Του Χάρη Σαββίδη
Εδώ και αρκετούς μήνες διαφαίνεται ότι το φετινό φθινόπωρο θα είναι ιδιαίτερα θερμό στη Γαλλία. Δεν είναι μόνο η κατρακύλα της δημοτικότητας του Προέδρου Ολάντ (μόλις 1 στους 6 Γάλλους έχει θετική άποψη), η ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία των Σοσιαλιστών (μόλις 2 έδρες) και η ενίσχυση της ακροδεξιάς (το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν ήρθε πρώτο με 24,85% στις Ευρωεκλογές), που καθιστούν εξαιρετικά οριακές τις πολιτικές ισορροπίες. Είναι κυρίως τα οικονομικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζει η Γαλλία, μια χώρα με κοινωνικό συμβόλαιο από τα ευνοϊκότερα που απομένουν διεθνώς.
Κοινωνικό συμβόλαιο
Μόλις πριν 15 χρόνια το Σοσιαλιστικό Κόμμα επικρατούσε με σύνθημα το 35ωρο, που ισχύει ακόμα και σήμερα στη Γαλλία. Οι δαπάνες του κοινωνικού κράτους βαίνουν βέβαια μειούμενες τα τελευταία χρόνια και η οικονομική κατάσταση των φτωχότερων χειροτερεύει. Τα δικαιώματα του κόσμου της εργασίας ξηλώνονται αλλά ο ρυθμός σε σχέση με άλλες χώρες είναι αργός. Σημαντικότερο πρόβλημα είναι η υψηλή ανεργία που από τα τέλη του 2013 ξεπερνά το 10% και η αδυναμία της οικονομίας να αναπτυχθεί.
Οικονομία
Μετά από μια διετία κατά την οποία το ΑΕΠ αναπτύχθηκε μόνο στα 4 από τα 8 τρίμηνα, το τελευταίο εξάμηνο το ΑΕΠ παραμένει στάσιμο. Το πιθανότερο είναι ότι το καλοκαίρι άρχισε να συρρικνώνεται, υπό το βάρος του κόστους από το ρωσικό εμπάργκο. Η κυβέρνηση ήλπιζε σε καλύτερες επιδόσεις και είχε καταρτίσει τον προϋπολογισμό της με ευνοϊκότερες προβλέψεις. Ως αποτέλεσμα αποκλίνει των δημοσιονομικών στόχων, γεγονός που σημαίνει ότι είτε θα ληφθούν νέα μέτρα, είτε δεν θα επιτευχθεί το 2015 η μείωση του ελλείμματος στον προϋπολογισμό κάτω από το 3% του ΑΕΠ.
Δημόσιο χρέος
Πρόκειται για έναν στόχο που η Γαλλία θα έπρεπε να έχει επιτύχει το 2012 αλλά απέσπασε δύο φορές παράταση (τη μία διετή) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τώρα όλα δείχνουν ότι και πάλι το έλλειμμα θα παραμένει εκτός ορίων, ενώ το δημόσιο χρέος πλησιάζει επικίνδυνα το 100% του ΑΕΠ. Το κόστος δανεισμού βρίσκεται, βέβαια, στα χαμηλότερα επίπεδα της ιστορίας της Γαλλίας αλλά αυτό οφείλεται στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Ρευστότητα
Η ρευστότητα με την οποία τροφοδοτεί την αγορά αυτή και οι άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, συχνά καταλήγει σε ομόλογα των κρατών της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα να υπάρχει αυξημένη ζήτηση γι’ αυτά και άρα να είναι χαμηλό το κόστος δανεισμού. Των χαμηλών επιτοκίων ευεργετούνται και οι γαλλικές επιχειρήσεις, που δανείζονται εξαιρετικά φθηνά. Δεν μπορούν όμως να αναπτυχθούν στην εσωτερική αγορά, όπου αργά αλλά σταθερά τα εισοδήματα μειώνονται, αλλά ούτε και στο εξωτερικό, όπου υστερούν σε όρους αγοραίας ανταγωνιστικότητας.
Επιχειρήσεις
Το τελευταίο διάστημα σημαντικές γαλλικές επιχειρήσεις έχουν καταλήξει σε ξένα χέρια, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την εξαγορά του γίγαντα της γαλλικής βιομηχανίας Alstom, από την αμερικανική General Electric. Η γερμανική Siemens είχε επιχειρήσει τότε να εξαγοράσει εκείνη τη γαλλική εταιρεία, επικαλούμενη το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον. Τελικά ηττήθηκε και σε αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο ο Αρνό Μοντεμπούρ.
Μοντεμπούρ
Ο μέχρι πρόσφατα υπουργός Οικονομίας θεωρείται εκφραστής της αριστερής πτέρυγας του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Δεν δίστασε να εναντιωθεί στα γερμανικά συμφέροντα, συντασσόμενος με τα αμερικανικά στο όνομα των γαλλικών. Και δεν ήταν η μόνη περίπτωση που εναντιώθηκε στο Βερολίνο. Ποτέ όμως τόσο ανοικτά όσο το προηγούμενο Σαββατοκύριακο.
Η ρήξη
Ο Μοντεμπούρ και δύο ακόμα υπουργοί που ανήκουν στην αριστερή πτέρυγα των Σοσιαλιστών, δήλωσαν δημόσια ότι θα πρέπει να εγκαταλειφθεί η πολιτική λιτότητας που επιβάλει το Βερολίνο. Γνώριζαν ότι με την κίνηση αυτή θέτουν προ διλήμματος τον Πρόεδρο Ολάντ: Να συγκρουστεί ή με την Μέρκελ, ή με αυτούς. Την επόμενη ημέρα αποπέμφθηκαν από την κυβέρνηση.
Το “deal”
Η αριστερή πτέρυγα των Σοσιαλιστών φαίνεται ότι αποφάσισε να συγκρουστεί ενόψει του μεγάλου “deal” του Προέδρου Ολάντ με την Καγκελάριο Μέρκελ. Οι διαβουλεύσεις που εξελίσσονται μετά τις Ευρωεκλογές και κορυφώνονται με τη Σύνοδο Κορυφής αυτού του Σαββατοκύριακου, περιλαμβάνουν: Την επιλογή της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τη συμφωνία για την ατζέντα πολιτικών που θα εφαρμόσει και για τους ρόλους που θα έχουν τα πρόσωπα. Την προετοιμασία από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ενός προγράμματος εκτύπωσης ευρώ, με τα οποία θα ξαλαφρωθούν οι τράπεζες από τα «τοξικά δάνεια». Την αξιολόγηση των μεγαλύτερων τραπεζών της Ευρωζώνης και την αντιμετώπιση όποιων προβλημάτων κεφαλαιακής επάρκειας προκύψουν. Τη συμφωνία για τον ρυθμό που πρέπει να ακολουθήσει η Γαλλία στη δημοσιονομική προσαρμογή.
Ο… «σοσιαλιστής» Ολάντ
Σε όλο αυτό το «πακέτο» ο Πρόεδρος Ολάντ αποσπά παραχωρήσεις από την Καγκελάριο Μέρκελ, κάνοντας την πιο σημαντική υποχώρηση (αφού θεωρητικά είναι… «σοσιαλιστής»): Να εντείνει την εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι έτσι θα λυθούν τα προβλήματα της γαλλικής οικονομίας. Διευκολύνοντας τις απολύσεις, κουτσουρεύοντας το κοινωνικό κράτος και τις ασφαλιστικές παροχές, «απελευθερώνοντας» επαγγέλματα και ωράρια λειτουργίας καταστημάτων.
Το νησί του Κάφκα
Ακόμα και τα χρήματα που θα τυπώσει η ΕΚΤ δεν θα τα διαχειριστούν οι κυβερνήσεις αλλά οι τράπεζες. Μέσω αυτών, λέει το σχέδιο, θα περάσουν στην πραγματική οικονομία, υπό μορφή δανείων. Αλλά ποιος θα δανειστεί για να επενδύσει όταν όλο και λιγότεροι αγοράζουν, κι όλο και λιγότερα αγαθά πωλούνται; Αυτό τον παραλογισμό περιέγραφε ο Μοντεμπούρ, λέγοντας ότι:
«η Ευρωζώνη έχει γίνει ένα νησί του Κάφκα, όπου οι ηγέτες των κρατών-μελών πεισματικά ακολουθούν πολιτικές που εμποδίζουν την ανάπτυξη και την αντιμετώπιση της κρίσης. Η μείωση των ελλειμμάτων είναι αντιοικονομική, διότι επιδεινώνει την ανεργία και συνιστά οικονομικό παραλογισμό, διότι καθιστά αδύνατη την αποκατάσταση των δημόσιων λογαριασμών, και προκαλεί πολιτική καταστροφή, διότι ρίχνει τους Ευρωπαίους στα χέρια των δεξιών εξτρεμιστικών κομμάτων».
Ακροδεξιά
Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που ώθησε τους «αριστερούς Σοσιαλιστές» να δράσουν. Στις δημοσκοπήσεις ο Πρόεδρος Ολάντ δείχνει να τους παρασύρει στα εκλογικά τάρταρα. Στις Ευρωεκλογές δεν κατάφεραν να αποσπάσουν ούτε το 14% και ήρθαν τρίτοι. Το πολιτικό σύστημα της Γαλλίας είναι τέτοιο ώστε ο Πρόεδρος να είναι σταθερός στη θέση του επί 5 χρόνια. Με τη δυναμική που αναπτύσσεται, όμως, στις εκλογές του 2017 ο υποψήφιος των Σοσιαλιστών κινδυνεύει να βρεθεί εκτός του β’ γύρου, όπου θα βρεθούν ο υποψήφιος της Δεξιάς και η ακροδεξιά Λεπέν.
ΑντιΕΕ
Η Λεπέν συσπειρώνει δυνάμεις στρέφοντας τη λαϊκή οργή κατά των μεταναστών αλλά και κατά του ευρώ και της ΕΕ. Μετά βίας οι μισοί Γάλλοι εκφράζουν θετική άποψη για την ΕΕ στις δημοσκοπήσεις. Προβληματισμός επικρατεί και στους μεγαλο-επιχειρηματίες, που βλέπουν τις ξένες επιχειρήσεις να «καταπίνουν» τις δικές τους. Αν στην Ελλάδα η έξοδος από την Ευρωζώνη μπορεί να παρουσιάζεται από τις μνημονιακές δυνάμεις ως συνώνυμο της καταστροφής, σε μια χώρα με το μέγεθος της Γαλλίας δεν ακούγεται τόσο «ακραία επιλογή».
Νέο κόμμα;
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που το αριστερό τμήμα των Σοσιαλιστών επιλέγει να σηκώσει τους τόνους προς αυτή την κατεύθυνση, βάζοντας στο στόχαστρο το Βερολίνο. Ευελπιστεί ότι θα προσελκύσει μέρος της λαϊκής οργής για τις ακολουθούμενες πολιτικές, είτε σε ένα Σοσιαλιστικό Κόμμα που θα ελέγχεται από τους ίδιους (ελάχιστα πιθανό) είτε σε ένα νέο κόμμα. Η διάσπαση φαίνεται προ των πυλών για τους Σοσιαλιστές.
Με αντίστοιχο τρόπο αποχώρησε προ 15ετίας από τους γερμανούς Σοσιαλδημοκράτες ο Όσκαρ Λαφοντέν, που τελικά κατέληξε να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία του Die Linke. Το πολιτικό σκηνικό στη γαλλική Αριστερά είναι βέβαια διαφορετικό αλλά εφόσον γίνει δυνατή η συμπόρευση των δυνάμεων που αναζητούν απαντήσεις στ’ αριστερά, τα περιθώρια ανόδου είναι μεγάλα. Η Αριστερά θα μπορούσε εύκολα να προσπεράσει τους Σοσιαλιστές, να απειλήσει τη δεξιά στη δεύτερη θέση και να εκτοπίσει τη Λεπέν από την πρώτη. Ο αγώνας που θα απαιτηθεί είναι βέβαια πολύ μεγάλος και οι αντιστάσεις θα είναι τεράστιες αλλά εξίσου μεγάλα είναι και τα αδιέξοδα που γεννά ο καπιταλισμός και που αντικειμενικά δημιουργούν μεγάλες δυνατότητες για την Αριστερά που θέλει να τα αξιοποιήσει.
