«Πριν την έκρηξη, οι κάτοικοι του Λιβάνου ήταν οργισμένοι γιατί δεν είχαν λεφτά και ηλεκτρισμό. Τώρα δεν έχουν τζάμια στα παράθυρα τους και πολλοί δεν έχουν σπίτια. Αν δεν υπάρχει ψωμί, οι άνθρωποι οδηγούνται στην βία. Όταν δεν υπάρχει ηλεκτρισμός, σπίτια και ψωμί; Αυτή είναι συνταγή για επανάσταση!»
Δήλωση του πρώην στρατιωτικού Abu Fadi από το Business Insider
Την παραίτησή της κυβέρνησης ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Χασάν Ντιάμπ, τη Δευτέρα 10 Αυγούστου. Μια παραίτηση που πραγματοποιήθηκε εν μέσω της ολοένα και μεγαλύτερης οργής που μεγαλώνει στη χώρα λόγω της φονικής έκρηξης της 4ης Αυγούστου σε μια από τις αποθήκες του λιμανιού της Βηρυτού, μέσα στην οποία ήταν αποθηκευμένοι 2.750 τόνοι νιτρικής αμμωνίας.
Η έκρηξη που συγκλόνισε ολόκληρο τον πλανήτη, είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πάνω από 170 άτομα, να τραυματιστούν 5.000 ενώ 40 εξακολουθούν να αγνοούνται. Επιπλέον, 300.000 άνθρωποι (το 12% της πόλης) έμειναν άστεγοι καθώς οι πυρκαγιές και το ωστικό κύμα της έκρηξης προκάλεσε σοβαρές ζημιές στα κτίρια. Πολλοί αναγκάζονται είτε να μένουν μέσα στα μισογκρεμισμένα σπίτια τοποθετώντας λαμαρίνες και νάιλον για να τα προστατεύσουν, είτε να πηγαίνουν στα βουνά για να βρουν προσωρινό καταφύγιο. Το λιμάνι της Βηρυτού, που είναι από τα πιο σημαντικά λιμάνια της Μέσης Ανατολής και που απορροφά το 60% των εισαγωγών της χώρας, έχει καταστραφεί όπως και το κεντρικό σιλό σιτηρών με αποτέλεσμα να βάζουν τη χώρα σε μια σοβαρή επισιτιστική κρίση.
Ένα προαναγγελθέν έγκλημα
H έκρηξη έφερε στην επιφάνεια πολλά ερωτηματικά σχετικά με την αποθήκευση της νιτρικής αμμωνίας στο λιμάνι της Βηρυτού.
Η χημική ουσία αποθηκεύτηκε αφού κατασχέθηκε από το πλοίο Rhosus που ανήκε στην εταιρεία Teto Shipping. Ο ιδιοκτήτης αποφάσισε να εγκαταλείψει το πλοίο που έπλεε από τη Γεωργία στη Μοζαμβίκη μέσω της Βηρυτού, μετά από διαμάχη με τις λιμενικές αρχές, αφήνοντας τους ναυτικούς του χωρίς μισθούς για σχεδόν ένα χρόνο.
Ο πρώην καπετάνιος του πλοίου είχε στείλει επιστολή το 2014 σε Ρώσους δημοσιογράφους που διαμαρτύρονταν για «ομήρους» στο πλοίο. Ανέφερε ότι οι αρχές της Βηρυτού
«δεν θέλουν ένα εγκαταλελειμμένο πλοίο στο λιμάνι, ειδικά με φορτίο εκρηκτικών, το οποίο είναι το νιτρικό αμμώνιο. Δηλαδή, αυτή είναι μια πλωτή βόμβα, και το πλήρωμα είναι όμηροι πάνω σε αυτήν τη βόμβα»
Το πρακτορείο ειδήσεων Reuters αποκάλυψε πως αξιωματούχοι ασφαλείας του Λιβάνου είχαν προειδοποιήσει ένα μήνα πριν τον πρωθυπουργό αλλά και τον πρόεδρο της χώρας για τον κίνδυνο έκρηξης που θα μπορούσε να καταστρέψει ολόκληρη την πόλη.
Άλλωστε τα πορίσματα της δικαστικής έρευνας που κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι χημικές ουσίες έπρεπε να ασφαλιστούν άμεσα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για το πόσο επικίνδυνη ήταν η κατάσταση. Με άλλα λόγια η ευθύνη φέρει η κυβέρνηση για την εγκληματική της αμέλεια που ενώ γνώριζε ότι υπήρχε μια εκρηκτική ύλη στο κέντρο της πρωτεύουσας για 6 χρόνια, δεν έκανε απολύτως τίποτα.
Η οικονομία σε κατάρρευση
Η έκρηξη έρχεται σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής ύφεσης στο Λίβανο, καθώς αντιμετωπίζει την χειρότερη κρίση στην ιστορία της με την λιβανέζικη λίρα να έχει υποτιμηθεί 80% έναντι του δολαρίου, το ποσοστό της ανεργίας να έχει ξεπεράσει το 30%, ενώ σύμφωνα με υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας το 45% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας.
Τον περασμένο Μάρτιο, με το δημόσιο χρέος είχε φτάσει τα 92 δισ. δολάρια (σχεδόν το 170% του ΑΕΠ) και με το ΔΝΤ να τοποθετεί τη χώρα ως την τρίτη υψηλότερη χρεωμένη χώρα στον κόσμο, η κυβέρνηση του Λιβάνου δήλωσε αδυναμία να εξοφλήσει τα χρέη ενός δανείου ύψους 1,2 δισ. δολαρίων και να ξεκινήσει ένα νέο γύρο πολιτικών λιτότητας.
Πάνω σε αυτή την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση έρχονται να προστεθούν οι υψηλές τιμές των βασικών φαρμάκων, τροφίμων και άλλων προϊόντων πρώτης ανάγκης, καθώς και η τακτική έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος και πόσιμου νερού που αποτελούσαν σημαντικά προβλήματα για την εργατική τάξη, τα φτωχά στρώματα αλλά και τη μεσαία τάξη του Λιβάνου.
Το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού επιδείνωσε δραματικά την κατάσταση με αποτέλεσμα χιλιάδες να χάσουν τις θέσεις εργασίας τους, πολλές μικρές επιχειρήσεις να κλείσουν ενώ όσες έμειναν ανοιχτές δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους μισθούς των εργαζομένων.
Η έλευση του ΔΝΤ και οι απαιτήσεις του για μια σειρά μεταρρυθμίσεις είναι αυτά που έκαναν την λιβανέζικη κοινωνία να βγει ξανά στους δρόμους εν μέσω πανδημίας τόσο κατά της φτώχειας, της πείνας και του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος όσο και των τραπεζών.
Εκρηκτικές διαδηλώσεις
Αυτό που ακολούθησε την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού ήταν οι εκρηκτικές διαδηλώσεις που οδήγησαν σε βίαιες συγκρούσεις, με τις δυνάμεις ασφαλείας να απαντάνε με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες προς τους διαδηλωτές, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν πάνω από 700 άτομα.
Σύμφωνα με τοπικά μέσα περίπου 50.000 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν την πρώτη μέρα των μαχητικών διαδηλώσεων και απαίτησαν την πτώση της κυβέρνησης, ενώ εισέβαλλαν στο υπουργείο Εξωτερικών, το υπουργείο Ενέργειες καθώς και στα κεντρικά της Ένωσης Τραπεζών βάζοντας φωτιά προκειμένου να απωθήσουν τις δυνάμεις του Στρατού.
Κυρίαρχο σύνθημα των διαδηλώσεων ήταν το «επανάσταση», ένα σύνθημα που συνδέθηκε άμεσα με την εξέγερση που περασμένου Οκτώβρη, όπου περίπου 2 εκατομμύρια κόσμου βγήκαν στους δρόμους για να απαιτήσουν τον τερματισμό της ανισότητας και της διαφθοράς του πολιτικού συστήματος. Το κίνημα εκείνο κατάφερε να πετύχει την πτώση της κυβέρνησης του Σάαν Χαρίρι. Δυστυχώς όμως, επειδή δεν μπόρεσε να σχηματίσει μια εναλλακτική πολιτική πρόταση, ανέλαβε την εξουσία η κυβέρνηση του Ντιάμπ που στην ουσία ακολουθούσε παρόμοιες πολιτικές.
Ουσιαστικά ο Λίβανος βρίσκεται σε μια συνεχή πολιτική αναταραχή εδώ και ένα χρόνο. Τα συνθήματα «παραίτηση ή κρεμάλα» και «όταν λέμε όλοι εννοούμε όλοι» (πρέπει να φύγουν), δίνουν τον τόνο και το κλίμα που επικρατεί στα λαϊκά στρώματα.
Σημάδια αλληλεγγύης
Την ίδια στιγμή μετά την έκρηξη έκαναν την εμφάνισή τους σημαντικά σημάδια αλληλεγγύης. Από τη στιγμή που οι αρχές και οι δήμοι δεν λαμβάνουν καμία πρωτοβουλία ακόμα και για να καθαρίσουν τους δρόμους της πρωτεύουσας από τα συντρίμμια της έκρηξης, ομάδες κυρίως νέων οργανώνονται προκειμένου να αναλάβουν δράση.
Δημιουργήθηκαν ομάδες με στόχο να καθαρίσουν του δρόμους με σκούπες και φτυάρια, ενώ άλλες ομάδες έχουν αναλάβει να σηκώσουν το φορτίο της διανομής φαγητού και νερού. Μαζεύουν χρήματα για να αγοράσουν προμήθειες και στη συνέχεια τα μοιράζουν στις οικογένειες που έχουν ανάγκη.
Με βάση αυτή τη διάθεση που εκδηλώνεται και το πολιτικό κενό που υπάρχει θα έπρεπε να δημιουργηθούν επιτροπές γειτονιάς που να αναλάβουν την διαχείριση της ανθρωπιστικής βοήθειας ώστε να μην πέσει στα χέρια των διεφθαρμένων αξιωματούχων. Οι επιτροπές αυτές θα έπρεπε να είναι δημοκρατικά εκλεγμένες και με εκπροσώπηση από όλες τις θρησκευτικές ομάδες ώστε να σπάνε τους θρησκευτικούς διαχωρισμούς μέσα στην εργατική τάξη. Φυσικά, η αλληλεγγύη και η ανθρωπιστική βοήθεια δεν αρκούν. Για να μπορέσει να ζήσει ο λαός του Λιβάνου με ευημερία θα πρέπει να διεκδικήσει την διαγραφή του χρέους, την εθνικοποίηση των τραπεζών και των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, την κατάσχεση των περιουσιών των υπερπλουσίων που ζούσαν σε βάρος του τόσα χρόνια, και τον δημοκρατικό σχεδιασμό της οικονομίας ώστε να λειτουργεί προς το συμφέρον της εργαζόμενης πλειοψηφίας και όχι των καπιταλιστών.
Η επόμενη μέρα
Μετά το αρχικό σοκ της φονικής έκρηξης και το ξέσπασμα των διαδηλώσεων, επικρατεί ένα ερωτηματικό σχετικά με το μέλλον της χώρας. Ο πρωθυπουργός Ντιάμπ πρότεινε πρόωρες εκλογές. Την ίδια στιγμή ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που έτρεξε να επισκεφτεί το Λίβανο. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του το πλήθος φώναζε «Βοηθήστε μας! Επανάσταση». Η απάντηση του Μακρόν προς τους διαδηλωτές ήταν ότι «η βοήθεια δεν θα πάει σε διεφθαρμένα χέρια». Βέβαια, όλοι γνωρίζουν προς τα που θέλει ο Μακρόν να κατευθυνθεί η βοήθεια. Θέλει να πάει στα χέρια της άρχουσας τάξης αφενός για να διασφαλίσει τα συμφέροντα του και αφετέρου για να βάλει ένα φρένο στο κίνημα που ζητάει την ανατροπή του σάπιου συστήματος.
Αυτό που «καίει» κυρίως τον Μακρόν είναι να τοποθετηθεί μια κυβέρνηση που θα είναι ευθυγραμμισμένη με τις απαιτήσεις του ΔΝΤ για μεταρρυθμίσεις. Όλοι όμως καταλαβαίνουμε τι σημαίνουν οι «μεταρρυθμίσεις». Περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, αυξήσεις του ΦΠΑ κ.α. Με άλλα λόγια οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα θα πληρώσουν γι’ άλλη μια φορά την κρίση του συστήματος.
Οι κινητοποιήσεις του τελευταίου χρόνου στο Λίβανο έχουν αναδείξει μια σειρά από σημαντικά στοιχεία: ότι μπορεί να υπάρξει κίνημα που να σπάει τους θρησκευτικούς διαχωρισμούς και να ενώνει τα καταπιεσμένα στρώματα, ότι υπάρχει ένα σημαντικό στρώμα της νεολαίας και της εργατικής τάξης που είναι αποφασισμένο να δώσει την μάχη ενάντια στην λιτότητα και την καταπίεση, και ότι η αστική τάξη δεν μπορεί να προσφέρει καμιά βιώσιμη λύση. Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικό να αναδειχτούν ώστε στη βάση τους να χτιστούν πολιτικοί φορείς που θα μπορέσουν να μπουν μπροστά στα κινήματα και να τα οδηγήσουν στις ευρύτερες ανατροπές που έχει ανάγκη η περιοχή.
