Στα τέλη Μάη ήρθε στη δημοσιότητα η είδηση ότι οι Φιλιππίνες επιστρέφουν στον Καναδά 69 εμπορευματοκιβώτια (κοντέινερ) γεμάτα με 1.500 τόνους σκουπιδιών. Πρόκειται για φορτία τα οποία υποτίθεται πως περιείχαν ανακυκλώσιμα υλικά (κυρίως πλαστικό), όμως μετά από έλεγχο αποδείχθηκε ότι αποτελούνταν από σύμμεικτα υλικά, δηλαδή αδιαχώριστα σκουπίδια. Αυτή είναι μια κοινή πρακτική αρκετών εταιρειών, οι οποίες μεταφέρουν απορρίμματα (ανακυκλώσιμα και σύμμεικτα) που θέλουν να ξεφορτωθούν οι πιο ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου, προς στις αναπτυσσόμενες – κυρίως της νοτιοανατολικής Ασίας.
Οι σκουπιδότοποι της δύσης
Το ζήτημα της εξαγωγής απορριμμάτων στις Φιλιππίνες από τον Καναδά δεν είναι φετινό. Από το 2013 που ξεκίνησε αυτή η διαδικασία, μεταφέρονται ετησίως εκατοντάδες κοντέινερ γεμάτα απορρίμματα. Μάλιστα το 2015 είχαν γίνει διαμαρτυρίες από περιβαλλοντικές οργανώσεις έξω από την πρεσβεία του Καναδά, απαιτώντας να πάρουν πίσω τα σκουπίδια τους.
Το πρόβλημα όμως διογκώθηκε όταν στις αρχές του 2018 η Κίνα αποφάσισε να σταματήσει τις εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων για περιβαλλοντικούς λόγους. Αυτό προκάλεσε μια παγκόσμια αναταραχή, για το που θα πάνε όλα αυτά τα σκουπίδια. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος αρκεί να αναλογιστούμε ότι το 2016 η Κίνα επεξεργάζονταν πάνω απ’ το 50% των «εξαγωγών» πλαστικού, χαρτιού και μετάλλων από όλο τον κόσμο. Έτσι, οι πολυεθνικές που συνεργάζονταν με διάφορες κυβερνήσεις, βρήκαν ως λύση να στέλνουν τα σκουπίδια μέσω του Χονγκ Κονγκ στη νοτιοανατολική Ασία.
Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμια Τράπεζας το 2018, πάνω από 90% των σκουπιδιών που καταλήγουν στις φτωχές χώρες του πλανήτη πηγαίνουν «σε ανεξέλεγκτες χωματερές, ή απλά καίγονται υπαίθρια, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στην υγεία των κατοίκων, των ζώων και μεγάλη επιβάρυνση του περιβάλλοντος».
Γι’ αυτό και η κυβέρνηση των Φιλιππίνων έφτασε στο οριακό σημείο να απειλεί με ανάκληση τον πρέσβη στον Καναδά και με ξεφόρτωμα των σκουπιδιών στη θαλάσσια περιοχή της χώρας, αν δεν αποδέχονταν την επιστροφή των κοντέινερ.
Πέρα από τις Φιλιππίνες, το βάρος επωμίσθηκαν κι άλλες χώρες όπως για παράδειγμα η Μαλαισία, η οποία το 2016 εισήγαγε 168.500 τόνους πλαστικό, ενώ μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2018 ο αριθμός αυτός είχε σχεδόν τριπλασιαστεί, φτάνοντας τους 456.000 τόνους! Αντίστοιχα στοιχεία υπάρχουν και για την Ινδονησία, το Βιετνάμ κ.α.
Ένας κόσμος αρμονικά πλασμένος (για κάποιους…)
Οι χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας δεν εισάγουν απορρίμματα μόνο από τον Καναδά. Εισάγουν επίσης από τις περισσότερες χώρες των G-8, δηλαδή ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία (η οποία στέλνει τα ηλεκτρονικά της σκουπίδια και στην Αφρική), Ιαπωνία και Αυστραλία. Όσο για την Ιταλία, αυτή προτιμάει τον Βόλο και την τσιμεντοβιομηχανία της ΑΓΕΤ…
Το παραπάνω παράδειγμα είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικό για το πώς αντιλαμβάνονται οι παγκόσμιες καπιταλιστικές δυνάμεις το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Στην Ελλάδα (και αλλού) μας σερβίρουν θεωρίες μέσω «διεθνώς καταξιωμένων επιστημόνων» περί ενεργειακής αξιοποίησης των απορριμμάτων (βλέπε καύση), παρουσιάζοντάς την ως λύση φιλική προς το περιβάλλον. Βέβαια όταν πρόκειται για τα δικά τους σκουπίδια, προτιμούν να τα ξεφορτώσουν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Γιατί άραγε;
Αυτό που συμβαίνει στην πράξη σε παγκόσμια κλίμακα, είναι αυτό που συμβαίνει μεταξύ περιοχών σε επίπεδο χώρας ή πόλης. Για παράδειγμα η Φυλή, η Κερατέα στην Αττική ή η Λευκίμμη στην Κέρκυρα, είναι ότι οι Φιλιππίνες και η Μαλαισία για τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, του Καναδά κλπ – χώρες και περιοχές β’ κατηγορίας, οι «σκουπιδαποθήκες» τους. Σε ένα κόσμο που παράγει δύο δις τόνους ετησίως (!!!) καταλαβαίνει εύκολα κανείς τι σημαίνει για όσους έτυχε να γεννηθούν στις πιο φτωχές γωνίες του πλανήτη.
Χρειαζόμαστε ένα ριζικά διαφορετικό μοντέλο
Δεν χρειάζεται πάρα πολύ επιχειρηματολογία στο «γιατί» το σημερινό μοντέλο παραγωγής και διαχείρισης των απορριμμάτων που καταστρέφει τον πλανήτη δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Την στιγμή που τα απορρίμματα σχηματίζουν ολόκληρα νησιά από πλαστικό στον Ειρηνικό και στη Μεσόγειο είναι προφανές ότι το σύστημα παραγωγής και ανακύκλωσης που εφαρμόζεται σήμερα είναι αποτυχημένο.
Χρειαζόμαστε ένα μοντέλο που να ξεκινάει από τη δραστική μείωση της παραγωγής των απορριμμάτων. Κάθε είδους συσκευασίες, πλαστικά, περιτυλίγματα, σακούλες κλπ πρέπει να μειωθούν στο ελάχιστο δυνατό. Να προωθηθεί η επανάχρηση αντικειμένων που δεν χρειάζεται να πεταχτούν μετά την πρώτη φορά. Για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάζεται ριζική στροφή της παραγωγής σε προϊόντα και συσκευασίες που να είναι όσο το δυνατόν πιο φιλικές στο περιβάλλον, να έχουν διάρκεια ζωής όσο το δυνατόν μεγαλύτερη, να μπορούν να επισκευαστούν εύκολα, κτλ.
Ταυτόχρονα, να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης με έμφαση στο διαχωρισμό των απορριμμάτων στην πηγή, κομποστοποίηση των οργανικών, καθαρισμό και ανακύκλωση για γυαλί-μέταλλα-χαρτί-πλαστικό και επαναχρησιμοποίηση υλικών και συσκευών. (αναλυτικές θέσεις για το ζήτημα μπορείτε να δείτε εδώ)
Αυτό βέβαια δεν πρόκειται να το κάνουν οι μεγάλες βιομηχανίες που ευθύνονται για την κατάσταση που έχουμε φτάσει σήμερα, και έχουν συμφέροντα να συνεχίσει να υπάρχει. Είναι εντελώς ειρωνικό, για παράδειγμα, το γεγονός ότι η Κόκα Κόλα που φέτος παραδέχτηκε ότι παράγει 3 εκατομμύρια τόνους πλαστικό ετησίως (ή αλλιώς 200.000 πλαστικά μπουκάλια το λεπτό) να έχει δημιουργήσει το «zero waste lab» (εργαστήριο μηδενικής παραγωγής απορριμμάτων) σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης, για την ευαισθητοποίηση του κόσμου!
Πρέπει να παλέψουμε να δημιουργηθούν μικρής κλίμακας δημόσιοι-δημοτικοί χώροι διαχείρισης, με σταθερές σχέσεις εργασίας, μακριά από κάθε σκέψη ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών καθαριότητας και με τους ίδιους τους εργαζόμενους να έχουν λόγο για τη λειτουργία τους.
Κάτι ανάλογο πρέπει να γίνει σε κάθε πόλη και τελικά σε κάθε χώρα του πλανήτη. Μόνο με αυτόν τον τρόπο και με την σύγκρουση με τα οικονομικά συμφέροντα που ευθύνονται για την καταστροφή του πλανήτη, μπορεί να εφαρμοστεί μια ριζικά διαφορετική πολιτική σε σχέση με τα απορρίμματα, έτσι ώστε να μην υπάρχουν περιοχές και χώρες σκουπιδότοποι.
