Την περίοδο των φοιτητικών καταλήψεων άνοιξε μια συζήτηση στα ΜΜΕ αλλά και στις επιτροπές αγώνα για το κατά πόσο το κίνημα αυτό ήταν «των ανένταχτων» ή «των παρατάξεων». Κατά τη γνώμη μας το ερώτημα δεν τίθεται καν έτσι. Κατ’ αρχήν, εξ’ ορισμού ένα κίνημα περιλαμβάνει δυνάμεις που μέχρι τότε ήταν ανενεργές και ανοργάνωτες. Τα κινήματα εξ’ άλλου δεν τα κάνουν οι οργανώσεις αλλά ο κόσμος, όταν αποφασίσει να κινηθεί. Ο ρόλος των πολιτικών σχηματισμών της αριστεράς είναι να προετοιμάσουν το έδαφος, να βοηθήσουν να ξεκινήσει το κίνημα, και τέλος να κάνουν προτάσεις που θα προχωρούν την συνείδηση. Η βάση αυτής της συζήτησης νομίζουμε ότι βρίσκεται στο γεγονός ότι η πλειοψηφία των παρατάξεων της αριστεράς δεν είχε καταφέρει να εμπνεύσει τους φοιτητές την προηγούμενη περίοδο. Έτσι πολύς κόσμος έμενε ανένταχτος. Για να πάμε όμως στο επί της ουσίας ζήτημα, αυτό που πρέπει να δούμε είναι ποιοι μας θέλουν ανοργάνωτους, τον καθένα στον κόσμο του, ασυντόνιστους και πολυδιασπασμένους: οι μόνοι που έχουν να κερδίσουν από αυτή την κατάσταση είναι το σύστημα και οι κυβερνήσεις. Έχουν δει τι μπορούμε να καταφέρουμε όταν οργανωνόμαστε. Ούτως ή άλλως πάντως δεν υπάρχουν «παρατάξεις» γενικά και αόριστα. Υπάρχουν συγκεκριμένες παρατάξεις που έχουν συγκεκριμένες απόψεις, συμπεριφορές και τρόπους δράσης. Και πρέπει να τις κρίνουμε για αυτά και όχι «γιατί είναι παρατάξεις». Ας δούμε για το ρόλο των δύο πιο βασικών παρατάξεων της αριστεράς στα πανεπιστήμια και το ρόλο που έπαιξαν στις κινητοποιήσεις.
Η στάση της ΠΚΣ
Για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε τις ακροβασίες της ΠΚΣ κατά τη διάρκεια του κινήματος πρέπει να πάμε λίγο πίσω. Από τις αρχές της χρονιάς η ΠΚΣ προπαγάνδιζε την ανάγκη για δημιουργία κινήματος ενάντια στα νέα μέτρα. Αντί όμως να συνεργαστεί με όλους αυτούς που λέγανε το ίδιο, έφτιαξε μόνη της ένα «πανελλαδικό συντονιστικό ΑΕΙ-ΤΕΙ», που κανένας δεν ήξερε που και πότε συνεδρίαζε, που αποτελούνταν από τα μέλη της ουσιαστικά, και που τις αποφάσεις του τις μαθαίναμε από το «Ριζοσπάστη».
Όταν ξεκίνησαν οι πρώτες καταλήψεις η ΠΚΣ βγήκε πολύ επιθετικά ενάντια τους. Στις συνελέυσεις πρότεινε «άλλες μορφές αγώνα», που πρακτικά μέσα στην εξεταστική θα σήμαινε ότι θα μαζευόταν «λίγοι και καλοί» για κάποιες διαμαρτυρίες συμβολικές, ενώ η πλειοψηφία των φοιτητών θα διάβαζε. Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούσε δεν διέφεραν και πολύ από αυτά της ΔΑΠ, ότι δεν πρέπει να χαθεί η εξεταστική, ότι αργότερα θα είναι καλύτερα, κτλ. Στην πραγματικότητα, αν αφηνόταν ο αγώνας στα χέρια της ΠΚΣ, το κίνημα αυτό δεν θα είχε γίνει ποτέ. Γιατί; Χρόνια τώρα παραμένει πιστή στη σταλινική λογική «όταν ένα κίνημα δεν το ελέγχω, δεν το υποστηρίζω», θεωρώντας ότι μόνο «το κόμμα» έχει δίκιο. Φυσικά η πλειοψηφία των φοιτητών της γύρισε την πλάτη, αφού με αυτή της την στάση αποκάλυψε στα μάτια ακόμα και των πιο καλοπροαίρετων ότι στην πραγματικότητα δεν την ενδιαφέρει το κίνημα αλλά το μαγαζάκι της.
Στην τελευταία φάση του κινήματος και αφού μία πήγαινε και μία δεν πήγαινε στο πανελλαδικό συντονιστικό των καταλήψεων εμφανίστηκε με το πανελλαδικό συντονιστικό των ΤΕΙ το οποίο επίσης αποτελούσαν μόνο τα μέλη της ΚΝΕ και το οποίο στην πραγματικότητα είναι το όχημα μέσα από το οποίο η ΠΚΣ επιχειρεί να αποκτήσει τον έλεγχο του κινήματος.
Τα λάθη της ηγεσίας του ΚΚΕ και της ΠΚΣ διαδέχονται το ένα μετά το άλλο. Και το κακό δεν είναι ότι γίνονται λάθη. Αλλά ότι δεν βγαίνει κανένα συμπέρασμα από αυτά. Και τα λάθη αποσιωπούνται προκειμένου να κρυφτεί η πολιτική γύμνια της ηγεσίας του ΚΚΕ. Η λασπολογία θα ενταθεί την επόμενη περίοδο προκειμένου το ΚΚΕ να συσπειρώσει τα μέλη του που παρακολουθούν εμβρόντητα και αμήχανα το κίνημα να τους προσπερνά και την ηγεσία τους να μην έχει βγάλει κανένα συμπέρασμα από αυτό.
Η στάση της ΕΑΑΚ
Τα σχήματα και οι συναγωνιστές της ΕΑΑΚ (Ενιαία Ανεξάρτητη Αριστερή Κίνηση) στηρίξαν ολόψυχα τις καταλήψεις και έπαιξαν σημαντικό ρόλο για να τις ξεκινήσουν. Οι προθέσεις όμως δεν είναι πάντα αρκετές. Πιστεύουμε ότι η πολιτική λογική αυτού του χώρου έδειξε τα όριά της. Και αυτό ήταν τεράστιας σημασίας μια και η ΕΑΑΚ αποτελούσε την πιο μαζική οργανωμένη δύναμη σ’ αυτό το κίνημα, και άρα φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης.
Πολλοί συναγωνιστές ενοχλήθηκαν από την στάση της ΕΑΑΚ, χωρίς όμως να μπορούν να προσδιορίσουν που ακριβώς είναι το πρόβλημα. Θα ασχοληθούμε με τα πιο βασικά, κατα τη γνώμη μας, ζητήματα:
Η αμεσοδημοκρατία στο κίνημα ακούγεται πολύ ωραία και θα βρούμε ελάχιστους να διαφωνούν με αυτή. Το θέμα είναι τι ακριβώς εννοεί ο καθένας και πως πιστεύει ότι θα γίνει πράξη. Τα συντονιστικά πόλεων και το πανελλαδικό συντονιστικό επιφορτιζόταν με ένα πολύ σημαντικό καθήκον: να συνθέσουν τις απόψεις που υπήρχαν σε κάθε σχολή και να δώσουν μια κεντρική κατεύθυνση στον αγώνα. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε στο βαθμό που χρειαζόταν. Το τελευταίο πραγματικό πανελλαδικό συντονιστικό έγινε στις 25/5. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι το φοιτητικό κίνημα έμεινε χωρίς πανελλαδικό συντονισμό για το μεγαλύτερο μέρος της κινητοποίησης και σίγουρα στις πιο κρίσιμες του φάσεις. Ατελείωτα συντονιστικά (στη Θεσσαλονίκη μέχρι και 19 ώρες!), χωρίς αρχή, μέση και τέλος, που ήταν εξοντωτικά για τους μη οργανωμένους, που ξεκινούσαν με 300 άτομα και κατέληγαν με 50, δηλαδή με τους ηγετικούς των οργανώσεων να παίρνουν τις τελικές αποφάσεις, σίγουρα δεν αποτελούσαν το απαύγασμα της δημοκρατικότητας. Μέχρι που στο τέλος, επειδή δεν μπορούσαν να περάσουν αποφάσεις για «σύγκρουση», δεν τα θέτανε καν στη συζήτηση και έκαναν αυτό που ήθελαν χωρίς απόφαση (πορεία στη Θεσσαλονίκη 22/6). Η μόνη δημοκρατική και λειτουργική διαδικασία θα ήταν η εκλογή αντιπροσώπων από κάθε σχολή, που θα μετέφερε την άποψη της κάθε συνέλευσης και επιτροπής.
Πολλή συζήτηση έγινε και για το τι σημαίνει κλιμάκωση του αγώνα. Η πρόταση της ΜΑΤΣΕΤΑ ήταν ότι για να κλιμακωθεί ο αγώνας έπρεπε να υπάρξει άνοιγμα στην κοινωνία και τους εργαζόμενους, που να καταλήξει σε 24ωρη πανελλαδική απεργία. Ένα σημαντικό κομμάτι της ΕΑΑΚ όμως έβλεπε την «σύγκρουση με τα ΜΑΤ» σαν την μόνη κλιμάκωση. Επι της ουσίας, πιστεύουμε ότι το να πάει το μπροστινό μέρος της πορείας, να πέσει πάνω στα ΜΑΤ, να ψεκαστεί με δακρυγόνα και να αποχωρήσει «ηρωϊκά» σε μερικά δευτερόλεπτα δεν αποτελεί σοβαρή σύγκρουση. Το κίνημα, όταν χρειάστηκε, συκρούστηκε με τις δυνάμεις καταστολής, αλλά το έκανε με διάρκεια, μαζικότητα, σοβαρότητα και ένα συγκεκριμένο στόχο και όχι για τις ανάγκες της τηλεοπτικής κάλυψης. Εκτός από αυτό, δεν μπορεί να λές «όλη η εξουσία στις Γενικές Συνελεύσεις» και να μην βάζεις το ζήτημα αυτό ούτε καν προς συζήτηση εκεί. Να κάνεις δηλαδή του κεφαλιού σου στις πλάτες του κινήματος.
Άλλο μεγάλο ζήτημα έχει να κάνει με τις θέσεις του κινήματος. Μεγάλο κομμάτι της ΕΑΑΚ διαφωνεί με την ύπαρξη θετικών προτάσεων από το κίνημα. Έτσι όμως φαίνεται στην μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών και της κοινωνίας σαν να υπερασπίζεσαι το πανεπιστήμιο όπως είναι σήμερα, σαν να λές μόνο «όχι». Και αυτό αδυνατίζει την υποστήριξη σου. Δεν πρέπει να φοβόμαστε να προβάλλουμε το τι πανεπιστήμιο θέλουμε και να παλεύουμε για αυτό.
Η αναγνώριση της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε κάθε φορά είναι ένα ακόμα σημείο. Μετά την υποχώρηση της Μαριέττας, υπήρξαν πολλές τοποθετήσεις από συναγωνιστές της ΕΑΑΚ που λίγο ή πολύ λέγανε «δεν μας ενδιαφέρει το τι κάνει η κυβέρνηση, συνεχίζουμε μέχρι τη νίκη». Αυτή η αντίληψη είναι πολύ επικίνδυνη για το κίνημα. Αφ’ ενός γιατί δεν κάνεις αγώνα για χάρη του αγώνα, αλλά για να κερδίσεις κάτι συγκεκριμένο κατ’ αρχήν τουλάχιστον. Αφ’ ετέρου γιατί δεν καταλαβαίνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι φοιτητών αναγνώρισε αυτή την υποχώρηση σαν μια πρώτη νίκη που μεταφέρει την έμφαση του αγώνα το φθινόπωρο και σταμάτησε να παρακολουθεί τις συνελεύσεις και τις διαδηλώσεις. Η αδυναμία αυτή είχε τον κίνδυνο να οδηγήσει σε εκφυλισμό τις καταλήψεις (όπως έγινε σε κάποιες σχολές, όπου προς το τέλος δεν υπήρχαν άτομα για να κρατήσουν ανοιχτές τις σχολές).
Στο θέμα των συνδικάτων η στάση της ΕΑΑΚ και ειδικά της πτέρυγας που πρόσκειται στο ΝΑΡ ήταν λαθεμένη και αντιφατική. Στη βάση των αναλύσεων του ΝΑΡ που τσουβαλιάζει ηγεσία και βάση των συνδικάτων και καλεί για ένα νέο εργατικό κίνημα έξω από το παλιό, μακριά και από τη ΓΣΕΕ και από το ΠΑΜΕ, με χωριστές συγκεντρώσεις από όλους, οι συνδικαλιστές της ΕΑΑΚ αρχικά δεν ήθελαν ούτε να ακούσουν για κάλεσμα σε γενική απεργία από ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ. Όταν η δυναμική του κινήματος ανάγκασε τις συνδικαλιστικές ηγεσίες να καλέσουν στις 22/6 σε πανελλαδική απεργία (24ωρη η ΑΔΕΔΥ, 3ωρη η ΓΣΕΕ) και τοπικές απεργίες τα ΕΚ και τα συνδικάτα των καθηγητών, αποκαλύφτηκε η λαθεμένη αντίληψη της συγκεκριμένης πτέρυγας των ΕΑΑΚ.
Εν κατακλείδι μπορούμε να πούμε ότι ενώ η ΕΑΑΚ έριξε όλες της τις δυνάμεις σε αυτό το κίνημα, η πολιτική της λογική και οι αντιφατικές πολιτικές των συνιστωσών της δεν ήταν τέτοιες που να μπορούν να δώσουν μια παραπέρα προοπτική στο κίνημα.
Νίκος Αναστασιάδης – Θες/νίκη
