Τρία άρθρα για την αξιολόγηση των πανεπιστημίων που ετοιμάζεται να εισάγει η κυβέρνηση:

– Τι μας ετοιμάζει ο Ευθυμίου

– Οι θέσεις των φοιτητικών παρατάξεων

– Οι δικές μας προτάσεις

1. Τι μας ετοιμάζει ο Ευθυμίου

Στη σύνοδο υπουργών παιδείας της Ε.Ε. στο Βερολίνο (18-19 Σεπτέμβρη) ο Ευθυμίου και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ξαναφέραν στην επιφάνεια τα σχέδιά τους για την αξιολόγηση της ανώτατης εκπαίδευσης, μέσα από αλλαγές στο νομοσχέδιο (ν/σ) για τη "Διασφάλιση της Ποιότητας και τη Δια Βίου Εκπαίδευση" που είχαν δημοσιεύσει τον περασμένο Μάρτη και θα πάει για ψήφιση στη βουλή μέσα στις επόμενες βδομάδες.

Η αξιολόγηση των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης καθώς και η δημιουργία των Ινστιτούτων Δια Βίου Εκπαίδευσης (ΙΔΒΕ) αποτελούν δύο από τις βασικούς άξονες των προτάσεων του υπουργείου.

Το ΕΣΔΑΠ

Όσον αφορά την αξιολόγηση θεσμοθετείται το "Εθνικό Συμβούλιο Διασφάλισης και Αξιολόγησης Ποιότητας" (ΕΣΔΑΠ) το οποίο θα αποτελείται από 13 μέλη: 7 πανεπιστημιακούς, 3 μέλη του εκπαιδευτικού προσωπικού των ΤΕΙ, 2 φοιτητές και τον πρόεδρό του.

Όλα τα μέλη του ΕΣΔΑΠ -πλην των φοιτητών- θα επιλέγονται από τον πρόεδρο και τη διάσκεψη των προέδρων (των διάφορων επιτροπών) της βουλής.

Τυπικά το ΕΣΔΑΠ "έχει ως σκοπό τη διασφάλιση των όρων και των προϋποθέσεων για το υψηλότερο δυνατό ποιοτικό επίπεδο λειτουργίας των Ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης" (άρθρο 1) και επιπλέον "Τηρεί και ενημερώνει συνεχώς αρχείο και τράπεζα δεδομένων για τις διεθνείς εξελίξεις…" και "Αναπτύσσει σχέσεις συνεργασίας με τους αντίστοιχους φορείς των άλλων χωρών" (άρθρο 5, παρ. 1iv και 1vii).

Διαδικασία δύο επιπέδων

Η διαδικασία διακρίνεται σε εσωτερική και εξωτερική.

Η πρώτη γίνεται στο εσωτερικό κάθε ιδρύματος και περιλαμβάνει τη "συμμετοχή" των φοιτητών, οι οποίοι θα κρίνουν τους καθηγητές μέσα από "ερωτηματολόγια".

Η δεύτερη και πιο σημαντική, αφορά εξωτερικούς κριτές τους οποίους θα ορίζει το ΕΣΔΑΠ. Οι εξωτερικοί αυτοί κριτές θα συντάσσουν και την τελική έκθεση για κάθε ίδρυμα. Τα πρώτα ερωτήματα που τίθενται είναι με ποια κριτήρια θα γίνεται αυτή η αξιολόγηση και με ποιο σκοπό. Το ν/σ δεν αναφέρει τίποτα συγκεκριμένο για τα κριτήρια αλλά αρκείται σε γενικόλογες εκφράσεις.

Η αγορά ο κριτής

Σε πανευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο το βασικό κριτήριο ήταν και είναι η σύνδεση των σπουδών με την αγορά. Σύνδεση που με απλά λόγια σημαίνει προγράμματα σπουδών και πτυχία που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες ανάγκες του κεφαλαίου (διασπασμένα, χωρίς επαγγελματικά-εργασιακά δικαιώματα) και όχι στην ολοκληρωμένη γνώση σε κάποιο επιστημονικό αντικείμενο. Επιπλέον σημαίνει έμφαση στην εφαρμοσμένη έρευνα που να μπορεί να φέρει άμεσα κέρδη σε επιχειρήσεις και όχι στη βασική έρευνα. Και τέλος μια σαφή προτίμηση στις τεχνολογικές σπουδές (πολυτεχνεία κλπ) σε αντίθεση με τις θεωρητικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές σπουδές, οι οποίες εδώ και καιρό δεν θεωρούνται "κερδοφόρες".

Χρηματοδότηση με βάση αξιολόγηση

Όσον αφορά το σκοπό, αυτό που επίσης ισχύει διεθνώς είναι η σύνδεση της αξιολόγησης με τη χρηματοδότηση και δεν εννοούμε την επιπλέον οικονομική στήριξη ιδρυμάτων που αντιμετωπίζουν προβλήματα, αλλά αντίθετα την παραπέρα μείωση των ήδη συνεχώς μειούμενων κρατικών χρηματοδοτήσεων.

Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει στη δημιουργία ανώτατης εκπαίδευσης δύο ταχυτήτων. Από τη μια θα υπάρχουν οι "καλές" σχολές που χρηματοδοτούνται κρατικά και επιπλέον διεξάγουν την εφαρμοσμένη έρευνα για μεγάλες επιχειρήσεις (με το αζημίωτο πάντα…) και από την άλλη οι "κακές" σχολές που για να τα βγάλουν πέρα θα επιβάλλουν δίδακτρα, θα βρίσκουν ιδιώτες χορηγούς και γενικά θα λειτουργούν με όρους επιχείρησης.

Αυτή είναι η εμπειρία από την Αγγλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ. Δεν τυχαίο άλλωστε πώς ούτε για το σκοπό της αξιολόγησης γίνεται λόγος στο ν/σ αλλά αφήνεται να "διαρρεύσει" στον τύπο πως "η εξεύρεση πόρων αναμένεται ακόμη πιο δύσκολη στο μέλλον, στην περίπτωση που συνδεθεί η αξιολόγηση των πανεπιστημίων με τη χρηματοδότηση…" (Ημερησία 09/03/03, με αφορμή το κείμενο του ν/σ που παρουσιάστηκε το Μάρτη) ή πως "…δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη αν η αξιολόγηση θα συνδέεται με τη χρηματοδότηση…" (Ελευθεροτυπία 10/09/03, με αφορμή τις αλλαγές στο ν/σ).

Μη συμμετοχή φοιτητών στο ΕΣΔΑΠ

Επιπλέον προβληματική είναι η σύσταση του ίδιου του ΕΣΔΑΠ.

Η συμμετοχή των μεγαλοκαθηγητών των ΑΕΙ και ΤΕΙ στο συμβούλιο θα είναι καταλυτική και είναι γνωστή η εξάρτηση και η διαπλοκή τους με τις μεγάλες επιχειρήσεις μέσω των πανάκριβων ερευνητικών προγραμμάτων.

Η παρουσία των 2 φοιτητών από την άλλη δεν είναι παρά μια επίφαση της συμμετοχής των φοιτητών. Γιατί όχι μόνο θα αποτελούν μια ασήμαντη μειοψηφία (2 στους 13), αλλά επιπλέον γιατί προβλέπεται η εκλογή τους από την ΕΦΕΕ και την ΕΣΕΕ αντίστοιχα. Τη στιγμή που όλοι γνωρίζουν πως οι δύο αυτές ενώσεις δεν εκφράζουν τους φοιτητές αφού έχουν να λειτουργήσουν εδώ και χρόνια με ευθύνη των ΠΑΣΠ-ΔΑΠ.

Η κυβέρνηση γνωρίζοντας την ανυπαρξία των ΕΦΕΕ-ΕΣΕΕ προβλέπει (άρθρο 4 – παρ.7) ότι "η μη υπόδειξη των φοιτητών-μελών του ΕΣΔΑΠ δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της σύνθεσής του".

Με απλά λόγια οι 2 αυτοί φοιτητές και να μην υπάρχουν δεν τρέχει τίποτα και αν υπάρχουν θα αποτελούν απλά μια προσπάθεια "νομιμοποίησης" του ΕΣΔΑΠ, ενώ στην πραγματικότητα θα είναι εντελώς ανεξέλεγκτοι και θα εκφράζουν τις μεγάλες παρατάξεις ΠΑΣΠ-ΔΑΠ, οι οποίες μάλιστα βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία με την επίθεση που δέχεται η εκπαίδευση.

Ακόμη η δυνατότητα "Στις συνεδριάσεις του ΕΣΔΑΠ να προσκαλούνται ειδικοί, εμπειρογνώμονες, εκπρόσωποι φορέων ή άλλα πρόσωπα κατά την κρίση του Συμβουλίου ή του προέδρου…" (άρθρο 6, παρ.2), ανοίγει την πίσω πόρτα στην απευθείας συμμετοχή των εταιριών.

Ερωτηματολόγια για εντυπώσεις…

Το ν/σ βέβαια, για να μην παραπονιόμαστε, προβλέπει και την εσωτερική αξιολόγηση των ιδρυμάτων καθώς και τη συμμετοχή των φοιτητών, οι οποίοι μέσα από ερωτηματολόγια θα κρίνουν τους διδάσκοντες.

Τα αποτελέσματα αυτά όμως θα έχουν μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι θα αφορούν μόνο τους διδάσκοντες και όχι τις υποδομές τους ιδρύματος, το πρόγραμμα σπουδών ή τα ερευνητικά προγράμματα.

2. Οι θέσεις των φοιτητικών παρατάξεων

ΠΑΣΠ και ΔΑΠ υποστηρίζουν το νόμο για την αξιολόγηση, υποταγμένες πιστά στα κελεύσματα και τις επιθυμίες των επιχειρήσεων και της εκάστοτε κυβέρνησης.

Οι παρατάξεις της αριστεράς (ΠΚΣ, ΕΑΑΚ, ΔΑΡΑΣ) είναι συνολικά αντίθετες στο νομοσχέδιο.

Η διαφωνία μας μαζί τους βρίσκεται στο τι προτείνουν και στην αδυναμία – κατά κύριο λόγο των ΠΚΣ και ΕΑΑΚ που είναι και οι πιο μαζικές – να συμβάλλουν στη δημιουργία μετώπου αντίστασης όλων όσων διαφωνούν με την αξιολόγηση.

ΠΚΣ

Όσο κι αν ψάξαμε συγκεκριμένη θέση της ΠΚΣ δεν βρήκαμε. Οι ανακοινώσεις του τμήματος παιδείας του ΚΚΕ (20.2.02) και της υπεύθυνης του τμήματος παιδείας Ε.Μηλιαρονικολάκη (30.3.03 ) μιλούν για:

"…αξιολόγηση που δεν μπορεί να είναι μηχανισμός αυταρχικής επιβολής, αλλά υπόθεση της δημοκρατικής λειτουργίας των πανεπιστημίων – η οποία διαρκώς συρρικνώνεται- σε σύνδεση με την παρέμβαση του λαϊκού κινήματος."

ή ότι

"..το πραγματικό δίλημμα σήμερα δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά της αξιολόγησης, αλλά το αν η εκπαίδευση θα αποκατασταθεί σαν λειτουργία κοινωνική, όπως θα έπρεπε να είναι, ή θα εκφυλιστεί σε επιχείρηση ανταποδοτική".

Αυτές οι θέσεις -που γενικά είναι σωστές- είναι τόσο γενικές που αφενός δεν απαντάνε στο σήμερα και αφετέρου εναποθέτουν την όποια λύση στο απροσδιόριστο μέλλον.

ΕΑΑΚ

Τα ΕΑΑΚ – διαμέσου του ΠΡΙΝ 21.9.03 – το μόνο που προτείνουν είναι
"συντονιστικό αγώνα των γενικών συνελεύσεων και σπάσιμο ή διάλυση των επιτροπών αξιολόγησης ή των ΙΔΒΕ".

Τα παραπάνω εκτός του ότι δεν αποτελούν πρόταση για το θέμα της αξιολόγησης, έχει αποδειχτεί και στην πράξη ότι καταλήγουν σε εκφυλισμένες – από άποψη μαζικότητας – μορφές διαμαρτυρίας, που συνήθως δεν αποφασίζονται από Γ.Σ.

ΔΑΡΑΣ

Το ΔΑΡΑΣ έχει τη θέση ότι "κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα έχει την ικανότητα και το δικαίωμα να αυτοαξιολογείται μέσα από τα εκλεγμένα του όργανα".

Αυτή η θέση ουσιαστικά αποδέχεται το σημερινό αντιδημοκρατικό τρόπο λειτουργίας των ΑΕΙ όπου η συμμετοχή των φοιτητών είναι από ανύπαρκτη έως διακοσμητική και πουθενά ισότιμη και αποφασιστική ενώ η πυραμίδα των οργάνων της σχολής ουσιαστικά αγνοεί και τα μέλη ΔΕΠ και καταλήγει στις υπερεξουσίες του πρύτανη και του πρυτανικού συμβουλίου, που συνήθως έχουν υπέρ του δέοντος καλές σχέσεις με την εκάστοτε κυβέρνηση και τις εταιρείες.

Από την άλλη έχουμε υπόψη μας ότι στο ΔΑΡΑΣ βρίσκεται υπό εξέλιξη μια συζήτηση πάνω στο θέμα αυτό, οπότε είναι πολύ πιθανό η πιο πάνω θέση να είναι κατ’ αρχήν κι όχι τελική.

3. Οι δικές μας προτάσεις

1. Συνολική απόσυρση του νομοσχεδίου για την αξιολόγηση, τα ΙΔΒΕ και το Διεθνές Πανεπιστήμιο.

2. Άμεση αύξηση των δαπανών για τα ΑΕΙ και ΤΕΙ στην βάση των καταγεγραμμένων αναγκών της κάθε σχολής. Το 5% του ΑΕΠ (από 3.5% σήμερα) και η αύξηση κατά 25% στις δαπάνες (από τον κρατικό προϋπολογισμό) για ΑΕΙ που ζητούν οι πανεπιστημιακοί (13.2% δίνει η κυβέρνηση) να αποτελούν τις ελάχιστες διεκδικήσεις του κινήματος.

3. Η αξιολόγηση των σχολών, με την έννοια των αναγκών σε υποδομές, σε δαπάνες, του περιεχομένου των προγραμμάτων σπουδών, της επιστημονικής εμβάθυνσης, της εκπαιδευτικής διαδικασίας, της επαγγελματικής αποκατάστασης των πτυχιούχων, να γίνει στη βάση μιας πραγματικά δημοκρατικής, δημόσιας και δωρεάν, ενιαίας ανώτατης εκπαίδευσης, χωρίς διαχωρισμό σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, με πλήρη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, χωρίς εξαρτήσεις από ιδιωτικές επιχειρήσεις.

4. Το κίνημα να προχωρήσει στην δημιουργία των δικών του οργάνων αξιολόγησης τα οποία να "απαντούν" στην λογική και τις προτάσεις της κυβερνητικής αξιολόγησης.

Αυτό στην πράξη σημαίνει την εκλογή με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, δηλαδή μέσα από γενικές συνελεύσεις με το δικαίωμα της ανάκλησης, εκπροσώπων των φοιτητών και του εκπαιδευτικού προσωπικού των σχολών, οι οποίοι μαζί με τους αντίστοιχους συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς φορείς να αποτελούν ένα εναλλακτικό συμβούλιο αξιολόγησης από τη μεριά του κινήματος.

5. Το θέμα της αξιολόγησης στην πραγματικότητα θέτει το θέμα της διοίκησης των πανεπιστημίων και του ρόλου τους στην κοινωνία. Τα σημερινά όργανα των σχολών είναι ανίσχυρα – διακοσμητικά ή στην καλύτερη περίπτωση συμβουλευτικά. Τις αποφάσεις τις παίρνει το υπουργείο.

Αυτή η σχέση πρέπει να ανατραπεί. Για να είναι η παιδεία στην υπηρεσία της κοινωνίας πρέπει η εκπαιδευτική κοινότητα σε συνδυασμό με το ευρύτερο συνδικαλιστικό κίνημα και τους κοινωνικούς φορείς να έχουν τον πρώτο λόγο.

Αυτό μπορεί να μεταφραστεί, σε διοικητικά συμβούλια (ΔΣ) κατά σχολή, τα οποία να αποτελούνται, ενδεικτικά, από: 1/3 εκπροσώπους των φοιτητών εκλεγμένων από γενικές συνελεύσεις και ανακλητούς, 1/3 μέλη των ΔΕΠ επίσης εκλεγμένα και ανακλητά, και το υπόλοιπο 1/3 από εκπροσώπους της κεντρικής κυβέρνησης (υπουργείο) συνδικαλιστικών και κοινωνικών φορέων.

Αυτά τα όργανα να είναι τα αποφασιστικά. Η πανελλαδική σύνοδος των ΔΣ να καθορίζει τη γενική πολιτική για την παιδεία και τα ΔΣ των σχολών, ότι αφορά τη σχολή.

Δεν έχουμε καμία αυταπάτη ότι ένα τέτοιο σύστημα έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με τον καπιταλισμό. Γιατί είναι το μόνο δημοκρατικό και στην υπηρεσία της κοινωνίας, εκπαιδευτικό σύστημα. Ο καπιταλισμός, πάντα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα προσαρμόζει την παιδεία στις απαιτήσεις της αγοράς, δηλαδή του κέρδους των καπιταλιστών. Γι αυτό και η δική μας πρόταση για την παιδεία που οραματιζόμαστε είναι συνδυασμένη με την πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού.