Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα για κροκοδείλια δάκρυα για τους πνιγμένους πρόσφυγες στην Πύλο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επανήλθαν στις «εργοστασιακές ρυθμίσεις» της Ευρώπης-Φρούριο. Δεν τους απασχόλησε καν, έστω για τα μάτια του κόσμου, να εξαγγείλουν διεθνή έρευνα για το συμβάν ή έστω υποτυπώδη μέτρα αποτροπής ναυαγίων και οργάνωσης διασώσεων στην Μεσόγειο.
Καθόλου τυχαία, λίγες μέρες πριν την Πύλο, στο Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που πραγματοποιήθηκε στο Λουξεμβούργο στις 8-9 Ιουνίου, μπήκαν οι βάσεις για το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Άσυλο και την Μετανάστευση με κεντρική στόχευση την ενίσχυση εκείνων των μηχανισμών που αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες ως ανεπιθύμητα ανθρώπινα φορτία που πρέπει να επιστραφούν στους παραλήπτες.
Το προτεινόμενο Σύμφωνο καταψήφισαν –σ’ αυτή την φάση– Ουγγαρία και Πολωνία, ενώ απείχαν Βουλγαρία, Μάλτα, Λιθουανία και Σλοβακία. Η συζήτηση όμως θα συνεχιστεί με στόχο να οριστικοποιηθεί το Σύμφωνο μέχρι και τις ευρωεκλογές του 2024. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι κατά την πορεία της διαπραγμάτευσης μπορεί να υπάρξουν αλλαγές, είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο, αλλά η αρχική πρόταση με την οποία ξεκινούν οι συζητήσεις, αποδεικνύει καθαρά πως οι ηγέτες της ΕΕ αδιαφορούν πλήρως για τους πρόσφυγες και τις ζωές τους και αντιμετωπίζουν το θέμα του προσφυγικού σαν επιχειρηματική συμφωνία: κυνικά και ψυχρά.
Σύμφωνο κυνισμού και απανθρωπιάς
Ένα από τα κεντρικά στοιχεία του προτεινόμενου Συμφώνου είναι η πρόβλεψη για υποχρεωτική εξέταση των αιτήσεων ασύλου στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Δεν θα επιτρέπεται δηλαδή στους/ις αιτητές ασύλου να μπουν στο εσωτερικό κάποιας χώρας-μέλους της ΕΕ, αν πρώτα δεν εξεταστεί το αίτημα τους στις ειδικές δομές που θα χρηματοδοτήσει η ΕΕ για να δημιουργηθούν στις γείτονες χώρες.
Αυτές οι δομές θα στηρίζονται στη φιλοσοφία των κλειστών Κέντρων Κράτησης, ήτοι φυλακές με εύηχο όνομα, χωρίς μάλιστα καμιά ειδική πρόνοια για οικογένειες, παιδιά, ανήλικους ασυνόδευτους ή ευάλωτες κατηγορίες προσφύγων. Κάποιες χώρες ζητούν να υπάρξει πρόνοια για τις παραπάνω περιπτώσεις, αφού τα σχέδια του Συμφώνου ξεπερνούν σε απανθρωπιά ακόμα και κάποιους από τους ηγέτες των χωρών της ΕΕ.
Η μέγιστη διάρκεια της εξέτασης ορίστηκε στους έξι μήνες, χωρίς όμως να προβλέπεται παροχή νομικής βοήθειας στους αιτητές ασύλου ή έστω να ορίζονται ρητά ποια είναι ακριβώς τα δικαιώματα τους.
Την ίδια ώρα προβλέπεται πως κάθε χώρα-μέλος της ΕΕ θα μπορεί από μόνη της, ανεξέλεγκτα, να καθορίσει τι συνιστά «ασφαλή τρίτη χώρα» στην οποία θα μπορούν να απελάσουν τους πρόσφυγες που θα απορρίπτουν.
Αυτό στην πράξη θα απελευθερώσει πλήρως τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που θα μπορούν να απελάσουν ανθρώπους σε χώρες που απλώς πέρασαν κατά τη διαδρομή τους ή στις οποίες έχουν κάποιο μέλος της οικογένειάς τους, ακόμα κι αν δεν υπάρχει εκεί καμιά απολύτως διασφάλιση των δικαιωμάτων τους!
Ένα ακόμα πολύ σημαντικό σημείο είναι το οικονομικό σκέλος του Συμφώνου. Σύμφωνα με αυτό, προβλέπεται πως οι χώρες τις ΕΕ κάθε χρόνο οφείλουν να δεχτούν αναλογικά μετεγκατάσταση προσφύγων από τις χώρες εισόδου (δηλαδή από Ελλάδα, Μάλτα, Ιταλία, Ισπανία). Αν κάποια χώρα αρνηθεί, θα είναι υποχρεωμένη να καταβάλει ένα αντίτιμο της τάξης των 20.000 ευρώ για κάθε πρόσφυγα, σε ένα ειδικό ταμείο. Αυτό το ταμείο θα χρηματοδοτεί την κράτηση σε άλλα κράτη μέλη καθώς και τις γείτονες χώρες-χωροφύλακες προσφύγων (χώρες δηλαδή όπως η Τουρκία, η Λιβύη, η Τυνησία κλπ), για να επενδύσουν στα κέντρα κράτησης προσφύγων, ώστε να μειωθούν οι πρόσφυγες που καταφτάνουν στην ΕΕ!
Αυτή την εξέλιξη τη χαρακτηρίζουν «καλά νέα» (η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μετσόλα), «εξαιρετικά σημαντικό βήμα» (η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον) και «ιστορική ημέρα» (ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς ).
Υποκρισία και παροχή ασύλου με το σταγονόμετρο
Βέβαια, την ίδια ώρα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η άρχουσα τάξη συνεχίζουν –πολύ σωστά– να φιλοξενούν αγόγγυστα και να παρέχουν πλήρη δικαιώματα στα τέσσερα εκατομμύρια των Ουκρανών προσφύγων που κατέφυγαν στις διάφορες χώρες-μέλη το 2022. Εντελώς διαφορετική μοίρα όμως επιφυλάσσουν για τους υπόλοιπους 966.000 αιτητές ασύλου του 2022 από όλες τις άλλες χώρες, με τους Σύριους (132.000), τους Αφγανούς (129.000) και τους Τούρκους (55.000) να αποτελούν τις μεγαλύτερες κατηγορίες. Στη σημερινή ΕΕ των 447 εκατομμυρίων πληθυσμού, οι ήδη αναγνωρισμένοι πρόσφυγες είναι 12,4 εκατομμύρια και το σύνολο των αιτητών ασύλου είναι 1,3 εκατομμύρια. Όλοι μαζί αποτελούν μόλις το 3% του πληθυσμού της ΕΕ – αλλά δεν χωράνε σύμφωνα με τη λογική της «Ευρώπης-Φρούριο».
Από την άλλη οι πρόσφυγες που καταλήγουν στην Ευρώπη αποτελούν περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού των προσφύγων που, με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ, το 2022 έφτασαν τον αριθμό ρεκόρ των 108,4 εκατομμυρίων (με την Παγκόσμια Τράπεζα να προβλέπει πως μέχρι το 2050 θα προστεθούν ακόμα 200 εκατομμύρια κλιματικοί πρόσφυγες).
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ το 70% των προσφύγων ζει σε φτωχές χώρες που γειτονεύουν με την χώρα καταγωγής του! Αλλά εκεί «χωράνε», θα μας πούνε οι επίγονοι των ευρωπαίων αποικιοκρατών, άλλων, όχι και πολύ μακρινών, εποχών.
