Της Ηλέκτρας Κλείτσα – Φιλοσοφική Αθήνας
Τον τελευταίο καιρό, σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει από τον καινούριο πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ τα νέα μέτρα που σκοπεύει να εφαρμόσει αν είναι ο επόμενος πρωθυπουργός. Ένα από αυτά, είναι η δημιουργία ιδιωτικών, (ή για την ακρίβεια μη κρατικών όπως τα ονομάζει) πανεπιστημίων. Τα πανεπιστήμια αυτά θα μπορούν να ιδρύονται από διάφορους μη κρατικούς φορείς, (όπως π.χ. η τοπική αυτοδιοίκηση, η εκκλησία, και φυσικά οι ιδιώτες), και θα λειτουργούν με δίδακτρα. Θα προστεθούν δηλαδή στα ήδη υπάρχοντα πανεπιστήμια (στα οποία ήδη καταβάλλονται προσπάθειες από την πλευρά της κυβέρνησης να παίζει όσο το δυνατό μεγαλύτερο ρόλο ο ιδιωτικός τομέας), καινούρια, στα οποία επίσημα πλέον οι φοιτητές θα πληρώνουν για να σπουδάσουν.
Η αλήθεια είναι ότι το ΠΑΣΟΚ, πριν ο Γ. Παπανδρέου κάνει τις συγκεκριμένες δηλώσεις, δεν παρέλειπε να κατηγορήσει τη ΝΔ με κάθε ευκαιρία, για τη θέση της που προέβλεπε… τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων! Η ΠΑΣΠ από τη μεριά της, προσπαθεί να πείσει τους φοιτητές ότι η θέση της είναι διαφορετική από αυτή του νέου προέδρου του κόμματος, (τον οποίο φυσικά στηρίζει στη νέα του προσπάθεια), και ότι πάντα μαχόταν για την υπεράσπιση της δημόσιας και δωρεάν παιδείας. Όσο για τη ΝΔ, και την ΔΑΠ, αντιδρούν λέγοντας ότι η κυβέρνηση αντιγράφει το πρόγραμμά τους, και θεωρούν ότι είναι οι μόνες δυνάμεις που μπορούν να εγγυηθούν την ανταγωνιστικότητα στην εκπαίδευση και την προάσπιση των συμφερόντων των ιδιωτών.
Με λίγα λόγια, τα δύο κόμματα, διεκδικούν την πατρότητα μιας ιδέας που υποβαθμίζει ακόμη περισσότερο τη δημόσια δωρεάν παιδεία, που θα προσθέσει ακόμη μεγαλύτερα οικονομικά βάρη στις οικογένειες των φοιτητών. Εξάλλου και τα δύο κόμματα αποδέχονται στα θέματα της εκπαίδευσης τις επιλογές του ΠΟΕ που χαρακτηρίζει ανοιχτά την παιδεία εμπόρευμα, και τη συμφωνία GATS του ίδιου οργανισμού που επιβάλλει κυρώσεις σε χώρες που δε δίνουν τις ίδιες ευκαιρίες σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα στην εκπαίδευση.
Η διεθνής εμπειρία των ιδιωτικών ΑΕΙ δείχνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία αφορά "αρπαχτές" ιδιωτών ενώ τα λίγα "καλά" έχουν πανάκριβα δίδακτρα και πλήρη εξάρτηση από τις ανάγκες των πολυεθνικών, που συμμετέχουν στα ΔΣ και καθορίζουν τα πάντα(εισακτέοι, έρευνα, πρόγραμμα σπουδών κτλ.). Ταυτόχρονα τα δημόσια ΑΕΙ οδηγούνται σε παραπέρα μαρασμό και υποβάθμιση.
Βέβαια η αλήθεια είναι πως όσο κι αν η ΝΔ μιλάει για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, μάλλον έχει άδικο, αφού εδώ και αρκετά χρόνια η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, χωρίς να το λέει ανοιχτά, έχει κάνει αρκετά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Καταρχήν, στο σχέδιο νόμου για την αξιολόγηση και τα ΙΔΒΕ υπάρχει και η πρόταση για το Διεθνές Ελληνικό Πανεπιστήμιο, συνέχεια του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελληνικών Σπουδών που είχε ιδρυθεί -χωρίς να λειτουργήσει – με το νόμο 2413/96 από τον Γ.Παπανδρέου, με δίδακτρα και σαν νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, ενώ δίδακτρα υπάρχουν ήδη στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο και σε 25 από τα 330 μεταπτυχιακά προγράμματα.
Όσο για τις δημόσιες δαπάνες για την ανώτατη εκπαίδευση, από το 1993, μέχρι και το 2002, αντί να αυξάνονται μειώνονται. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, οι δαπάνες υποδομών ανά τμήμα έχουν μειωθεί κατά 16,75%, και οι δαπάνες ανά φοιτητή, κατά 25,59%. Ένα βασικό επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι υπέρμαχοι του μέτρου, είναι ότι πλέον, όσοι παλιότερα πήγαιναν σε ιδιωτικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, θα μπορούν να σπουδάζουν με δικό τους πάντα κόστος, αλλά τουλάχιστον κοντά στο σπίτι τους.
Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση διεθνώς στη φοιτητική μετανάστευση, με 55.000 φοιτητές σε ιδρύματα του εξωτερικού. Γιατί όμως αναγκάζονται πολλοί απόφοιτοι των λυκείων να στρέφονται στα ιδιωτικά πανεπιστήμια του εξωτερικού; Γιατί οι πολιτικές των δύο αυτών κυβερνήσεων, (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) τις τελευταίες δεκαετίες, με αποκορύφωμα τη μεταρρύθμιση Αρσένη, παρά τα ωραία λόγια περί ελεύθερης πρόσβασης στα πανεπιστήμια, στην ουσία έχουν αποκλείσει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των μαθητών από την πρόσβαση σε ΑΕΙ και ΤΕΙ.
Το συγκεκριμένο μέτρο θα αποτελέσει το επιστέγασμα των προσπαθειών της κυβέρνησης όλων των τελευταίων ετών για σύνδεση της παιδείας με την αγορά, και τον πιο απροκάλυπτο ταξικό φραγμό. Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη μεγάλη μερίδα πανεπιστημιακών αντιδρά έντονα στην συγκεκριμένη πρόταση. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι η σημερινή εκπαίδευση μας ικανοποιεί, ή ότι δε χρειάζεται σημαντικές αλλαγές.
Οι αλλαγές όμως που προτείνει η κυβέρνηση, είναι στα πλαίσια της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των ιδιωτών. Μια διαφορετική παιδεία, με επίκεντρο τις ανάγκες των ίδιων των φοιτητών και της κοινωνίας, θα προϋπόθετε πραγματική ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες της, ώστε να μην αναγκάζεται κανείς να καταφύγει στον ιδιωτικό τομέα, είτε μέσα είτε έξω από την Ελλάδα, με εκπαιδευτικά ιδρύματα που να ελέγχονται από εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς, χωρίς την επιβολή διδάκτρων σε κανένα ίδρυμα καμίας από τις βαθμίδες της. Θα σήμαινε δραστική αύξηση των κρατικών δαπανών για την εκπαίδευση και πλήρη διαχωρισμό της με τα συμφέροντα των ιδιωτών.
