Επιμέλεια άρθρου της Ετζεχάν Μπάλτα για τις αγροτικές κινητοποιήσεις στην Ευρώπη που αρχικά δημοσιεύτηκε στο internationaliststandpoint.org. Διαβάστε το άρθρο στα αγγλικά εδώ.
Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, ο Μαρξ και ο Ένγκελς συζητούν για την «ηλιθιότητα της αγροτικής ζωής». Αυτό ερμηνεύτηκε από ορισμένους ως αναφορά σε μια «ανοησία των αγροτών», που παρουσιάζονται ως μια μάζα με κοινά χαρακτηριστικά που ζει αποκλειστικά γύρω από σακιά πατάτας, ανίκανη να δράσει με ενιαίο τρόπο λόγω των διαφορών στο εσωτερικό της. Ωστόσο, στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο (όπως και σε άλλα κείμενα), αυτό που τονίζεται είναι η απομόνωση της υπαίθρου από τις πόλεις και το πώς η εκβιομηχάνιση ωθεί τους αγρότες σε απομονωμένες κοινότητες, κάτι που ισχύει ακόμη και σήμερα.
Ωστόσο, όπως έκανε και ο Ένγκελς στον «Πόλεμο των Χωρικών στη Γερμανία», αν θέλουμε να κατανοήσουμε τις τρέχουσες αγροτικές κινητοποιήσεις, πρέπει να εξετάσουμε το ιστορικό – κοινωνικό τους υπόβαθρο.
Ο νεοφιλελευθερισμός έχει πλήξει τη γεωργία με διάφορους τρόπους: έχει εξαλείψει τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, προωθώντας τη βιομηχανική αγροτική παραγωγή και το μοντέλο σύναψης συμβολαίων που επιβάλλουν στους καλλιεργητές οι πολυεθνικές εταιρείες γεωργίας και τροφίμων. Έτσι, έχει δημιουργηθεί μια αγορά για προϊόντα όπως σπόροι, φυτοφάρμακα και λιπάσματα, που παράγονται/διατίθενται από πολυεθνικές εταιρείες και έτσι ενισχύεται το μονοπώλιο τους στη γεωργία. Αυτές οι πρακτικές επιταχύνουν την απώλεια της βιοποικιλότητας και οδηγούν στην εξάπλωση της κυριαρχίας των μεγάλων επιχειρήσεων στη διατροφή, βγάζοντας από το τοπίο μικρές και μεσαίες αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Σήμερα οι αγρότες δεν μπορούν να φυτέψουν τους σπόρους που επιθυμούν (ούτε καν το είδος της καλλιέργειας που επιθυμούν) και συχνά έρχονται αντιμέτωποι με επιβαλλόμενες ποσοστώσεις στην παραγωγή τους. Ταυτόχρονα, το μονοπώλιο των μεγάλων επιχειρήσεων σε σπόρους, φυτοφάρμακα, κλπ, καθιστά το κόστος της καλλιέργειας δυσβάσταχτο για τους μικρούς αγρότες.
Η ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής με βασικό κριτήριο την ανταγωνιστικότητα, επιταχύνει ουσιαστικά την προλεταριοποίηση των μικρομεσαίων αγροτών. Δεδομένου ότι η γεωργία εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες, οι οποίες είναι απρόβλεπτες, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η απόδοση μιας χρονιάς θα είναι ίδια με την προηγούμενη. Οι λύσεις που προτείνει η βιομηχανία αγροτικής παραγωγής για να περιορίσει αυτό το πρόβλημα, όπως τα χημικά λιπάσματα, τα εντομοκτόνα και τα ζιζανιοκτόνα, οδηγούν σε μείωση της ποιότητας των τροφίμων και επιδεινώνουν την κλιματική κρίση. Το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως προέρχεται από τη γεωργική παραγωγή. Η κλιματική κρίση στη συνέχεια, οδηγεί σε ακραία καιρικά φαινόμενα, λειψυδρία, επομένως και σε μείωση της ποσότητας των αγροτικών προϊόντων. Με άλλα λόγια, οι πρακτικές που αναπτύχθηκαν από τη βιομηχανική γεωργία για να βελτιώσουν την παραγωγή, τελικά οδηγούν σε αναπόφευκτη καταστροφή.
Αυτοί στα τρακτέρ είναι ο νέος στρατός της Ακροδεξιάς;
Στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Ρουμανία, τη Γερμανία, την Πολωνία και την Ελλάδα, τους τελευταίους μήνες έχουμε δει μαχητικές κινητοποιήσεις από τους αγρότες, όπως για παράδειγμα κλείσιμο δρόμων.
Οι κινητοποιήσεις των αγροτών λαμβάνουν χώρα σε μια περίοδο κατά την οποία η Ακροδεξιά βρίσκεται σε άνοδο στην Ευρώπη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τμήματα του αγροτικού κινήματος ταυτίζονται με ακροδεξιά κόμματα σε διάφορες χώρες. Στην περίπτωση της Γερμανίας, ένας λόγος για αυτό είναι η (υποκριτική) υποστήριξη από το ακροδεξιό AfD των προστατευτικών πολιτικών που υποστηρίζει το αγροτικό κίνημα για να εμποδίσει την είσοδο φθηνών προϊόντων στη χώρα. Ένας άλλος λόγος είναι ότι οι πολιτικές ενάντια στα φτωχά λαϊκά στρώματα εφαρμόζονται τόσο από το κεντροαριστερό όσο και από το κεντροδεξιό στρατόπεδο. Έτσι, οι αγρότες δεν έχουν τίποτα να περιμένουν από τα παραδοσιακά αστικά κόμματα.
Ωστόσο, το φαινόμενο αυτό έχει επίσης να κάνει με το γεγονός ότι τμήματα της Αριστεράς βλέπουν τους αγρότες ως τον εφεδρικό στρατό της Ακροδεξιάς. Επιπλέον, στη Γερμανία, οι αγρότες ωθούνται να πιστεύουν ότι ένας από τους λόγους της εξαθλίωσής τους είναι τα ποσά που δαπανούνται για τους μετανάστες, ή ως βοήθεια σε φτωχότερες χώρες, όπως φαίνεται από την ακόλουθη δήλωση ενός αγρότη:
«Υπάρχουν χρήματα για τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, αλλά όχι για τους δικούς μας ανθρώπους».
Οι θεωρίες άρνησης της κλιματικής αλλαγής είναι επίσης παρούσες στο εσωτερικό του κινήματος, καθώς, μια σειρά μέτρα που πλήττουν τους αγρότες παρουσιάζονται ως «πράσινα» και το κόστος της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής επιβάλλεται και πάλι στους φτωχούς.
Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;
Πρώτα απ’ όλα, είναι ζωτικής σημασίας να τονίσουμε ότι η αύξηση του κόστους της παραγωγής για τους αγρότες (σπόροι, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, κα) καθιστά γενικά την πρόσβαση σε τρόφιμα πιο δύσκολη. Από αυτή την άποψη, η εργατική τάξη και γενικότερα οι φτωχοί και οι καταπιεσμένοι πρέπει να σταθούν στο πλευρό των αγροτικών κινημάτων.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι μικρομεσαίοι όλοι οι αγρότες που συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις σε όλη την Ευρώπη. Για παράδειγμα, όπως φαίνεται στη Γερμανία, μεγάλοι ιδιοκτήτες αγροκτημάτων συμμετέχουν επίσης σε διαμαρτυρίες για τη μείωση του κόστους παραγωγής. Η ταξική σύνθεση των διαδηλωτών και ο ταξικός χαρακτήρας των αιτημάτων πρέπει να εξεταστούν ξεχωριστά για κάθε χώρα.
Από την άλλη πλευρά, γνωρίζουμε ότι οι αγρότες σαν σύνολο, δεν αποτελούν μια πολιτικά ενιαία μάζα. Τα σωματεία και οι ενώσεις που οργανώνουν αυτές τις διαμαρτυρίες δεν είναι όλα δεξιά. Η Αριστερά έχει την ευθύνη να εξηγήσει ότι ιδιαίτερα οι μικροί αγρότες είναι θύματα του ελέγχου που επιβάλλουν πάνω στη γεωργική γη οι μεγάλες αγροτικές επιχειρήσεις. Επιπλέον ότι η βιομηχανικού επιπέδου αγροτική παραγωγή συμβάλλει σημαντικά στην κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της.
Δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε όλα τα αιτήματα που προβάλλουν οι αγρότες. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη το πόσο σημαντικό είναι να παράγονται καλής ποιότητας τρόφιμα για ολόκληρη την κοινωνία, πρέπει να υποστηρίξουμε κάποια από τα βασικά τους αιτήματα, όπως για παράδειγμα ότι οι επιδοτήσεις πρέπει να συνεχιστούν και ότι οι μικροί και μεσαίοι αγρότες πρέπει να προστατεύονται από τις μεγάλες φάρμες και τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
Δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τους αγρότες ως «εφεδρικό στρατό της Ακροδεξιάς» και να τους παραμερίσουμε ή να τους δαιμονοποιήσουμε. Σε αυτή την περίπτωση, σπρώχνουμε πράγματι το αγροτικό κίνημα στην αγκαλιά της ακροδεξιάς.
Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικές για τη μείωση των επιπτώσεων της οικολογικής κρίσης δεν μπορούν παρά να περιλαμβάνουν τον γεωργικό τομέα. Ωστόσο, σήμερα, οι πολιτικές που εφαρμόζει η ΕΕ στο όνομα της «βιώσιμης ανάπτυξης», είναι αφενός ημίμετρα και αφετέρου εξαθλιώνουν τους ανθρώπους. Η αποκάλυψη αυτής της υποκριτικής προσέγγισης είναι επίσης καθήκον μας.
Ένα θέμα που σχετίζεται με αυτό είναι η έκκληση για «γεωργικό τεχνολογικό μετασχηματισμό» που συνοδεύει τον «πράσινο μετασχηματισμό» στη γεωργία. Δεν υπάρχουν στοιχεία για το πώς οι πράσινες ψηφιακές εφαρμογές στη γεωργία μειώνουν τις επιπτώσεις της οικολογικής κρίσης ή αυξάνουν την παραγωγικότητα μειώνοντας παράλληλα τους κινδύνους. Γνωρίζουμε όμως ότι οι εταιρείες που επενδύουν σε γεωργικές τεχνολογίες γίνονται πλουσιότερες και αυτές οι ακριβές τεχνολογίες υποστηρίζουν τη βιομηχανική γεωργία. Παράλληλα, η αγροτιά που βασίζεται σε μικρές και μεσαίες οικογενειακές εκμεταλλεύσεις βρίσκεται σε αγώνα επιβίωσης. Μπορούμε να υποστηρίξουμε αυτόν τον αγώνα, μόνο αναδεικνύοντας την κουλτούρα της αλληλεγγύης και των συνεταιρισμών αντί των ανταγωνιστικών πολιτικών που επικεντρώνονται στη βιομηχανική γεωργία, οι οποίες είναι ένας από τους κύριους υπαίτιους της οικολογικής κρίσης.
Όπως έχει γράψει ο Ένγκελς, όταν οι αγρότες «υπερασπίζονται όχι τα σημερινά, αλλά τα μελλοντικά τους συμφέροντα» και «εγκαταλείπουν τη δική τους θέση για να τοποθετηθούν σε εκείνη του προλεταριάτου», ερχόμαστε πιο κοντά σε μια κοινωνία βασισμένη στον οικολογικό και δημοκρατικό κεντρικό σχεδιασμό.
Αυτό που χρειάζεται είναι ένα Ενιαίο Μέτωπο μεταξύ εργατών και αγροτών, για να αγωνιστούμε ενάντια στην εξαθλίωση και την κλιματική αλλαγή που επηρεάζει αρνητικά και τις δύο τάξεις.
