Το παρακάτω κείμενο είναι βασισμένο στην εισήγηση του σ. Νίκου Αναστασιάδη εκ μέρους της Επιτροπής Αγώνα Θεσσαλονίκης ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στην εκδήλωση με θέμα «Οι αγώνες ενάντια στη μεταλλευτική δραστηριότητα σε Ελλάδα – Τουρκία – Ρουμανία» που έγινε στα πλαίσια του 4ημέρου ενάντια στις εξορύξεις και τον πόλεμο.
Γιατί είμαστε ενάντια στις εξορύξεις χρυσού
Οι εξορύξεις χρυσού επεκτείνονται όλο και περισσότερο παγκόσμια. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζονται μάλιστα ως απαραίτητες για την «πράσινη μετάβαση» καθώς ο χρυσός χρησιμοποιείται για την κατασκευή των φωτοβολταϊκών και των ανεμογεννητριών. Ας δούμε όμως πρώτα σύντομα τις επιπτώσεις των εξορύξεων χρυσού:
- Αποψίλωση δασών: Σε μια εποχή που τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα απειλούν την υγεία των ανθρώπων αλλά και συνολικά την ισορροπία του κλίματος, η αποψίλωση τεράστιων δασικών εκτάσεων προκειμένου να γίνουν οι εξορύξεις εντείνει σημαντικά το πρόβλημα.
- Ρύπανση των νερών: Για να γίνουν οι εξορύξεις πρέπει να αποστραγγιστούν ολόκληρα βουνά, με τεράστιες συνέπειες όχι μόνο στην τροφοδοσία με νερό χωριών, πόλεων και οικισμών, αλλά και την στέρηση της απαραίτητης ποσότητας υπόγειων νερών για την ύπαρξη των δασών. Επιπλέον, στην επεξεργασία των μεταλλευμάτων χρησιμοποιούνται τεράστιες ποσότητες νερού που ρυπαίνονται με τοξικά χημικά, και διαρρέοντας μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα.
- Μόλυνση του αέρα: Ειδικά οι επιφανειακές εξορύξεις (open-pit mining) έχουν σαν συνέπεια την έκλυση εκατομμυρίων τόνων σκόνης που είναι γεμάτη με βαρέα μέταλλα. Συγκεκριμένα στην περίπτωση των Σκουριών, τα πετρώματα που βρίσκονται στο open pit περιέχουν σημαντική ποσότητα αμιάντου, ο οποίος είναι καρκινογόνος ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες. Η σκόνη αυτή, ανάλογα με την ταχύτητα του αέρα, μπορεί να ταξιδέψει σε μεγάλες αποστάσεις.
- Ατυχήματα: Η εξορυκτική βιομηχανία έχει μακρά ιστορία πολύ καταστροφικών ατυχημάτων. Από την διαρροή κυανίου στο Δούναβη στην Ρουμανία το 2000 (η μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή στην Ευρώπη μετά το Τσερνομπιλ), μέχρι την αστοχία του φράγματος Mariana στην Βραζιλία το 2015 (που μετέφερε τοξικά απόβλητα σε απόσταση 668 χλμ) και την αστοχία του φράγματος Brumadinho στην Βραζιλία το 2019 (με συνέπεια 270 νεκρούς). Τα φράγματα τελμάτων στην Χαλκιδική φτιάχνονται πάνω σε ενεργό σεισμικό ρήγμα, θα έχουν 150 μέτρα ύψος- 5 φορές όσο ο Λευκός Πύργος!, και ενώ η περιοχή έχει πολλές φορές ζήσει ακραίες βροχοπτώσεις που μπορούν να παρασύρουν τεράστιες ποσότητες τοξικής λάσπης από τα τέλματα.
- Καταστροφή άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων: Η ύπαρξη εξορύξεων μεγάλης κλίμακας απειλεί να εξαλείψει πολλές παραγωγικές δραστηριότητες στην περιοχή, με συνέπεια την τεράστια αύξηση της ανεργίας. Προφανώς ο τουρισμός δεν είναι συμβατός με εκρήξεις, τοξική σκόνη και τερατώδη εργοστάσια, καθώς το βασικό πλεονέκτημα της Χαλκιδικής ως τουριστικού προορισμού είναι το φυσικό της περιβάλλον. Η ρύπανση των νερών και η μόλυνση του αέρα θα επηρεάσει αρνητικά την γεωργία, την μελισσοκομία και την αλιεία, που απασχολούν χιλιάδες εργαζόμενους. Οι περιοχές που προορίζονται για εξορύξεις θα μετατραπούν σε κρανίου τόπους, όπου κάθε άλλη παραγωγική δραστηριότητα για γίνει πολύ δύσκολη ή αδύνατη.
Η αγορά του χρυσού
Σε κάθε οικονομική κρίση η τιμή του χρυσού αυξάνεται, καθώς θεωρείται από τους επενδυτές «ασφαλές καταφύγιο». Η τιμή του χρυσού αυτή την στιγμή βρίσκεται σε ιστορικό υψηλό λόγω της γεωπολιτικής και οικονομικής αστάθειας. Έτσι, οι εξορύξεις όχι απλά συνεχίζονται αλλά και επεκτείνονται, παρόλο που τα «πλούσια» αποθέματα έχουν εξαντληθεί και γίνεται όλο και πιο δύσκολο και όλο και πιο καταστροφικό να βγει ο χρυσός από την γη.
Η προπαγάνδα των εταιριών λέει πως αν θέλουμε να έχουμε κινητά, ιατρικά μηχανήματα και γενικά προϊόντα τεχνολογίας (όπως ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά), πρέπει να δεχτούμε ότι θα γίνονται εξορύξεις χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων. Η πραγματικότητα όμως είναι πως το 90-95% του χρυσού που εξορύσσεται πηγαίνει στην κατασκευή κοσμημάτων (50%), τις τράπεζες και τους επενδυτές. Μόνο ένα 5-10% πηγαίνει σε χρήσεις τεχνολογίας. Ταυτόχρονα, μπορεί να γίνει ανάκτηση του χρυσού που είναι απαραίτητος για αυτές τις χρήσεις μέσω ανακύκλωσης παλιών συσκευών [1]. Και αν χρειάζεται παραπάνω λόγω μεγάλης κοινωνικής ανάγκης, τότε, όπως λέει το σύνθημα, η πρόταση μας είναι «ανοίξτε τις θυρίδες». Όλη η ποσότητα χρυσού που έχει εξορυχθεί ποτέ υπάρχει ακόμα και το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται σε κάποια χρηματοκιβώτια.
Αντί αυτών των μέτρων, οι εξορυκτικές εταιρίες φυσικά προτιμούν να βγάλουν μέχρι και την τελευταία ουγγιά χρυσού από το χώμα. Ως γνήσιοι καπιταλιστές, θα επιδιώξουν με κάθε τρόπο να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη από τις επενδύσεις τους, ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται ανείπωτη καταστροφή.
Γιατί μπήκε η Ελλάδα στο στόχαστρο
Η Ελλάδα είχε από πολύ παλιά μικρής κλίμακας εξορύξεις. Μπήκε όμως στο στόχαστρο των πολυεθνικών οι οποίες είδαν την κρίση σαν ευκαιρία να αγοράσουν φτηνά την δημόσια περιουσία και να αξιοποιήσουν την ανεργία ως εκβιασμό.
Οι αγώνες ενάντια στις επιπτώσεις της εξόρυξης χρυσού ξεκινάνε από την Ολυμπιάδα, την δεκαετία του ’80. Ένα πολύ δυναμικό κίνημα ακυρώνει τα σχέδια δημιουργίας εργοστασίου μεταλλουργίας χρυσού από την κρατική τότε ΜΕΤΒΑ. Την δεκαετία του ’90 μπαίνει στο παιχνίδι η καναδική TVX Gold και το ’97 οι αγώνες παίρνουν τόσο εκρηκτικές διαστάσεις που επιβάλλεται απαγόρευση κυκλοφορίας στην περιοχή. Το 2002, μετά από αγώνες και μεγάλη κινηματική πίεση, βγαίνει απόφαση του ΣτΕ που ουσιαστικά οδηγεί στην απαγόρευση της χρήσης του κυανίου, λόγω σημαντικού κινδύνου για την δημόσια υγεία. Η απόφαση αυτή προκαλεί την αποχώρηση της TVX- που αφήνει τους εργαζόμενους της στο δρόμο. Το 2003 μπαίνει στο παιχνίδι η Ελληνικός Χρυσός που τελικά καταλήγει εξ’ ολοκλήρου στα χέρια της καναδικής Eldorado Gold. Η πώληση των μεταλλείων Κασσάνδρας αλλά και όλες οι μέχρι τώρα συναλλαγές της Eldorado με το Ελληνικό Δημόσιο αποτελούν ένα τεράστιο οικονομικό σκάνδαλο, που έχει καταδικάσει ακόμα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή! Επίσης, η Eldorado είναι γνωστή για τα σχήματα φοροαποφυγής μέσω offshore που στέλνουν τα κέρδη της στα νησιά Μπαρμπέϊντος.
Οι αγώνες μέσα στην κρίση
Από το 2011 και μετά αρχίζει μια νέα φάση των αντιεξορυκτικών αγώνων, που ξεκινάνε από την Μεγάλη Παναγιά και στην συνέχεια αγκαλιάζουν τα παραθαλάσσια χωριά της περιοχής (Ιερισσό, Νέα Ρόδα, κτλ). Το 2012 αρχίζει η σκληρή καταστολή του κινήματος με την επίθεση τον Μάρτη από τραμπούκους της εταιρίας και την καταστροφή του φυλακίου αγώνα μέσα στο δάσος. Τον Οκτώβρη του ’12 πολύ μαζική κινητοποίηση μέσα στο δάσος δέχεται βίαιη επίθεση από τα ΜΑΤ με ξύλο και δακρυγόνα, ενώ τον Μάρτη του ’13 είχαμε την εισβολή των ΜΑΤ στην Ιερισσό.
Ταυτόχρονα, είχαμε μια πολύ μεγάλη και συντονισμένη προπαγανδιστική επίθεση που βασίστηκε στα χρήματα που έδινε η Eldorado σε ΜΜΕ και στην επιρροή της κυβέρνησης σε μέσα ενημέρωσης.
Το κίνημα φουντώνει
Το κίνημα αναπτύσσεται και οργανώνει τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις του την τριετία 2012-2014. Γίνονται κινητοποιήσεις και στο βουνό με πρωτοφανή μαζικότητα, αλλά και στις μεγάλες πόλεις. Το 2012 γίνεται η «αόρατη πορεία» στη Θεσσαλονίκη, όπου 15.000 άτομα διαδηλώνουν χωρίς κανένα ΜΜΕ να αναφέρει τίποτα. Θα ακολουθήσουν το ’13 και το ’14 πορείες με αντίστοιχη μαζικότητα στη Θεσσαλονίκη, ενώ μεγάλη πορεία γίνεται και στην Αθήνα. Διοργανώνεται καραβάνι κατά της εξόρυξης που περνάει από Θεσσαλονίκη, Κατερίνη, Λάρισα, Βόλο, Λαμία και καταλήγει στην Αθήνα.
Παράλληλα, στήνεται μια βιομηχανία διώξεων προκειμένου να εκφοβιστούν οι κάτοικοι. Συνολικά οι διωκόμενοι έφτασαν του 350 (!) για διάφορες υποθέσεις που στήνει η εταιρία μαζί με την αστυνομία και το δικαστικό σύστημα. 4 από αυτούς προφυλακίζονται. Τα ΜΑΤ μετατρέπονται κυριολεκτικά σε security της εταιρίας ενώ το να τιμωρηθούν οι κάτοικοι που αγωνίζονται μετατρέπεται σε «βεντέτα».
Το κίνημα πεισμώνει και απαντάει με συναυλίες αλληλεγγύης πρωτοφανούς μαζικότητας με 10.000 στην Ιερισσό και 35.000 στη Θεσσαλονίκη. Οι συναυλίες δείχνουν ότι η εταιρία, τουλάχιστον στην Βόρεια Ελλάδα, έχει χάσει το παιχνίδι στην συνείδηση του κόσμου. Γύρω από το κίνημα συσπειρώνονται και βγαίνουν μπροστά κοινωνικοί φορείς (σύλλογοι μελισσοκόμων, δασεργατών, αλιεργατών, πολιτιστικοί, κα). Το κίνημα οργανώνεται σε τοπικές επιτροπές σε κάθε χωριό και στην Θεσσαλονίκη. Οι Επιτροπές συντονίζονται μέσω ενός συντονιστικού, το οποίο από την μια αναλαμβάνει τον δύσκολο ρόλο να οργανώσει το κίνημα, από την άλλη αντιμετωπίζει μια σειρά προβλήματα. Το βασικό ζήτημα που το συντονιστικό δεν κατάφερε να βρει κοινό βηματισμό ανάμεσα στις διαφορετικές απόψεις που το συναποτελούσαν είναι το πώς θα αντιμετωπίσει την νέα κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που εκλέγεται το 2015. Ο ΣΥΡΙΖΑ συμμετείχε στο κίνημα και υποσχόταν ότι θα κλείσει τα μεταλλεία όταν εκλεγεί («στις 25 ψηφίζετε, στις 26 φεύγουν»). Έτσι, σε ένα μέρος του κόσμου επικράτησε η «ανάθεση», υπήρχαν εσωτερικές αντιπαραθέσεις και αυτό έπαιξε το ρόλο του, μαζί με το μπέρδεμα που έτσι και αλλιώς υπήρχε σε ολόκληρο το κίνημα για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν αυτές οι εξελίξεις. Από το 2015 το κίνημα βρίσκεται σε ύφεση, όπως βέβαια και η πλειοψηφία των κινημάτων στην Ελλάδα.
Που βρισκόμαστε σήμερα
Η Eldorado έτσι και αλλιώς είχε πολλά νομικά και τεχνικά προβλήματα με τις άδειες, καθώς το έργο ήταν σχεδιασμένο πρόχειρα, και κανείς δεν περίμενε ότι θα βρεθεί κάτω από το μικροσκόπιο του κινήματος, και ειδικά του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων. Μετά από διάφορα πήγαινε-έλα με τις άδειες την περίοδο του ΣΥΡΙΖΑ, τελικά η νέα κυβέρνηση της ΝΔ υπέγραψε νέα σύμβαση προκειμένου να απαλλαγεί η εταιρία από διάφορες υποχρεώσεις. Η νέα σύμβαση είναι ο ορισμός της λέξης «αποικιοκρατική». Η Eldorado μπορεί να κάνει ότι θέλει, χωρίς να δέχεται επί της ουσίας ελέγχους, και με ελάχιστες υποχρεώσεις (οικονομικές και περιβαλλοντικές) προς το κράτος και τους πολίτες.
Παρόλα αυτά υπάρχει μια αμηχανία από την εταιρία αυτή τη στιγμή, καθώς ενώ όλα τα νομικά και τεχνικά της προβλήματα έχουν παραμεριστεί και έχει εξασφαλίσει την χρηματοδότηση, η ανοιχτή εξόρυξη στις Σκουριές ακόμα δεν έχει ξεκινήσει, ενώ η ημερομηνία έναρξης μεταφέρεται όλο και πιο πέρα. Ταυτόχρονα η εταιρία αντιμετωπίζει προβλήματα με τους εργαζόμενους της, καθώς είχε κάνει πολλές προσλήψεις προκειμένου να εξαγοράσει την σιωπή κάποιων κατοίκων, και τώρα που αισθάνεται ότι δεν της είναι απαραίτητοι τους απολύει.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Ο αγώνας ενάντια στην μεταλλευτική δραστηριότητα δεν έχει τελειώσει. Το κίνημα μπορεί να περνάει μια κοιλιά, όπως όλα τα κινήματα στην Ελλάδα, αλλά τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμα.
Είναι σημαντικό να κρατήσουμε το θέμα ζωντανό με όποιους τρόπους μπορούμε. Με εκδηλώσεις, δράσεις και κινητοποιήσεις καλά δουλεμένες και προετοιμασμένες. Το έργο αυτό θα πάρει πολλά χρόνια, και θα έχουμε αρκετές ακόμα ευκαιρίες να καταδείξουμε το πόσο καταστροφικό είναι. Αποτελεί κρίσιμη παρακαταθήκη ότι αυτή την στιγμή υπάρχουν ακόμα δυο ενεργές Επιτροπές Αγώνα, της Μεγάλης Παναγιάς και την Θεσσαλονίκης. Ειδικά η Επιτροπή Αγώνα της Μεγάλης Παναγίας έχει σηκώσει ένα μεγάλος βάρος με πάρα πολλές διώξεις στην πλάτη της, και χρειάζεται να συνεχίσουμε να οργανώνουμε την αλληλεγγύη μας στους αγωνιστές που έχουν δικαστήρια.
Την ίδια στιγμή, για το κίνημα μας αποτελούσε πάντα προτεραιότητα η σύνδεση με άλλα κινήματα και πρέπει να συνεχίσουμε να δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση.
Σημασία διεθνούς συντονισμού
Όπως οι μεγάλες εξορυκτικές εταιρίες είναι πολυεθνικές, έτσι και το κίνημα πρέπει να οργανώνεται με βάση τους κοινούς αγώνες σε κάθε χώρα που δραστηριοποιούνται αυτές οι εταιρίες.
Με τους συναγωνιστές από Ρουμανία και Τουρκία δίνουμε κοινό αγώνα ενάντια στην Eldorado Gold και στα υπόλοιπα πολυεθνικά εξορυκτικά μεγαθήρια. Αυτά που ενώνουν τους λαούς μας είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν.
Σε αυτά τα πλαίσια προτείνουμε την διοργάνωση μιας διεθνούς μέρας δράσης κατά της Eldorado Gold στις χώρες που δραστηριοποιείται (Ελλάδα-Τουρκία-Ρουμανία) γύρω από την ημερομηνία ίδρυσης της εταιρίας (2 Απρίλη).
Συνεχίζουμε τον αγώνα, μέχρι να απαλλαγούμε από τα αρπακτικά των εξορύξεων!
[1] Για να βγούν 10 γραμμάρια χρυσού από τις εξορύξεις χρειάζονται 5 τόνοι μεταλλεύματος. Αντίστοιχα, από 5 τόνους ανακυκλωμένων συσκευών μπορεί να ανακτηθεί σχεδόν 1 κιλό χρυσού (δηλαδή 10πλάσια ποσότητα!). Πηγή. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ανακύκλωσης χρυσού είναι 600 φορές λιγότερο από τον χρυσό που εξορύσσεται. Πηγή
