Από τον Ιούλη έχουν ξεκινήσει στην Κούβα μια σειρά κινητοποιήσεις με αφορμή την εσωτερική κατάσταση και την πολιτική της κυβέρνησης. Οι κινητοποιήσεις αυτές και ο χαρακτήρας τους αποτελούν αντικείμενο συζήτησης όχι μόνο στην χώρα αλλά και στους κόλπους της Αριστεράς διεθνώς. Σε αυτά τα πλαίσια δημοσιεύουμε την μετάφραση άρθρου του Frank García Hernández από την ιστοσελίδα «Comunistas», που εκφράζει τις απόψεις αντιπολιτευομένων Κουβανών αριστερών, που κινούνται στο χώρο του Τροτσκισμού, του οποίου η ανάλυση μας βρίσκει σε γενικές γραμμές σύμφωνους.
Εκτός από τον θρίαμβο της μπολσεβίκικης επανάστασης, η 7η Νοεμβρίου σηματοδοτεί επίσης τα γενέθλια του Λέον Τρότσκι. Η ανάλυσή του για τον εκφυλισμό της σοβιετικής γραφειοκρατίας αποτελεί βασικό εργαλείο για την κατανόηση της πολιτικής κρίσης με την οποία είναι αντιμέτωπη η Κούβα.
Όπως έκανε η σοβιετική γραφειοκρατία, έτσι και η κυβέρνηση της Κούβας απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την πραγματικότητα που βιώνει η εργατική τάξη. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα αυτού είναι το ίδιο το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκαν οι διαδηλώσεις της 11ης Ιουλίου (στμ: μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σε πολλές περιοχές της χώρας). Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι διαμαρτυρίες στον δημόσιο διάλογο, οι οποίες ποινικοποιήθηκαν και παρουσιάστηκαν σαν απλά στηρίγματα της αντεπανάστασης, αποτελεί ένα ακόμη σημάδι απομάκρυνσης της κυβέρνησης από την πραγματικότητα της ζωής της εργατικής τάξης.
Ακόμη και μετά τις διαδηλώσεις της 11ης Ιουλίου, η κουβανική κυβέρνηση δεν συνειδητοποίησε την επείγουσα ανάγκη δημιουργίας νέων συμμετοχικών δομών για τους πολίτες. Ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση προσέγγιζε την εργατική τάξη δεν ήταν μέσω της εμβάθυνσης της σοσιαλιστικής δημοκρατίας, αλλά απλώς μέσω επισκέψεων στις εργατικές γειτονιές. Αυτές οι επισκέψεις οργανώνονται από τα πάνω και ανακοινώνονται εκ των προτέρων, έτσι ώστε η περιοχή όπου θα επισκεφτεί ο υψηλός αξιωματούχος να ανακαινίζεται επιφανειακά, ενώ στην ουσία όλα παραμένουν όπως ήταν.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του σε ξένα μέσα ενημέρωσης, ένας υψηλόβαθμος Κουβανός ηγέτης δήλωσε ότι στην Κούβα δεν υπάρχει ούτε πείνα, ούτε ανεργία, ούτε φτώχεια. Δύο μόνο λόγοι μπορεί να υπάρχουν για αυτήν την αντιστροφή της πραγματικότητας. Είτε η γραφειοκρατία όντως αγνοεί την πραγματικότητα της χώρας και αυτή είναι πράγματι η πιο επικίνδυνη περίπτωση, είτε τη γνωρίζει αλλά επιλέγει να κάνει θριαμβολογικές δηλώσεις, οι οποίες προκαλούν δυσαρέσκεια σε πλατιά τμήματα της κουβανικής εργατικής τάξης.
Τον Δεκέμβριο του 2020, ο υπουργός Οικονομίας Αλεχάντρο Ζιλ (Alejandro Gil) ανέφερε ότι το ΑΕΠ της χώρας θα αυξηθεί κατά 6% το 2021. Σε αντίθεση με αυτό, ο ίδιος ο Ζιλ ανακοίνωσε σε μία από τις πρόσφατες συνεδριάσεις του κοινοβουλίου, ότι το ΑΕΠ μειώθηκε κατά -13%. Ο ίδιος αξιωματούχος ανακοίνωσε τον Μάιο του 2021 ότι η Κούβα θα δεχθεί τουλάχιστον 2 εκατομμύρια τουρίστες φέτος. Ωστόσο, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Στατιστικής και Πληροφοριών της Κούβας, μέχρι τον Σεπτέμβριο η χώρα δεν είχε ξεπεράσει τους 190.000 τουρίστες, ενώ οι υγειονομικοί περιορισμοί για τους ξένους επισκέπτες θα αρθούν στις 15 Νοεμβρίου. Σε τρεις μήνες, εκ των οποίων μόνο 45 ημέρες θα είναι ελεύθερες από περιορισμούς για τους διεθνείς ταξιδιώτες, η Κούβα δεν θα μπορέσει να καλύψει το 1 εκατομμύριο 810.000 τουρίστες που λείπουν για να καλύψει τον αριθμό που είχε ανακοινώσει τον Μάιο ο υπουργός Οικονομίας.
Σε αυτό το ανησυχητικό σενάριο πρέπει να προστεθεί το γεγονός ότι ένας σημαντικός τομέας της νεολαίας της Κούβας αποπολιτικοποιείται όλο και περισσότερο, ταυτίζοντας τον σοσιαλισμό με τον ξεπερασμένο επίσημο κυβερνητικό λόγο.
Οι νέοι βλέπουν την αντίθεση ανάμεσα στις θριαμβολογίες του Κομμουνιστικού Κόμματος με την ολοένα και πιο δύσκολη καθημερινότητα. Η καθημερινότητα αυτή χαρακτηρίζεται από σημαντικές ελλείψεις, μεγάλες ουρές για την αγορά βασικών τροφίμων και μια σημαντική συγκέντρωση βασικών ειδών πρώτης ανάγκης που προσφέρονται σε καταστήματα όπου η πληρωμή είναι δυνατή μόνο με κάρτες που συνδέονται με ξένα νομίσματα. Με αυτόν τον τρόπο, ένας σημαντικός τομέας της κουβανικής νεολαίας καταλήγει να απορρίπτει τις μαρξιστικές ιδέες, να πέφτει σε πολιτική απάθεια και, στη χειρότερη περίπτωση, να στρέφεται προς τη Δεξιά.
Ταυτόχρονα, αυτή η βαθιά οικονομική και πολιτική κρίση οδήγησε στην ανάδυση ενός φρέσκου, νεανικού στρώματος στην Κούβα που ασκεί κριτική στην κυβέρνησης από τα αριστερά. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν έναν κοινό παρονομαστή: βρίσκουν στο βιβλίο του Τρότσκι Η προδομένη επανάσταση μια χρήσιμη ανάλυση για την κατανόηση της κουβανικής κρίσης. Πέρα από τις σταλινικές εκκαθαρίσεις, την πολυπλοκότητα ενός πολυεθνικού κράτους και την ιστορική απόσταση, οι νέοι αυτοί, που τοποθετούνται δημόσια στα αριστερά του Κομμουνιστικού Κόμματος, ανακαλύπτουν πώς η κουβανική γραφειοκρατία αναπαράγει επικίνδυνα χαρακτηριστικά της σοβιετικής γραφειοκρατίας.
Αυτή η νέα σοσιαλιστική Αριστερά βλέπει ότι η Κούβα χαρακτηρίζεται όλο και περισσότερο από την απομάκρυνση της κουβανικής γραφειοκρατίας από την καθημερινότητα της πλειοψηφίας του λαού. Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα σοσιαλιστικό εγχείρημα που έχει εκφυλιστεί πολιτικά: ο στάσιμος και κενός ιδεολογικός λόγος, η άνοδος νεαρών καιροσκόπων σε δημόσια αξιώματα, το άνισο βιοτικό επίπεδο μεταξύ των εκφυλισμένων ηγετών και της εργαζόμενης πλειοψηφίας, καθώς και τα πολιτικά «δύο μέτρα και δύο σταθμά». Η νέα κουβανική μαρξιστική αριστερά βλέπει, επομένως, μια κατάσταση πολύ παρόμοια με αυτήν που περιγράφει ο Τρότσκι στο βιβλίο του «Η προδομένη επανάσταση».
Η φετινή 9η Νοεμβρίου σηματοδοτεί μια άλλη επέτειο, αυτή της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, η οποία προανήγγειλε την κατάρρευση του λεγόμενου σοσιαλιστικού στρατοπέδου της Ανατολικής Ευρώπης και την οριστική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης στις 25 Δεκεμβρίου 1991. Τριάντα χρόνια πριν, η σοβιετική εργατική τάξη απέτυχε να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της, να πρωτοστατήσει μετά την πτώση της γραφειοκρατίας σε μια νέα επαναστατική διαδικασία και να προχωρήσει στην οικοδόμηση ενός πραγματικά σοσιαλιστικού κοινωνικού συστήματος. Οι εκατοντάδες νέοι που πέρασαν το Τείχος του Βερολίνου στις 9 Νοεμβρίου 1989 δεν το έκαναν για να μεταφέρουν το κόκκινο λάβαρο της επανάστασης στους Γερμανούς συμπατριώτες τους στη Δύση και να ανατρέψουν τον καπιταλισμό. Το έκαναν επιδιώκοντας να απολαύσουν τα υψηλά επίπεδα κατανάλωσης που τους υποσχόταν η καπιταλιστική οικονομία.
Με κόστος τις ληστρικές οικονομικές πολιτικές –όπου στην Ελλάδα βλέπουμε τις χειρότερες επιπτώσεις– η Γερμανία είναι μια από τις κορυφαίες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου. Ωστόσο, εάν πέσει η κουβανική κυβέρνηση, η Κούβα θα περιέλθει σε ένα υπανάπτυκτο καπιταλιστικό καθεστώς, παρόμοιο με τις περισσότερες οικονομίες του τρίτου κόσμου. Υπό τις παρούσες συνθήκες, η πτώση της κουβανικής κυβέρνησης θα οδηγούσε μόνο στην εγκαθίδρυση ενός αντικομμουνιστικού καθεστώτος που θα ακολουθούσε νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές και θα υποτάσσονταν στα πολιτικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σχέδιο του «Συμβουλίου για τη Δημοκρατική Μετάβαση» που παρουσιάζεται ως μια μελλοντική σοσιαλιστική Κούβα, δείχνει μόνο ποια θα ήταν η μοίρα της χώρας υπό ένα καπιταλιστικό καθεστώς.
Εν μέσω μιας διαρκώς επιδεινούμενης πολιτικής κρίσης, αποτελεί επείγον καθήκον της κουβανικής κριτικής Αριστεράς να δράσει ή τουλάχιστον να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο. Κάθε νέος/α που παλεύει για τον σοσιαλισμό πρέπει να δραστηριοποιηθεί. Θα πρέπει να δείξουν στους συμφοιτητές και συναδέλφους τους ότι τα λάθη που κάνει η κουβανική κυβέρνηση δεν έχουν σχέση με τον σοσιαλισμό, αλλά ότι μια άλλη πραγματικά σοσιαλιστική κοινωνία είναι εφικτή, σταματώντας έτσι την εξάπλωση της πολιτικής απάθειας, η οποία τροφοδοτεί την αντεπανάσταση.
Ο Τρότσκι δεν είναι ο προφήτης του Μαρξ. Το να τον βλέπουμε ως τέτοιο είναι σαν να τον καταστρέφουμε. Η σκέψη του Τρότσκι είναι ένα καθοριστικό μαρξιστικό εργαλείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προκειμένου να κατανοήσουμε την τρέχουσα πολιτική κρίση της Κούβας. Η διαφορά στην κατανόηση μεταξύ των νέων Κουβανών που έχουν υιοθετήσει τη σκέψη του και εκείνων που είτε εκπροσωπούν τη γραφειοκρατία είτε διακηρύσσουν έναν ταξικό-συμβιβαστικό σοσιαλισμό είναι αρκετά σαφής.
Η πολιτική κατανόηση της νέας κουβανικής μαρξιστικής Αριστεράς εκφράζεται στο ότι οραματίζεται μια σοσιαλιστική κοινωνία ως ένα χειραφετητικό πρόταγμα που είναι βιώσιμο μόνο αν χτιστεί με βάση την ελευθερία και τη δημοκρατία στην οικοδόμηση των οποίων παίζει βασικό ρόλο η εργατική τάξη.
Η αφέλεια ότι η οικονομική και πολιτική εξουσία μπορεί να μοιραστεί εξίσου μεταξύ των καπιταλιστών και της εργατικής τάξης είναι κάτι που η νέα κουβανική σοσιαλιστική Αριστερά έχει απορρίψει.
Αυτό εξηγεί επίσης τη θέση της νέας κουβανικής μαρξιστικής Αριστεράς σχετικά με τη διαδήλωση της 15ης Νοεμβρίου. Υπερασπίζεται το δικαίωμα να διαδηλώνουν όσοι αποφασίσουν να διαδηλώσουν εκείνη την ημέρα, αλλά ταυτόχρονα αρνείται να συμμετέχει στις διαδηλώσεις της 15ης Νοεμβρίου, επειδή αντιλαμβάνεται ότι είναι σοβαρό πολιτικό λάθος να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με εκπροσώπους νεοφιλελεύθερων οργανώσεων όπως το «Συμβούλιο για τη Δημοκρατική Μετάβαση».
Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά μεταξύ του ενιαίου μετώπου του Τρότσκι και των λαϊκών μετώπων του Στάλιν. Το πρώτο ομαδοποιούσε προοδευτικές δυνάμεις, ενώ στο δεύτερο οι κομμουνιστές μπορούσαν να συμμαχήσουν ακόμη και με τύπους όπως ο στρατηγός Φουλχένσιο Μπατίστα.
Η κυβέρνηση της Κούβας έχει κηρύξει παράνομη τη διαδήλωση της 15ης Νοεμβρίου και μάλιστα δημοσίευσε προειδοποίηση στα επίσημα μέσα ενημέρωσης ότι όσοι συμμετάσχουν στη διαδήλωση θα τιμωρηθούν από το νόμο.
Όμως, μερικές φορές ορισμένες νομικές αποφάσεις δεν έχουν την απαραίτητη πολιτική νομιμοποίηση. Ενώ οι διαδηλώσεις της 15ης Νοεμβρίου δεν έχουν σχεδόν καμία λαϊκή υποστήριξη, έχουν σημαντικό πολιτικό βάρος. Συνεπώς, η καταστολή τους θα αποτελούσε σοβαρό πολιτικό λάθος και παραβίαση του δικαιώματος στην ειρηνική διαμαρτυρία. Η μαρξιστική Αριστερά που ασκεί κριτική στο καθεστώς δεν θα πρέπει να συμμετάσχει στη διαδήλωση της 15ης Νοεμβρίου, αλλά από την άλλη δεν πρέπει να τοποθετηθεί υπέρ της καταστολής της. Αυτή είναι άλλη μια σημαντική διαφορά μεταξύ του σχεδίου του Στάλιν και της πολιτικής πρότασης του Τρότσκι. Το πρώτο έχει την καταστολή στο επίκεντρο του πολιτικού του προγράμματος. Ο σοσιαλισμός του Τρότσκι αφορά την ελευθερία.
Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές για την Κούβα, ας έχουμε την πολιτική διαύγεια και τη μαχητικότητα να είμαστε και να εκφράσουμε δύο, τρεις, πολλές φορές τις ιδέες του Τρότσκι.
