Επιμέλεια άρθρου της «Veckans Nyheter» (Εβδομαδιαία Νέα – ηλεκτρονική εφημερίδα του Εργατικού Κόμματος Σουηδίας) για τη μεγάλη απεργία στην αυτοκινητοβιομηχανία Tesla, που δημοσιεύτηκε αρχικά στο Internationalist Standpoint. Η απεργία είναι σε εξέλιξη και εκτιμάται ότι μια ενδεχόμενη νίκη των εργαζομένων μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στο εργατικό κίνημα της χώρας συνολικά (το οποίο ήδη συμπαρίσταται ενεργά στους απεργούς της Tesla) αλλά και διεθνώς, ακολουθώντας το παράδειγμα της νικηφόρας απεργίας της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας.
Στις 27 Οκτώβρη, 130 μηχανικοί αυτοκινήτων, οργανωμένοι στο σουηδικό συνδικάτο εργαζομένων στη βιομηχανία και τη μεταλλουργία «IF Metall», προχώρησαν σε απεργία στα κέντρα κατασκευής ηλεκτρικών αυτοκινήτων Tesla σε όλη τη χώρα. Τις επόμενες εβδομάδες η σύγκρουση με την εργοδοσία επεκτάθηκε. Βασικός λόγος της απεργίας ήταν η άρνηση της Tesla να υπογράψει συλλογική σύμβαση εργασίας, αν και επίσημα η διαμάχη είναι ανάμεσα στους εργαζόμενους και τη σουηδική θυγατρική της Tesla, την «TM Sweden».
Στις 3 Νοεμβρίου, η απεργία επεκτάθηκε από τους μηχανικούς των συνεργείων της ίδιας της Tesla, σε άλλα 17 συνεργεία που συντηρούν τα αυτοκίνητα της. Τις τελευταίες εβδομάδες προστέθηκαν άλλα οκτώ εργαστήρια, ενώ παράλληλα αναπτύχθηκε ένα πλατύ κύμα δράσεων αλληλεγγύης.
Κύμα αλληλεγγύης
Η «Ένωση Εργαζομένων στις Μεταφορές» ήταν η πρώτη που συμπαραστάθηκε ενεργά στους απεργούς της Tesla. Από τις 7 Νοεμβρίου σταμάτησε την εκφόρτωση των αυτοκινήτων Tesla στα μεγάλα λιμάνια του Γκέτεμποργκ, του Μάλμε, του Σοντερτάλιε και του Τρέλεμποργκ. Σύντομα αυτή η δράση επεκτάθηκε σε όλα τα λιμάνια της Σουηδίας και με τη συμμετοχή του ανεξάρτητου συνδικάτου των λιμενεργατών.
Το συνδικάτο των ηλεκτρολόγων σταμάτησε τις επισκευές και το σέρβις σε αυτοκίνητα της Tesla σε 12 εργαστήρια και 213 σταθμούς φόρτισης σε ολόκληρη τη χώρα. Το «Σωματείο Εργαζομένων Συντήρησης Κτιρίων» τερμάτισε όλες τις εργασίες που πραγματοποιούνται στις εγκαταστάσεις της Tesla σε αρκετές πόλεις.
Η «Ένωση Εργαζομένων στις Υπηρεσίες και τις Επικοινωνίες» σταμάτησε την παραλαβή και την παράδοση επιστολών και δεμάτων από τις μεταφορικές εταιρείες PostNord και CityMail σε όλους τους χώρους εργασίας της Tesla στη Σουηδία. Αυτό προκάλεσε αρχικά την πλήρη διακοπή των παραδόσεων πινακίδων κυκλοφορίας για τα νέα αυτοκίνητα της Tesla, ωστόσο αργότερα βρήκε άλλους τρόπους να τις παραλαμβάνει.
Η «Ένωση Ελαιοχρωματιστών» μπλόκαρε το βάψιμο των αυτοκινήτων της Tesla σε 109 εργοστάσια βαφής. Η «Ένωση Δημοσίων Υπαλλήλων» και η «Ένωση Μουσικών» ανακοίνωσαν επίσης δράσης συμπαράστασης. Οι Μουσικοί μάλιστα εξετάζουν τρόπους να μπλοκάρουν τη μουσική που παίζεται στα αυτοκίνητα Tesla.
Τέλος, το μεγαλύτερο συνδικάτο της Δανίας, το «3F Transport», στο οποίο είναι οργανωμένοι λιμενεργάτες και εργαζόμενοι στις μεταφορές, κάλεσε σε απεργία συμπαράστασης στους Σουηδούς εργαζόμενους της Tesla. Το «3F Transport» θα μπλοκάρει όλες τις μεταφορές αυτοκινήτων της Tesla από τη Δανία στη Σουηδία, ξεκινώντας από τις 19 Δεκεμβρίου.
Απεργοσπασία: μια ξεδιάντροπη πρακτική
Η Tesla από τη μεριά της, κλιμάκωσε τη σύγκρουση φέρνοντας στα εργοστάσια απεργοσπάστες. Σύμφωνα με τη συνδικαλιστική εφημερίδα «Dagens Arbete» (Καθημερινή Εργασία) απεργοί της αυτοκινητοβιομηχανίας σε όλη τη Σουηδία έχουν κάνει αναφορές για ταξί που μεταφέρουν άγνωστα άτομα με ρούχα συνεργείου στα εργαστήρια της Tesla σε διάφορες πόλεις. Ακόμη και πριν εξαπλωθεί η απεργία, υπήρχαν αναφορές ότι η εταιρεία σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει έναν ευρύ απεργοσπαστικό μηχανισμό, μετακινώντας εργαζόμενους από εργοστάσια που δεν βρίσκονται σε απεργία.
Η πρακτική αυτή ήταν συνηθισμένη στη Σουηδία κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Εκείνη την εποχή οι συλλογικές συμβάσεις και τα εργασιακά δικαιώματα ήταν ελάχιστα ή και ανύπαρκτα. Έτσι, όταν τα κέρδη μειώνονταν, οι εργοδότες προχωρούσαν σε μειώσεις μισθών. Για να υπερασπιστούν τους μισθούς τους και συνεπώς την επιβίωση των οικογενειών τους, οι εργαζόμενοι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να οργανωθούν σε συνδικάτα και να απεργήσουν.
Οι εργοδότες απαντούσαν φέρνοντας απεργοσπάστες ή «αυτούς που είναι πρόθυμοι να εργαστούν», όπως τους αποκαλούσαν. Η αστυνομία και ο στρατός ήταν στο πλευρό των εργοδοτών, προστατεύοντας συχνά τους απεργοσπάστες. Ανάμεσα στους εργαζόμενους όμως, ήταν διαδεδομένη η αντίληψη ότι η απεργοσπασία είναι ένα από τα πιο ντροπιαστικά πράγματα που υπάρχουν. Όποιος έσπαγε την απεργία βρισκόταν απέναντι σε όλους εκείνους που απεργούσαν – συχνά διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. Έτσι δεν ήταν ασυνήθιστο οι απεργοσπάστες να δέχονται ακόμη και βίαιες επιθέσεις.
Στην απεργία που βρίσκεται σε εξέλιξη σήμερα στην Tesla, δεν μπαίνει βέβαια ζήτημα ζωής ή θανάτου για τους απεργούς. Αυτό όμως συμβαίνει σε πολλές άλλες χώρες. Και η απεργοσπασία θεωρείται εξίσου ντροπιαστική σήμερα, όσο και πριν από 100 χρόνια.
Η μεγάλη εικόνα
Για να γίνει κατανοητή η απεργία στην Tesla, πρέπει να ιδωθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Αρχικά, πρόκειται για μια μάχη ενάντια σε μια επιθετική και αντι-συνδικαλιστική εταιρική κουλτούρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες που έχει αρχίσει να ριζώνει στην Ευρώπη και τη Σουηδία.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Tesla, Ίλον Μασκ, θεωρείται ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου από τον Σεπτέμβριο του 2023. Ο Μασκ αρέσκεται να παρουσιάζει τον εαυτό του ως ένα είδος «γκουρού» στον κλάδο της τεχνολογίας. Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις του Μασκ κάνουν λόγο για εξοντωτικά ωράρια, ανασφαλείς και κακές συνθήκες εργασίας κ.λπ. Ο Μασκ είναι διαβόητος για την έντονη αντίθεσή του στα συνδικάτα και την άρνησή του να υπογράψει συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Στις ΗΠΑ, έχει απειλήσει τους εργαζόμενους που συνδικαλίζονται με στέρηση των επιδομάτων τους, ενώ έχει προχωρήσει ακόμη και σε απολύσεις συνδικαλιστών!
Συλλογικές συμβάσεις και κατώτατοι μισθοί
Επιπλέον, η απεργία στην Tesla αφορά το μέλλον αυτού που αποκαλείται «σουηδικό μοντέλο» στην αγορά εργασίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας στη Σουηδία καθορίζονται μέσω συλλογικών συμβάσεων μεταξύ συνδικάτων και εργοδοτών – χωρίς την ανάμειξη του κράτους, από την υπογραφή της λεγόμενης «Συμφωνίας του Saltsjöbaden» του 1938. Η συμφωνία αυτή ήταν το επιστέγασμα σχεδόν δύο δεκαετιών σφοδρών εργασιακών συγκρούσεων. Κατά τις δεκαετίες του 1920 και 1930, η Σουηδία είχε τον μεγαλύτερο αριθμό απεργιών από κάθε άλλη χώρα στην Ευρώπη και ταυτόχρονα οι εργοδότες οργάνωναν συστηματικά και επιθετικά απεργοσπαστικούς μηχανισμούς.
Η συμφωνία του Saltsjöbaden είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν υπάρχει νόμιμος κατώτατος μισθός στη Σουηδία, όπως σε πολλές χώρες. Αντίθετα, η συλλογική σύμβαση είναι αυτή που καθορίζει τον κατώτατο μισθό που μπορεί να καταβάλει ο εργοδότης. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι οι οποίοι δεν έχουν συλλογική σύμβαση, είναι πολύ πιο αδύναμοι απέναντι στους εργοδότες από εκείνους που έχουν.
Τα τελευταία 25 χρόνια, οι συλλογικές συμβάσεις αμφισβητούνται όλο και περισσότερο και η ισχύς τους υπονομεύεται. Για αυτό ευθύνονται από τη μια μεριά τα κόμματα του συστήματος και από την άλλη οι ίδιοι οι εργοδότες που αρνούνται να υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις – συνήθως πρόκειται για μικρότερες επιχειρήσεις. Τον Δεκέμβριο του 2006, η «Ένωση Εργαζομένων σε Ξενοδοχεία και Εστιατόρια» ξεκίνησε κινητοποιήσεις ενάντια στο εστιατόριο «Wild’n Fresh» στο Γκέτεμποργκ, το οποίο αρνούνταν για αρκετά μεγάλο διάστημα να υπογράψει συλλογική σύμβαση εργασίας.
Το Σουηδικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα συνέβαλε επίσης στην αποδυνάμωση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2018, οι Σοσιαλδημοκράτες πήραν μια σειρά μέτρα υπέρ των εργοδοτών που αρνούνται να υπογράψουν συλλογική σύμβαση (πλέον π.χ. επιτρέπεται να πάρουν κρατικές επιδοτήσεις εταιρείες που δεν έχουν συλλογικές συμβάσεις, ενώ μέχρι τότε αυτό απαγορευόταν).
Spotify και Tesla
Πλέον αρνούνται να υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας και οι μεγάλες επιχειρήσεις. Συχνά πρόκειται για εταιρείες στον τομέα της πληροφορικής ή τις νέες τεχνολογίες, όπως π.χ. ο μουσικός κολοσσός Spotify, ή ο πάροχος υπηρεσιών πληρωμών Klarna. Η τελευταία υπέγραψε πρόσφατα συλλογική σύμβαση εργασίας αφού τα συνδικάτα απείλησαν με απεργία, ωστόσο, η Spotify και η Tesla εξακολουθούν να αρνούνται.
Εάν η τάση που υπάρχει να αρνούνται όλο και περισσότερες μεγάλες εταιρείες να υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις επεκταθεί, αυτό θα είναι ένας πολύ σοβαρός κίνδυνος για τα εργασιακά δικαιώματα στη Σουηδία συνολικά. Θα οδηγήσει σταδιακά σε γενικευμένες μειώσεις μισθών και επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών, σε βαθμό που δεν έχει παρατηρηθεί στη Σουηδία εδώ και 100 χρόνια. Έτσι η απεργία κατά της Tesla έχει μεγάλη σημασία για όλους τους εργαζόμενους στη Σουηδία, αλλά και διεθνώς, αφού μια ενδεχόμενη νίκη της μπορεί να δώσει ώθηση σε εργαζόμενους σε μεγάλες πολυεθνικές και σε άλλες χώρες του κόσμου.
