Την ώρα που οι κυβερνήσεις της Δύσης παίρνουν ξεκάθαρη θέση και συμμετέχουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, σε μία σειρά από χώρες της Ευρώπης έχουν πραγματοποιηθεί ήδη αντιπολεμικές συγκεντρώσεις και πορείες. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο εσωτερικό της Ρωσίας. Χιλιάδες Ρώσοι έχουν βγει στους δρόμους και έχουν βρεθεί απέναντι στον Πούτιν και το αυταρχικό καθεστώς του, έχουν συλληφθεί και έρθει αντιμέτωποι με τη βάναυση αστυνομική καταστολή.
Ρισκάροντας τα πάντα
Το να μιλάς ενάντια στον πόλεμο σε μία από τις εμπλεκόμενες χώρες, είναι από μόνο του δείγμα γενναιότητας. Το να κρατάς αυτήν τη στάση σε χώρες όπως η Ρωσία του Πούτιν, που οι διαφορετικές απόψεις, οι διαμαρτυρίες, οι διαδηλώσεις κλπ καταστέλλονται με βάρβαρο τρόπο, θέλει ακόμα μεγαλύτερες δόσεις γενναιότητας. Και αυτή τη στάση έχουν επιλέξει να κρατήσουν πολλοί/ες Ρώσοι/Ρωσίδες καλλιτέχνες, που μιλάνε δημόσια ενάντια στον πόλεμο ή ακόμα και παραιτούνται από τις θέσεις τους, χωρίς να ταυτίζονται βέβαια κατ’ ανάγκη –και πολύ σωστά– με τη στάση των δυτικών κυβερνήσεων και του ΝΑΤΟ.
Οι Κιρίλ Σαβτσένκοφ (Kirill Savchenkov) και Αλεξάντρα Σουχάρεβα (Alexandra Sukhareva) είναι νέοι καλλιτέχνες που σκόπευαν να εκπροσωπήσουν τη Ρωσία τον Απρίλιο στην Μπιενάλε της Βενετίας, μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Η Μπιενάλε μπορεί να αποτελέσει σημαντικό βήμα για την εξέλιξη και την πορεία καλλιτεχνών, αφού τους προσφέρει σημαντική δημοσιότητα και μπορεί να εκτοξεύσει τις καριέρες τους. Παρόλα αυτά, οι δύο καλλιτέχνες γύρισαν την πλάτη στη διοργάνωση αυτή, με στόχο να περάσουν αντιπολεμικό μήνυμα. Συγκεκριμένα, στην ανακοίνωσή τους ανέφεραν:
«Δεν υπάρχει χώρος για την τέχνη όταν πολίτες πεθαίνουν κάτω από τα πυρά πυραύλων, όταν πολίτες της Ουκρανίας κρύβονται σε καταφύγια, όταν Ρώσοι διαδηλωτές φιμώνονται».
Ο Ρώσος ράπερ Oxxxymiron (Miron Fyodorov), ανακοίνωσε στο Instagram ότι ακυρώνει έξι συναυλίες που ήταν προγραμματισμένες σε Μόσχα και Πετρούπολη και ήταν sold-out, για να διαμαρτυρηθεί για τα ρωσική εισβολή, λέγοντας:
«Δεν είναι η Ουκρανία που εισέβαλε στο ρωσικό έδαφος. Είναι η Ρωσία που βομβαρδίζει ένα ανεξάρτητο κράτος».
Ο Αλεξέι Ρατμάνσκι, που είναι πρώην χορογράφος στο Μπαλέτο Μπολσόι της Μόσχας και πλέον εργάζεται στο Αμερικανικό Θέατρο Μπαλέτου (American Ballet Theatre) της Νέας Υόρκης, έφυγε από τη Μόσχα όπου προετοίμαζε ένα νέο μπαλέτο στο Μπολσόι που επρόκειτο να κάνει πρεμιέρα στις 30 Μαρτίου.
Η Έλενα Κοβάλσκαγια, θεατρική σκηνοθέτης που διετέλεσε καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου και Πολιτιστικού Κέντρου Μάγιερχολντ στη Μόσχα, ανήρτησε στο Facebook ότι δεν μπορεί πλέον να παραμείνει στη θέση της, αφού
«Είναι αδύνατο να εργάζεσαι για έναν δολοφόνο και να παίρνεις μισθό από αυτόν».
Παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί πλατφόρμες όπου καλλιτέχνες και εργαζόμενοι στην τέχνη υπογράφουν ηλεκτρονικά ενάντια στον πόλεμο. Η πλατφόρμα που έχει συγκεντρώσει πάνω από 17.000 υπογραφές, αναφέρει ανάμεσα σε άλλα:
«Εμείς, καλλιτέχνες, επιμελητές, αρχιτέκτονες, κριτικοί τέχνης, μάνατζερ –εκπρόσωποι του πολιτισμού και της τέχνης της Ρωσικής Ομοσπονδίας– εκφράζουμε την απόλυτη αλληλεγγύη μας στο λαό της Ουκρανίας και λέμε ένα αποφασιστικό “ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ!”. Απαιτούμε την άμεση παύση όλων των εχθροπραξιών, την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από το έδαφος της Ουκρανίας και τη διεξαγωγή ειρηνευτικών συνομιλιών».
Η απάντηση του καθεστώτος
Όπως ήταν αναμενόμενο, το καθεστώς του Πούτιν δε θα μπορούσε παρά να βγει επιθετικά απέναντι στους καλλιτέχνες και να προσπαθήσει να τους σιωπήσει. Ο Βιάτσεσλαβ Βολόντιν (Vyacheslav Volodin), πρόεδρος της Κρατικής Δούμας (κάτω Βουλή) χαρακτήρισε τις διαμαρτυρίες των καλλιτεχνών «προδοσία» και τους απείλησε με κατάργηση των κρατικών επιχορηγήσεων στις τέχνες.
Αλλά και μία καλλιτέχνης που μίλησε στη New York Times, ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη (αν και έχει υπογράψει το κείμενο των καλλιτεχνών), καθώς φοβάται μη χάσει τη δουλειά της, ανέφερε επίσης πως κάποιοι από τους υπογράφοντες του κειμένου έχουν ήδη απολυθεί.
Και οι «κυρώσεις» της Δύσης
Τις τελευταίες μέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πολλοί και πολλές σχολίασαν είτε με χιούμορ, είτε οργισμένα την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, η οποία «έδωσε οδηγίες να ανασταλεί οποιαδήποτε υλοποίηση, συνεργασία, προγραμματισμός ή συζήτηση εκδηλώσεων με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς». Σημειώνεται ότι η ήδη αναβληθείσα εκδήλωση του Gala Όπερας που ήταν προγραμματισμένη για την Πέμπτη 3 Μαρτίου, ακυρώθηκε, όπως και η μετάδοση της παράστασης «Η Λίμνη των Κύκνων».
Δεν είναι παράξενο που η Μενδώνη συγκέντρωσε για μία ακόμα φορά τον χλευασμό και την έντονη αποδοκιμασία της κοινωνίας, αφού κατά τη θητεία της έχει καταφέρει να αποτύχει σε κάθε απόφαση που έχει πάρει για σοβαρά ζητήματα. Από την πλήρη αδιαφορία της για τους εργαζόμενους στις τέχνες κατά τη διάρκεια των λοκντάουν, στο τσιμέντωμα της Ακρόπολης και από τη στήριξη στον Λιγνάδη έως ότου η κατάσταση να φτάσει στο απροχώρητο, μέχρι τη χορηγία που πήρε από μέλη της οικογένειας Λεβέντη (των οποίων οι υιοί εμπλέκονται στον βιασμό της Γεωργίας Μπίκα), η Μενδώνη δείχνει ξανά και ξανά την ανικανότητά της, αλλά και το σε ποια πλευρά ανήκει.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, η απόφαση να «ακυρώσει» τον Τσαϊκόφσκι, δεν αποτελεί δική της «έμπνευση». Η Μενδώνη «απλά» συμβαδίζει με τη Δύση.
Η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου ακύρωσε την περιοδεία του ρωσικού μπαλέτου Μπολσόι μετά την κρίση στην Ουκρανία. Η Φιλαρμονική του Μονάχου απέλυσε τον αρχιμουσικό της, Βαλέρι Γκεργκίεφ (Valery Gergiev) επειδή διατηρεί σχέσεις με το ρωσικό κράτος. Η Warner Bros, η Disney και η Sony σταμάτησαν την κυκλοφορία ταινιών στις ρωσικές αίθουσες. Η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) δήλωσε ότι η Ρωσία δεν θα συμμετάσχει στον φετινό διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision. Συνολικά, μία σειρά από παραστάσεις κοκ έχουν ακυρωθεί από διάφορους φορείς λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Αλήθεια όμως, ποιος πλήττεται από τις παραπάνω αποφάσεις; Και τι μπορούν να πετύχουν;
Για μία ακόμα φορά, οι περισσότερο πληττόμενοι δεν είναι ούτε ο Πούτιν, ούτε το καθεστώς του, ούτε καν τα «μεγάλα ονόματα» που βλέπουν να ακυρώνονται οι παραστάσεις τους. Είναι οι εργαζόμενοι στην τέχνη, κυρίως όσοι/ες που η ακύρωση των παραστάσεών τους σημαίνει ανεργία ή μείωση των εσόδων τους. Είναι οι κοινωνίες που μέσα σε μία δύσκολη και σκοτεινή περίοδο, έχουν λιγότερες δυνατότητες ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Και είναι και η ίδια η τέχνη, που ξαφνικά αποκτά «σύνορα» και «καταγωγή», όταν ο ρόλος της είναι να είναι «οικουμενική», από όλους προς όλους. Οτιδήποτε ρωσικό πρέπει να σταλεί στον Καιάδα – ακόμα και αν πρόκειται για αριστουργήματα πρέπει να καταδικαστούν και να αφοριστούν απλά και μόνο επειδή είναι ρωσικά. Αυτό ονομάζεται ρατσισμός – και προέρχεται από τα πιο επίσημα χείλη και θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για υποκρισία, εκδικητικότητα αλλά, ταυτόχρονα, και γελοιότητα.
Στον σκοταδισμό που προσπαθούν να μας επιβάλλουν, στη διαιώνιση του μίσους και της μισαλλοδοξίας, εμείς απαντάμε με αλληλεγγύη στους λαούς που καλούνται να πολεμήσουν και να σκοτωθούν για τα κέρδη του συστήματος. Και απέναντι στις «Δυτικές κυρώσεις», εμείς επιλέγουμε να σταθούμε στο πλευρό των Ρώσων καλλιτεχνών που υψώνουν το ανάστημά τους ενάντια στο καθεστώς του Πούτιν και στον πόλεμο.
