Η πρόσφατη έκθεση της WWF «Living Planet» με την οποία ανακοίνωσε την απώλεια του 60% του πληθυσμού της άγριας πανίδας του πλανήτη από το 1970 μέχρι το 2014, προκάλεσε ανησυχία, οργή, αλλά και έντονες συζητήσεις γύρω από το ποιος ευθύνεται για αυτή την τεράστια απώλεια. Πριν όμως μπούμε σε αυτή τη συζήτηση, ας δούμε πρώτα μερικά από τα σοκαριστικά στοιχεία της μελέτης που περιγράφει ένα πραγματικά μαύρο παρόν και προδιαγράφει ένα ακόμη πιο μαύρο μέλλον για τη βιοποικιλότητα του πλανήτη.
Τα στοιχεία
Αυτό που δείχνει η μελέτη, είναι ότι μέσα σε 44 χρόνια, ο πληθυσμός της παγκόσμιας πανίδας μειώθηκε συνολικά κατά 60%. Η μείωση αυτή αφορά στο σύνολο των ειδών που παρακολουθούνται συστηματικά από τους επιστήμονες μέσα σε αυτό το διάστημα, από τα υδρόβια, μέχρι τα πτηνά, τα έντομα και τα θηλαστικά και ποικίλει ανάλογα με την περιοχή.
Έτσι, στη Νότια Αμερική, όπου έχουμε τις μεγαλύτερες απώλειες, η μείωση του πληθυσμού της άγριας πανίδας άγγιξε το 89%! Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε ετήσια μείωση 4,8% από το 1970 μέχρι το 2014. Την ίδια περίοδο, οι λεγόμενοι αφροτροπικοί πληθυσμοί, δηλαδή η χερσαία και θαλάσσια πανίδα του μεγαλύτερου τμήματος της Αφρικής, μειώθηκαν κατά 56%. Στους πληθυσμούς ζώων της Ευρώπηςκαι της Ασίας, είχαμε μειώσεις από 31% έως 64%, ανάλογα με την περιοχή, ενώ στη Βόρεια Αμερική, η άγρια πανίδα υπέστη απώλειες της τάξης του 23%.
Μια από τις μεγαλύτερες όμως καταστροφές εντοπίζεται στις υδρόβιες μορφές ζωής, αφού τα 880 είδη που παρακολουθούν οι επιστήμονες και ζουν στις θάλασσες, τα ποτάμια και τις λίμνες του πλανήτη, είδαν τους πληθυσμούς τους να μειώνονται κατά 83%!
Δάση και νερό
Η δραματική μείωση της πανίδας σε περιοχές όπως η Νότια Αμερική και η Αφρική, αλλά και οι ωκεανοί και τα γλυκά νερά του πλανήτη, δεν είναι τυχαία. Για αμέτρητους ζωντανούς οργανισμούς, τα δάση και το νερό είναι το σπίτι τους, ο τόπος που εξασφαλίζει την τροφή, την ασφάλεια, την επιβίωσή τους. Τα δάση της Νότιας Αμερικής και ιδιαίτερα τα τροπικά δάση του Αμαζονίου, δέχονται μια τεράστια επίθεση όλες τις τελευταίες δεκαετίες. Το ίδιο ισχύει για τα δάση της Αφρικής και της Ασίας, αλλά και για τις θάλασσες, τα ποτάμια και τις λίμνες του πλανήτη.
Η μελέτη της WWF αναφέρει ότι τα τροπικά, τα εύκρατα και τα βόρεια δάση καλύπτουν μόλις το 30% της χερσαίας έκτασης της γης και παρόλα αυτά αποτελούν το σπίτι του 80% των χερσαίων ειδών ζώων, φυτών και εντόμων. Αναφέρει επίσης ότι ανάμεσα στο 2000 και το 2013, ο πλανήτης έχασε 92 εκατομμύρια εκτάρια δασικών εκτάσεων, δηλαδή 920 εκατομμύρια στρέμματα! Εκτιμάται ακόμη, ότι το 60% – 70% των δασών του πλανήτη βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.
Ως προς τους κινδύνους για το νερό και τα είδη που ζουν σε αυτό, η μελέτη αναφέρεται στην υπεραλίευση, τη ρύπανση των θαλασσών και των γλυκών νερών, τα πλαστικά και τις μικροπλαστικές ίνες που το έχουν κατακλύσει, κ.α. Ανάμεσα σε άλλα, αναφέρει ότι αν αυτό συνεχιστεί, μέχρι το 2050 θα μπορούμε να εντοπίσουμε πλαστικές ίνες στο πεπτικό σύστημα του 99% των θαλασσοπουλιών της γης!
Ανάμεσα στους υπόλοιπους ζωντανούς οργανισμούς, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα κοράλλια και τους κοραλλιογενείς υφάλους, από τους οποίους εξαρτάται το ένα τέταρτο της θαλάσσιας ζωής. Αν σκεφτεί κανείς ότι μέσα σε 30 χρόνια, η γη έχει χάσει περίπου τα μισά από τα κοράλλια που ζουν σε ρηχά νερά, μπορεί να φανταστεί τις επιπτώσεις στη δυνατότητα επιβίωσης αμέτρητων άλλων ειδών. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος στην Αυστραλία, ο οποίος αργοπεθαίνει εξαιτίας της ρύπανσης των νερών, αλλά και της «λεύκανσης», μιας ασθένειας των κοραλλιών, άμεσα συνδεδεμένης με την κλιματική αλλαγή.
Η «ανθρώπινη δραστηριότητα»
Η μελέτη της WWF, δίνει αναμφισβήτητα εξαιρετικά χρήσιμα στοιχεία ως προς την κατανόηση της κρισιμότητας της κατάστασης. «Δυσκολεύεται» όμως να εξηγήσει ποιος ευθύνεται για τον τεράστιο κίνδυνο μπροστά στον οποίο βρισκόμαστε. Σε πολλά σημεία, αναφέρει πως τα δάση, τα νερά, το κλίμα, η άγρια ζωή του πλανήτη, απειλούνται από την «ανθρώπινη δραστηριότητα». Ποια είναι όμως αυτή η δραστηριότητα;
Σε αυτό, η WWF απαντάει αρκετά συγκεκριμένα: οι βασικές δραστηριότητες που καταστρέφουν τα δάση και απειλούν την επιβίωσή τους, όπως και την επιβίωση όλων των ειδών που ζουν σε αυτά, είναι καταρχήν η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, όπως και η ανεξέλεγκτη υλοτομία και οι εξορυκτικές δραστηριότητες. Ως προς τις θάλασσες, τις λίμνες, τα ποτάμια, η μελέτη αναφέρει τις δραματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της πλαστικής ρύπανσης, της υπεραλίευσης, κ.α.
Ποιος φταίει τελικά;
Ποιοι είναι όμως οι άνθρωποι που κάνουν όλα τα παραπάνω; Είμαστε όλοι εμείς; Προφανώς όχι! Για την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου και της Αφρικής, δεν ευθύνονται γενικά «οι άνθρωποι». Ευθύνονται οι πολυεθνικές εταιρείες τροφίμων και ενέργειας, που τα εξαφανίζουν με συνοπτικές διαδικασίες για να αποκτήσουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις (για τρόφιμα που προορίζονται για μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες και όχι για ανθρώπινη κατανάλωση) ή για να βάλουν στο χέρι τα ορυκτά καύσιμα που βρίσκονται στο υπέδαφος.
Για την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση του πλανήτη, η οποία συμβάλλει στην ένταση και τη συχνότητα των δασικών πυρκαγιών, επηρεάζει αμέτρητες μορφές ζωής, από τα κοράλλια της Αυστραλίας, μέχρι τα ζώα των πόλων κ.α., δεν ευθυνόμαστε γενικά «οι άνθρωποι». Για την ακρίβεια, για το 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ευθύνονται 100 εταιρείες ενέργειας!
Για την απέραντη κλοπή των υδατικών πόρων του πλανήτη, από τη Νότια Αμερική ως τον Καναδά και το Πακιστάν, δεν ευθύνονται γενικά «οι άνθρωποι», αλλά η Nestle, η Coca Cola και άλλες μεγάλες εταιρείες παραγωγής τροφίμων. Αυτοί που στερούν το φρέσκο, καθαρό νερό, όχι μόνο από τους ανθρώπους των περιοχών που εκμεταλλεύονται, αλλά και από αμέτρητα είδη ζώων και φυτών που εξαρτώνται από αυτό.
Φταίμε όλοι;
Ποιος λογικός άνθρωπος θα έλεγε όχι στην αντικατάσταση χρήσης των ορυκτών καυσίμων με ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές; Και όμως αυτή η διαδικασία μπλοκάρεται από τα λόμπι των εταιρειών.
Ποιος ευθύνεται όταν οι κοινωνίες αγωνίζονται ενάντια στις εξορύξεις αλλά παρόλα αυτά πολυεθνικές και κυβερνήσεις επιβάλλουν την καταστροφή του περιβάλλοντος;
Ποιος θα έλεγε όχι στην επιβολή αυστηρών περιορισμών στις συσκευασίες των προϊόντων ώστε να την υπάρχει παρανοϊκή χρήση πλαστικών συσκευασιών, τις οποίες μας επιβάλλουν οι εταιρείες για να κάνουν τα προϊόντα τους πιο «φανταχτερά»;
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, δεν φταίνε «οι άνθρωποι» αλλά «οι άνθρωποι των μεγάλων εταιρειών που ελέγχουν την παραγωγή».
Είναι οι συγκεκριμένοι «άνθρωποι» που εξαφανίζουν τη ζωή από τον πλανήτη. Καλές οι διαπιστώσεις, αλλά αν θέλουμε να λύσουμε ένα πρόβλημα πρέπει να ξεκινήσουμε από την διάγνωση για την αιτία του. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε, εμείς και ο πλανήτης μας, οφείλουμε να μην πέσουμε στην παγίδα της ενοχής που προσπαθούν να μας περάσουν, αλλά να αποδώσουμε τις ευθύνες εκεί όπου ανήκουν και να παλέψουμε για την ανατροπή του σάπιου συστήματος που μας τις επιβάλλει.
