του αμορτισέρ! ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία και Βρετανία θα τύπωναν χρήμα. Όλοι πλην της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Καθώς επίσης συμφωνήθηκε η «δημοσιονομική προσαρμογή» να ξεκινήσει από την Ευρωζώνη, το ευρώ de facto έγινε το «σκληρότερο» νόμισμα. Τα ευρωπαϊκά προϊόντα ακρίβυναν και οι εισαγωγές στην Ευρωζώνη φθήνυναν. Από τις εξαγωγές προς την Ευρωζώνη επωφελούνταν οι υπόλοιπες οικονομίες, «εξάγοντας» μέρος της δικής τους ύφεσης. Για να διατηρήσουν, δε, την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους, οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις άρχισαν να «συμπιέζουν το κόστος». Δηλαδή να μειώνουν τα μεροκάματα. Το να ξεκινήσει η «δημοσιονομική προσαρμογή» από την Ευρώπη είχε επίσης σημαντικές συνέπειες: Οι Ευρωπαίοι θα δέχονταν πρώτοι τις πιέσεις από τις αυξήσεις φόρων και το «πετσόκομμα» δαπανών για το κοινωνικό κράτος. Λεηλατώντας το τελευταίο, οι G-20 ήλπιζαν να «βγάλουν τα σπασμένα».
Η Ελλάδα στο στόχαστρο
Η επίθεση ξεκίνησε στις αρχές του 2010 από την Ελλάδα. Τότε αποκαλύφθηκε ένα πρόβλημα του σχεδίου των G-20: Τα όσα συνέβησαν με την κατάρρευση της Lehman Brothers έχουν φοβίσει τόσο τους επενδυτές διεθνώς, ώστε μόλις ξέσπασε η Ελληνική κρίση να πανικοβληθούν και να την μετατρέψουν σε κρίση του ευρώ, που υποχώρησε απότομα έναντι του δολαρίου.
Κι αυτό δημιούργησε πρόβλημα στις υπόλοιπες οικονομίες. Τα προϊόντα από ΗΠΑ και Ασία άρχισαν να ακριβαίνουν και πάλι σε όρους ευρώ. Στην Ευρώπη, η ακραία λιτότητα οδηγεί οικονομίες σε βαθιά ύφεση, περιορίζοντας τις εξαγωγές των υπολοίπων προς αυτή. Η Ευρώπη άρχισε έτσι να «εξάγει» αυτή ύφεση! Κι αυτό προκάλεσε νευρικότητα στις υπόλοιπες οικονομίες.
ΗΠΑ – 7,5 εκατομ. περισσότεροι άνεργοι!
Στις ΗΠΑ η κρίση αντιμετωπίζεται μέχρι τώρα δια του δημοσίου δανεισμού και της εκτύπωσης χρήματος. Το καλοκαίρι οι επενδυτές προειδοποιούσαν ότι επίκειται νέα ύφεση, ωθώντας την κεντρική τράπεζα να «τυπώσει» άλλα 950 δισ. δολ. Οι θέσεις εργασίας παραμένουν 7,5 εκατ. λιγότερες σε σχέση με την αρχή της κρίσης και οι τιμές συνεχίζουν να υποχωρούν στην αγορά ακινήτων.
Η πορεία της ανάκαμψης στις ΗΠΑ επηρεάζει άμεσα την κατάσταση στις Ασιατικές οικονομίες, όπου οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να κρατούν τις μηχανές στο… ρελαντί. Καθώς μάλιστα η οικονομική κατάσταση των Ευρωπαίων καταναλωτών επιδεινώνεται ραγδαία, οι εξαγωγικές οικονομίες δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα έχουν κάπου να πουλήσουν τα προϊόντα τους.
Από το πιεστήριο στα χρηματιστήρια
Τα δολάρια που αποφάσισε και πάλι να τυπώσει η Fed δεν πρόκειται να καταλήξουν στην Αμερικανική οικονομία – απλά θα αφαιρέσουν «βάρη» από τους ιδιώτες, απελευθερώνοντας ισόποσα κεφάλαια, που οι επενδυτές θέλουν να τοποθετήσουν στην ταχύρυθμα αναπτυσσόμενη Ασία. Από το πιεστήριο της Fed τα δολάρια καταλήγουν στα χρηματιστήρια και τα νομίσματα των Ασιατικών οικονομιών. Προκαλούν πιέσεις ανατίμησης που οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αποφύγουν, ακόμα και παρεμβαίνοντας ανοικτά στην αγορά συναλλάγματος. Η πρακτική αυτή δημιουργεί εντάσεις και ουσιαστικά ακυρώνει την βασική δέσμευση μεταξύ των G-20: Να αποφύγουν την υιοθέτηση πολιτικών προστατευτισμού, ώστε να μην ξεσπάσει οικονομικός πόλεμος και επαναληφθεί η εμπειρία της δεκαετίας του ’30.
Άλλο κλίμα στη Σεούλ
Ο κλονισμός της δέσμευσης αυτής πλήττει την ενότητα των G-20. Στην τελευταία συνάντηση των G-20 (τον Νοέμβριο, στη Σεούλ) το κλίμα δεν θύμιζε σε τίποτα εκείνο της άνοιξης του 2009. Η διάθεση για συνεργασία και υιοθέτηση κοινού πλάνου έχει δώσει τη θέση της στην αμοιβαία καχυποψία. Η Αμερικανική πλευρά εστίασε όλη την πίεση στο Πεκίνο, ζητώντας να επιτρέψει στο νόμισμά του να ανατιμηθεί σημαντικά αλλά το κινεζικό καθεστώς αρνήθηκε. Οι ΗΠΑ όχι μόνο βρίσκονται σε δυσμενή θέση έναντι των Κινέζων (που είναι οι δανειστές τους) αλλά και προκαλούν την δυσφορία των υπολοίπων, εξαιτίας της εκτύπωσης χρήματος.
Οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι στην πρώτη γραμμή
Όσο θα κλιμακώνεται η κρίση στην Ευρώπη, οι επενδυτές θα εγκαταλείπουν το ευρώ και οι πιέσεις προς τις άλλες οικονομίες θα εντείνονται, υποδαυλίζοντας τις μεταξύ τους τριβές. Η μάχη που έχουν μπροστά τους οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι τους επόμενους μήνες είναι κρίσιμη – όχι μόνο γι’ αυτούς αλλά για τους εργαζόμενους σ’ όλο τον πλανήτη. Με τις αντιστάσεις τους ουσιαστικά θα επιχειρήσουν να «σπάσουν» το… αμορτισέρ. Αν το καταφέρουν, οι πιέσεις που γεννά η παγκόσμια κρίση θα διαχυθούν παντού, πυροδοτώντας τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αντιφάσεις που υποβόσκουν.
Ακόμα και το φαινομενικά σταθερό καθεστώς του Πεκίνου διατρέχει κίνδυνο: Όταν η πρώτη φάση της κρίσης γέννησε δεκάδες εκατομμύρια ανέργων που επέστρεφαν από τις πόλεις στην ύπαιθρο, το καθεστώς αμφισβητήθηκε εντονότερα από ποτέ στο παρελθόν. Ο αριθμός των δυναμικών κινητοποιήσεων έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα, με μερικές εξ’ αυτών να καταλήγουν σε τοπικές εξεγέρσεις και πολλές να κερδίζουν, πετυχαίνοντας αυξήσεις στα μεροκάματα. Ουδείς μπορεί να προβλέψει πως θα εξελιχθεί ένας νέος γύρος.
Στις ΗΠΑ, το ρεύμα αντίδρασης των εργαζομένων που οδήγησε τον Μπαράκ Ομπάμα στον Λευκό Οίκο δείχνει να έχει χάσει την δυναμική του. Οι αιτίες, όμως, της αντίδρασης των εργαζομένων παραμένουν και βαθαίνουν: η ανεργία και τα χαμηλά μεροκάματα σηματοδοτούν την πλήρη κατάρρευση του Αμερικανικού ονείρου για δεκάδες εκατομμύρια εργαζομένους. Αν οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους σταματήσουν το σχέδιο των G-20, αν οι Βρετανοί «εξάδελφοί» τους ανατρέψουν την κυβέρνηση των Συντηρητικών, τότε είναι πολύ πιθανό να αντιδράσουν και οι Αμερικάνοι.
Ένας «θερμός» πολιτικά χειμώνας στην Ευρώπη μπορεί να φέρει την «άνοιξη» σε όλο τον Πλανήτη.
