Άρθρο της Μίρα Γκλαβαρντάνωφ,
από το site της CWI
Επιμέλεια Νίκος Κοκκάλης
Στις 2 Απρίλη, ο Αλεξάντερ Βούκιτς κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στη Σερβία. Πρόκειται για έναν πρώην σκληροπυρηνικό εθνικιστή, που έχει μεταμορφωθεί σε φανατικό οπαδό της Ε.Ε., που προωθεί μια ακραία νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Στην πραγματικότητα είναι πιο επιθετικός από όλους τους προκατόχους του και, σαν αποτέλεσμα, θεωρείται ήδη ο πιο μισητός πολιτικός στην πρόσφατη ιστορία της Σερβίας.
Μαζικές διαδηλώσεις
Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν την επόμενη της εκλογής Βούκιτς και εξαπλώθηκαν γρήγορα σε πολλές πόλεις, με κεντρικό σύνθημα «ενάντια στην δικτατορία», ενώ σε μερικές περιοχές εμφανίστηκε το ακόμη πιο ριζοσπαστικό σύνθημα, «ενάντια στο σύστημα». Δεκάδες χιλιάδες κατέβηκαν σε διαδηλώσεις στο Βελιγράδι, το Νοβι Σαντ, τη Νις και άλλες πόλεις. Οι διαδηλώσεις οργανώθηκαν μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά γρήγορα μια σειρά οργανώσεων και ομάδων πήραν πρωτοβουλίες για τη διοργάνωσή τους σε τοπικό επίπεδο. Παρά το γεγονός ότι αρχικά υπήρχε ένα αντικομματικό κλίμα, αυτό δεν εμπόδισε την διοργάνωση κάποιων πιο ανοιχτά αριστερών συγκεντρώσεων.
Οι διαδηλωτές δεν σταμάτησαν στις διαδηλώσεις. Μετά από μερικές εβδομάδες και ενώ οι κινητοποιήσεις συνεχίζονταν, κυκλοφόρησε μια λίστα αιτημάτων, η οποία απαιτεί
- το τέλος της τυραννίας των πολιτικών ελίτ,
- ελεύθερες και δίκαιες εκλογές,
- ελεύθερα ΜΜΕ,
- τον τερματισμό της διαφθοράς,
- την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων,
- αγροτική μεταρρύθμιση,
- τέλος στις ιδιωτικοποιήσεις,
- επανεξέταση της συμφωνίας με το ΔΝΤ και
- δωρεάν υγεία και παιδεία για όλους.
Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι παράλληλα έχουν γίνει μια σειρά από απεργίες, με τους απεργούς να συμμετέχουν στις διαδηλώσεις ενάντια στην κυβέρνηση.
Οι πιο σημαντικές απεργίες ήταν αυτές των Ταχυδρομικών Υπαλλήλων, αλλά και αυτή των εργατών του εργοστασίου Γκόσα, όπου ένας εργάτης αυτοκτόνησε πρόσφατα, γιατί η εργοδοσία του χρωστούσε μισθούς 15 μηνών.
Φτώχεια και διαφθορά
Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στη δεκαετία του ’90, τα κράτη που προέκυψαν μετατράπηκαν σε «οικονομικές αποικίες» των κυρίαρχων δυτικών καπιταλιστικών κρατών και άλλων δυνάμεων. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη της Δύσης (λιτότητα, ανεργία, χαμηλοί μισθοί, καταστρατήγηση των εργατικών δικαιωμάτων, διαφθορά, κλπ) είναι ακόμη πιο οξυμένα σε χώρες όπως η Σερβία.
Τα εργασιακά δικαιώματα αποτελούν είδος προς εξαφάνιση στη σημερινή Σερβία. Το να μην πληρώνεται ένας εργαζόμενος για μήνες (ή ακόμη και καθόλου) είναι σύνηθες φαινόμενο, ενώ την ίδια στιγμή ο εργοδότης μπορεί να απαγορεύει τη συμμετοχή στα συνδικάτα.
Οι εργαζόμενοι δε νιώθουν αρκετά δυνατοί για να αντισταθούν και βλέπουν την κυβέρνηση σαν ένα φορέα που υπάρχει κατά κύριο λόγο για να τους πουλά σαν σκλάβους στους ξένους «επενδυτές». Τα Συνδικάτα στη μεγάλη τους πλειοψηφία βρίσκονται σε πλήρη συνεργασία με την κυβέρνηση. Στους εργασιακούς χώρους, οι αυτοτραυματισμοί και οι αυτοκτονίες εργαζομένων είναι ένα αρκετά συχνό φαινόμενο.
Η διαφθορά είναι τεράστια. Το «Σέρβικο Προοδευτικό Κόμμα» (SNS) με ηγέτη τον Βούκιτς, ελέγχει την κυβέρνηση, τη βουλή, τη μεγάλη πλειοψηφία των ΜΜΕ, ενώ η κυβέρνηση αγνοεί ή καταπατά τους νόμους κατά βούληση. Οι φόροι μαζεύονται κανονικά από τους εργαζομένους και τους μικρέμπορους, ενώ οι ντόπιοι εκατομμυριούχοι χρωστούν εκατομμύρια και δεν τους ενοχλεί κανείς. Τεράστια ποσά δίνονται σαν «κίνητρα» σε ξένους επενδυτές, ενώ τα μέλη του κόμματος του Βούκιτς συνεχώς αυξάνονται, αφού η ιδιότητα του μέλους μπορεί να εξασφαλίσει στον κάτοχό της περισσότερες πιθανότητες εύρεσης εργασίας, ή ακόμη και είδη πρώτης ανάγκης.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η Σερβία θυμίζει ένα κράτος υπό τον έλεγχο της Μαφίας.
Παιδιά χτυπιούνται από αυτοκίνητα που οδηγούν μεθυσμένοι γιοι πολιτικών ηγετών, οι οποίοι μένουν ατιμώρητοι. Η Δημοτική Αστυνομία τρομοκρατεί ηλικιωμένες γυναίκες που πουλάνε μικροπράγματα για να επιβιώσουν, ενώ οι πραγματικοί εγκληματίες, πολιτικοί και επιχειρηματίες, κυκλοφορούν ελεύθεροι. Υπεύθυνο για την παραπάνω κατάσταση δεν είναι μόνο το κυβερνών κόμμα. Στην πολιτική ζωή της χώρας κυριαρχεί η κουλτούρα «αλλάζω τα κόμματα σαν τα πουκάμισα».
Η μόνη ιδεολογία που υπάρχει είναι αυτή της παροχής υπηρεσιών στους καπιταλιστές, ντόπιους και ξένους, προς εξασφάλιση προνομίων.
Η ίδια η εκλογική διαδικασία έδειξε καθαρά το επίπεδο της διαφθοράς της πολιτικής ζωής της χώρας. Υπήρξαν αναφορές για πειραγμένους εκλογικούς καταλόγους, στους οποίους υπήρχαν νεκροί, όπως και άνθρωποι που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό εδώ και χρόνια, οι οποίοι ψήφισαν Βούκιτς. Επίσης υπήρξαν εκβιασμοί, απειλές για απολύσεις, ακόμα και σκηνές με ανθρώπους που υποχρεώθηκαν να φωτογραφηθούν μέσα στο παραβάν για να δείξουν τι ψήφισαν. Δεν έλειψαν επίσης οι σουρεαλιστικές προεκλογικές συγκεντρώσεις υπέρ του Βούκιτς, με πούλμαν οπαδών του να εμφανίζονται όπου πήγαινε ανά τη χώρα, πληρωμένοι με ένα σάντουιτς και περίπου 7 ευρώ για κάθε συγκέντρωση!
Μια χώρα σε αναβρασμό
Παρόλα αυτά υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν.
Ένα χαρακτηριστικό των αλλαγών που εμφανίζονται ήταν η προεκλογική εκστρατεία του Μπέλι, ενός υποψηφίου με αριστερή φρασεολογία και βασικό σύνθημα την καταγγελία του σάπιου πολιτικού συστήματος. Μπορεί να μην κατάφερε να συγκεντρώσει το απαραίτητο ποσοστό για να οδηγηθεί η εκλογική διαδικασία σε δεύτερο γύρο, συγκέντρωσε όμως 350.000 ψήφους, κυρίως νέων ανθρώπων που ψήφιζαν για πρώτη φορά. Πολλοί από αυτούς, είναι οι ίδιοι που οργανώνουν τις τοπικές δράσεις ενάντια στην κυβέρνηση.
Παρά την πολιτική σύγχυση, παρά το τεράστιο κενό που υπάρχει από την πλευρά της Αριστεράς, παρά το γεγονός ότι οι αυθόρμητες κινητοποιήσεις ενάντια στον Βούκιτς δεν έχουν συγκεκριμένο σχέδιο και στόχο, οι διαδηλώσεις στη Σερβία είναι ελπιδοφόρες. Γιατί δείχνουν ότι ένα σημαντικό τμήμα της σερβικής κοινωνίας προσπαθεί να ξαναπιάσει το νήμα του αγώνα, μετά από πολλά χρόνια απογοήτευσης και απαξίωσης της πολιτικής.
