O Μάλκομ X έκφρασε την οργή εκατομμυρί- ων μαύρων ενάντια στην φτώχεια, τον ρατσισμό και την αστυνομική βία. Ξεκίνησε από τον μαύρο εθνικισμό, πέρασε στον αντικαπιταλισμό και στράφηκε τελικά προς τον σοσιαλισμό. Έπειτα από τόσα χρόνια εξακολουθεί ακόμα να εμπνέει όλους όσους εναντιώνονται στον ρατσιστικό καπιταλισμό.
‘Γιατί είμαι όπως είμαι;’
Ο Μάλκομ X βίωσε τον ρατσισμό από την γέννηση του. Ήταν ακόμα νέος, όταν η οικογένεια του εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της, γιατί λευκοί ρατσιστές δολοφόνησαν τον πατέρα του. Οι ασφαλιστικές εταιρίες αρνήθηκαν να πληρώσουν αποζημίωση υποστηρίζοντας πως ο πατέρας του είχε αυτοκτονήσει. ‘Πως μπορούσε όμως ο πατέρας μου να σπάσει ο ίδιος το κεφάλι του και μετά να βγεί έξω στον δρόμο και να πέσει στις ρόδες του αυτοκινήτου;’
Ο Μάλκομ X ήταν συχνά πρώτος στην τάξη του. Ωστόσο, το ρατσιστικό σύστημα τον απέρριψε, οδήγησε τη μητέρα του σε νευρικό κλονισμό και στο νοσοκομείο και τελικά, διέλυσε την οικογένεια του. Ο Μάλκομ ήθελε να γίνει δικηγόρος. Ο καθηγητής του όμως στο σχολείο του είπε : ‘Αυτός δεν είναι ρεαλιστικός στόχος για ένα νέγρο…Γιατί δεν ασχολείσαι με την ξυλουργική;’
Χτυπημένος από την φτώχεια, αποξενωμένος από την κοινωνία και εξοργισμένος χωρίς όμως ακόμα απαντήσεις, ο Μάλκομ έγινε λούστρος, μικροαπατεώνας, ναρκομανής και τελικά βρέθηκε στην φυλακή. Εκεί στη φυλακή προσχώρησε στο Έθνος του Ισλάμ.
‘Η πραγματική γνώση του μαύρου’
Το Έθνος του Ισλάμ ιδρύθηκε το 1931 και δίδασκε τη Μαύρη περηφάνια και τον Μαύρο εθνικισμό. Έτσι, βρήκε γρήγορα ανταπόκριση ανάμεσα στους μαύρους φυλακισμένους.
‘Εδώ είναι ένας μαύρος φυλακισμένος πίσω από κάγκελα, όπου τον έβαλαν οι λευκοί, πιθανά για χρόνια. Συνήθως ο κατάδικος προέρχεται από τους τελευταίους του σωρού νέγρους, τους νέγρους που σε ολόκληρη την ζωή τους ήταν υπό διωγμό, τους νέγρους που δεν έχουν γνωρίσει ούτε ένα λευκό που να μην τους πήρε κάτι, ή τους έκανε κάτι … Οι λευκοί είναι ο σατανάς. Είναι η τέλεια ηχώ της ζωής του μαύρου κατάδικου.’
‘Πίστευα πως ο Αλλάχ θα βοηθούσε όσους βοηθούν τον εαυτό τους’
Βγαίνοντας από την φυλακή ο Μάλκομ X ρίχτηκε με τα μούτρα στο χτίσιμο του Έθνους του Ισλάμ. Σύντομα έγινε ηγετικό στέλεχος. Ίδρυσε πολλούς νέους ναούς και την εφημερίδα του Έθνους, μιλούσε σε μαζικές συγκεντρώσεις, κατάγγειλε με θέρμη τη ρατσιστική ιστορία της Αμερικής, εκφράζοντας με φορτισμένα λόγια την οργή που ένιωθαν οι καταπιεσμένοι μαύροι. Έτσι, το Έθνος έφτασε να έχει 100,000 πιστούς στις αρχές της δεκαετίας του ’60.
Το κίνημα των κοινωνικών δικαιωμάτων
Στο μαζικό κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα συμμετείχαν εκατομμύρια εξαγριωμένοι μαύροι που απαιτούσαν αλλαγή. Για να σταματήσει ο φυλετικός διαχωρισμός, νέοι άνθρωποι έκαναν καταλήψεις σε μπαρ κι εστιατόρια και έκαναν εφόδους στα μέσα μαζικής μεταφοράς για να κάτσουν στις θέσεις των λευκών. Την ίδια ώρα, στον νεοαποικιακό κόσμο επαναστάσεις έβαλαν τέλος στην αποικιακή κυριαρχία. Τα επαναστατικά αυτά γεγονότα, σε συνδυασμό με την σκληρή αστυνομική καταπίεση προκάλεσαν στις ΗΠΑ ένα μαζικό κίνημα.
‘Αυτοί οι Μουσουλμάνοι, μιλάνε σκληρά, αλλά δεν κάνουν τίποτα’
Οι ηγέτες του κινήματος για τα κοινωνικά δικαιώματα προσπάθησαν να συνδέσουν αυτό το λαϊκό κίνημα με το Δημοκρατικό Κόμμα. Ο Μάλκομ X πολύ σωστά τους κατάγγειλε: ‘Ποιος άκουσε ποτέ οργισμένοι επαναστάτες να χορεύουν μαζί με τους καταπιεστές τους δίπλα σε λιμνούλες γεμάτες νούφαρα, με γκόσπελ και κιθάρες και λόγους του τύπου «έχω ένα όνειρο», ενώ οι μαύροι της Αμερικής συνεχίζουν να ζουν σ’ έναν εφιάλτη;’
Βέβαια, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ αργότερα, λίγο πριν δολοφονηθεί, κινήθηκε προς τα αριστερά υποστηρίζοντας την ενότητα της εργατικής τάξης και στηρίζοντας απεργίες και απεργούς .
Όταν η αστυνομική διεύθυνση του Λός Άντζελες επιτέθηκε σε έναν ναό του Έθνους το 1962, σκοτώνοντας έναν ηγετικό ακτιβιστή, ο Μάλκομ X ξεκίνησε μια μεγάλη εκστρατεία συμπαράστασης, κάνοντας μαζικές συγκεντρώσεις. Στήριξε το μποϋκοτάζ ενός σωματείου στην Νέα Υόρκη ενάντια σε μιά εταιρεία που αρνιόταν να προσλάβει μαύρους εργαζόμενους.
‘Ήρθε το πλήρωμα του χρόνου’
Αυτή η στάση του όμως αναστάτωσε τους συντηρητικούς ηγέτες του Έθνους του Ισλάμ που δεν πρόβαλαν καμιά εναλλακτική πρόταση στο κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα. Εξάλλου, είχαν ήδη ξεκινήσει προσπάθειες υπόσκαψης του Μάλκομ X από τον ηγέτη του Έθνους Elijah Muhammad.
Μετά τη δολοφονία του Κένεντυ το 1963, τα στελέχη του Έθνους διατάχτηκαν από τον ηγέτη τους να μην πουν τίποτα. Ο Μάλκομ όμως δεν έμεινε σιωπηλός. ‘ Ήρθε το πλήρωμα του χρόνου. Είπα ότι το μίσος των λευκών δεν θα σταματήσει με τις δολοφονίες ανυπεράσπιστων μαύρων. Είπα ότι αυτό το μίσος μπορεί να γίνει ανεξέλεγχτο. Και να που τώρα τελικά χτύπησε τον ίδιο τον Πρόεδρο της χώρας.’
Το Έθνος έσπευσε γρήγορα να εκμεταλλευτεί αυτή την ευκαιρία. Σε συνάντηση που κάλεσε ο Εlijah Muhammad με τον Μάλκομ X του είπε: ‘θα πρέπει να σου απαγορεύσουμε να μιλήσεις για τις επόμενες ενενήντα μέρες, έτσι ώστε οι Μουσουλμάνοι παντού να μπορέσουν να αποσυνδεθούν από αυτό το πολύ σοβαρό λάθος σου.’
Μέσα σε μερικές μέρες, τη διαθεσιμότητα του αυτή ακολούθησαν κουβέντες ανάμεσα σε ηγετικά στελέχη του Έθνους για τη δολοφονία του Μάλκομ.
‘Ενότητα ανάμεσα σε όλους τους εργαζόμενους’
Σε προσκυνήματα του στη Μέκκα, στην Αφρική και αλλού συζητώντας με ηγέτες των κινημάτων ανεξαρτησίας, οι ιδέες του Μάλκομ κυριολεχτικά μεταμορφώθηκαν. Έτσι, συνάντησε πολλούς μη-μαύρους ‘πραγματικούς επαναστάτες που αφιέρωσαν την ζωή τους στην ανατροπή του συστήματος της εκμετάλλευσης που υπάρχει σε αυτή τη γη, με κάθε μέσο.’
‘Έπρεπε λοιπόν να σκεφτώ πολύ και να επανεκτιμήσω τον ορισμό του μαύρου εθνικισμού. Μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι; Κι αν έχετε προσέξει δεν έχω χρησιμοποιήσει αυτή την έκφραση για αρκετούς μήνες.’
Ο Μάλκομ X ίδρυσε μια καινούρια οργάνωση τη ‘Muslim Mosque Inc’ με στόχο ‘…να αγκαλιάσει όλες τις θρησκείες των μαύρων και να βάλει σε εφαρμογή όσα το Έθνος του Ισλάμ τόσο καιρό μόνο κήρυττε.’
‘Αυτή ήταν μια κίνηση που ο κόσμος περίμενε καιρό. Πολλοί άνθρωποι μου είπαν …ήθελαν να πάρουν μέρος…Μουσουλμάνοι μου έγραφαν από άλλες πόλεις ότι ήθελαν να γίνουν μέλη, και στα σχόλια τους υποστήριζαν ότι ‘το Έθνος ήτανε μόνο λόγια’ ‘…το Έθνος κινείται πολύ αργά.’
Μετά από τα διεθνή ταξίδια του ο Μάλκομ X ήθελε να αναπτύξει σχέσεις ανάμεσα στην ‘Muslim Mosque Inc’ και τους Μουσουλμάνους όλου του κόσμου. Οι ιδέες του συνέχισαν να εξελίσονται προς την ενότητα της εργατικής τάξης και τον σοσιαλισμό.
Ξεκινώντας από την αντιμετώπιση του ρατσισμού με όπλο την θρησκεία, κατέληξε τελικά στην πάλη ενάντια στον καπιταλισμό με την ενότητα των καταπιεσμένων. Ο Μάλκομ X συμπέρανε: ‘Θα ενωθώ με όλους, δεν με ενδιαφέρει τι χρώμα έχουν αρκεί να θέλουν να αλλάξουν την άθλια κατάσταση που επικρατεί σε αυτό τον κόσμο.’
Αυτό όμως το μήνυμα αποτελούσε μια πραγματική απειλή. Έτσι, μέσα σε μερικές εβδομάδες ο Μάλκομ ήταν νεκρός, δολοφονημένος από το κράτος, με την υποστήριξη του Έθνους του Ισλάμ.
‘Το σύστημα δε μπορεί να προσφέρει ελευθερία στους Αφροαμερικανούς.’
‘Είναι αδύνατο αυτό να γίνει ποτέ μέσα σ’ αυτό το οικονομικό σύστημα, σ’ αυτό το πολιτικό σύστημα, σ’ αυτό το κοινωνικό σύστημα, σ’ αυτό το σύστημα, τελεία.’
Οι ιδέες του Μάλκομ X έχουν διαστρεβλωθεί πολύ. Έχει άδικα κατηγορηθεί ότι ήταν ‘μαύρος ρατσιστής’. Το Έθνος του Ισλάμ υποστηρίζει ακόμα ότι είναι δικός τους. Ωστόσο, λίγες μέρες πριν την δολοφονία του ο σημερινός ηγέτης του Έθνους Farrakhan είχε τότε πει: ‘ένας άντρας σαν και αυτόν είναι άξιος μόνο να πεθάνει.’
Κάποιοι βλέπουν τον Μάλκομ σαν Μουσουλμάνο ιεροκήρυκα. Στην πραγματικότητα, βάπτισε την πίστη του στον κοινωνικό αγώνα για την απελευθέρωση. Ξεκινώντας να πλησιάσει πρώτα όλους τους μαύρους, αγκάλιασε έπειτα και τους λευκούς εργάτες, για να πετύχει την ενότητα τους ενάντια στον ρατσισμό και την φτώχεια.
Τέσσερις δεκαετίες αργότερα οι φυλετικές διακρίσεις συνεχίζουν να υπάρχουν. Βέβαια, ο πιο φανερός ρατσισμός έχει κρυφτεί κάτω από το χαλί. Αλλά η αστυνομία είναι θεσμικά ρατσιστική. Η καταπίεση και η φτώχεια είναι ακόμα εδώ. Το Δημοκρατικό Κόμμα στις Η.Π.Α. δεν έχει τίποτα να προσφέρει στους μαύρους ή στους λευκούς εργαζόμενους. Όπως είπε και ο Μάλκομ: ‘Με αυτές τις πολιτικές επιλογές που υπάρχουν, αισθάνομαι πως οι μαύροι αμερικάνοι μπορούν μόνο να επιλέξουν ποιος από τους δυό θα τους φάει, η «φιλελεύθερη» αλεπού ή ο «συντηρητικός» λύκος- γιατί και οι δυό θα τους φάνε.’
Η δολοφονία του Μάλκομ ξεσήκωσε μια ολόκληρη γενιά που μπήκε στον αγώνα. Ένα εκατομμύριο μαύροι θεωρούσαν τους εαυτούς τους επαναστάτες. Οι Μαύροι Πάνθηρες, που οργάνωναν ένοπλη άμυνα στις μαύρες κοινότητες ενάντια στον ρατσισμό και την αστυνομία, έβγαλαν σοσιαλιστικά συμπεράσματα.
Ο ηγέτης των Πανθήρων Μπόμπυ Σήλ κατέληξε: ‘Δεν πολεμάμε τον ρατσισμό με ρατσισμό. Πολεμάμε τον ρατσισμό με την αλληλεγγύη. Δεν πολεμάμε την εκμετάλλευση του καπιταλισμού με τον μαύρο καπιταλισμό. Πολεμάμε τον καπιταλισμό με τον σοσιαλισμό. Πολεμάμε τον ιμπεριαλισμό με τον προλεταριακό διεθνισμό.’
Από την εφημερίδα Τhe Socialist του Σοσιαλιστικού Κόμματος Αγγλίας και Ουαλίας (CWI)
