Του Vincent Kolo, από το chinaworker.org – κινέζικο site της CWI
Η παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού χτύπησε σαν τυφώνας την επαρχία Γκουαντόνγκ της Κίνας, μια από τις πιο ραγδαία αναπτυσσόμενες περιοχές της χώρας, που η παραγωγή της κατευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά στις εξαγωγές. «Δεν έχουμε ξανασυναντήσει τέτοιο οικονομικό περιβάλλον σ’ ολόκληρη τη ζωή μας» δηλώνει ο υπεύθυνος του εμπορικού επιμελητηρίου του Χονγκ Κονγκ.
Σαν ντόμινο καταρρέουν και οδηγούνται στο κλείσιμο εργοστάσια παιχνιδιών, ενδυμάτων και παπουτσιών και ολόκληρη η ελαφριά βιομηχανία στις βιομηχανικές περιοχές της Ανατολικής Κίνας βρίσκεται αντιμέτωπη με το φάσμα της ύφεσης. Οι υπεύθυνοι του Συνδέσμου Βιομηχανιών του Χονγκ Κονγκ μιλάνε ανοιχτά για 2,5 εκατομμύρια απολύσεις μέσα στους επόμενους τρεις μήνες και προειδοποιεί ότι πάνω από 20.000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θα κλείσουν στην περιοχή τους στο ίδιο διάστημα.
«Ύφεση»
Ο κόσμος παρακολουθούσε έκθαμβος τις οικονομικές επιτυχίες της Κίνας όλα τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα πρέπει να προετοιμαστεί για άλλου είδους οικονομικά ρεκόρ, αρνητικά αυτή τη φορά. Σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο των εργοστασίων παιχνιδιών της πόλης Ντονγκουάνγκ, «από τα 3.800 (!!) εργοστάσια παιχνιδιών της πόλης, ούτε τα 2.000 δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν μέσα στα επόμενα 1-2 χρόνια».
Το πολύ υψηλό κόστος για πετρέλαιο και πρώτες ύλες, η άνοδος του κινεζικού νομίσματος (γουάν), οι υψηλότερες απαιτήσεις ασφαλείας που καθιέρωσαν ΗΠΑ και ΕΕ για τα κινεζικής κατασκευής παιχνίδια και οι διαρκώς συρρικνούμενες εξαγωγικές αγορές έχουν συμπιέσει τα περιθώρια κέρδους. Έτσι, πολλές βιομηχανίες της ευρύτερης περιοχής του Χονγκ Κονγκ, μεταξύ των οποίων και εργοστάσια της «Smart Union Group», του μεγαλύτερου κατασκευαστή παιχνιδιών παγκοσμίως που κατασκευάζει παιχνίδια για τις Mattel και Hasbro, έβαλαν λουκέτο το τελευταίο διάστημα.
Όλες οι βιομηχανικές περιοχές των παραλίων της Κίνας βρίσκονται αντιμέτωπες με τα ίδια προβλήματα, που τα επιδεινώνουν ο ολοένα και δυσκολότερος τραπεζικός δανεισμός και οι φούσκες του χρηματιστηρίου και του real estate (ακίνητα) που σκάνε η μια μετά την άλλη. Τα ασιατικά χρηματιστήρια βυθίστηκαν μέσα στον τελευταίο μήνα στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών ή και δεκαετιών (Nikkei στο Τόκιο), αντανακλώντας τους φόβους πως οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η οικονομία της Κίνας και των υπόλοιπων αναδυόμενων αγορών της περιοχής θα ενταθούν την επόμενη περίοδο. Από αχτίδα ελπίδας, η Κίνα έχει μετατραπεί σε άλλη μια πηγή απελπισίας για τους καπιταλιστές παγκοσμίως.
Το καθεστώς του Πεκίνου βέβαια προσπαθεί να καθησυχάσει τους επενδυτές (βλέπε κερδοσκόπους) πως τα βασικά μεγέθη της οικονομίας παραμένουν ισχυρά. Ωστόσο αυτές οι διαβεβαιώσεις και τα μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση δύσκολα μπορούν να πιάσουν τόπο. Σε συνθήκες σαν τις σημερινές, τα κεφάλαια τείνουν πολύ εύκολα προς τον πανικό, όσες διαβεβαιώσεις κι αν ακούσουν.
«Η επιβράδυνση της κινέζικης οικονομίας είναι πολύ πιο σοβαρή απ’ ότι πιστεύαμε αρχικά» δήλωσε ένα ανώτατο τραπεζικό στέλεχος. Η αύξηση του ΑΕΠ περιορίστηκε στο τρίτο τρίμηνο στο 9%, το χαμηλότερο επίπεδο από την κρίση της ασθένειας των πτηνών, το 2003 και βαίνει συρρικνούμενη για 5ο συνεχόμενο τρίμηνο. Οι προβλέψεις για το 2009 διαρκώς αναθεωρούνται πτωτικά και κυμαίνονται γύρω στο 7 με 8%, τη στιγμή που για την Κίνα οποιαδήποτε αύξηση κάτω από 8% μπορεί να θεωρηθεί «ύφεση» λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν. Μια τέτοια πορεία της οικονομίας θα σημαίνει πολύ μεγαλύτερη ανεργία και πτώση του βιοτικού επιπέδου για τεράστια στρώματα του πληθυσμού.
Μείωση των επενδύσεων
Η ατμομηχανή της ραγδαίας αύξησης του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια ήταν φυσικά το πρόγραμμα επενδύσεων, δημόσιων και ιδιωτικών. Και οι επενδύσεις όμως παρουσιάζουν σήμερα μια σημαντική επιβράδυνση, στο 15% από το 20% πέρυσι. Αυτό το πρόβλημα είναι δύσκολο να λυθεί, ακόμα και με τα μέτρα που έχει πάρει η κυβέρνηση για αύξηση της ρευστότητας και για άρση των περιορισμών που μέχρι τώρα έθετε. Κλάδοι όπως ο χάλυβας, ο άνθρακας και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας διογκώθηκαν την τελευταία δεκαετία πολύ πάνω από τα όρια της κινεζικής οικονομίας και χρειάζονται έναν διαρκώς αυξανόμενο όγκο εξαγωγών για να αποδώσουν. Ήδη αυτοί οι κλάδοι ανακοινώνουν μειώσεις παραγωγής ώστε να βάλουν φρένο στη διαρκή πτώση των τιμών των τελευταίων μηνών, 14% για τον άνθρακα και 20% για τον χάλυβα, από το καλοκαίρι και μετά.
Μπορεί η αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας να εξακολουθεί να φαντάζει εντυπωσιακή για τα μέτρα των άλλων χωρών, αλλά την ίδια στιγμή έχουν κάνει την εμφάνισή τους προβλήματα και δυσαρμονίες που μπορεί να οδηγήσουν σε απρόβλεπτες συνέπειες την επόμενη περίοδο. Τα παράλια της Κίνας παράγουν πολύ περισσότερο για την παγκόσμια αγορά απ’ ότι για την εγχώρια ζήτηση. Έτσι, καθώς η κρίση βαθαίνει διεθνώς, θα αντιμετωπίσουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα, κάτι που ήδη φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού. Από τις αρχές του χρόνου υπολογίζεται πως πάνω από 20 εκατομμύρια εργάτες έχουν χάσει τις δουλειές τους. Μέχρι στιγμής το μεγαλύτερο μέρος αυτού του δυναμικού κατάφερνε να απορροφηθεί σε άλλες θέσεις. Καθώς όμως η ύφεση προχωράει στον κύκλο της κάτι τέτοιο θα γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο, δημιουργώντας τις συνθήκες για κοινωνικές εκρήξεις.
Τα μέτρα της κυβέρνησης
Πολύ συζήτηση γίνεται τον τελευταίο καιρό στην Κίνα για την ανάγκη μετατόπισης του βάρους της οικονομίας προς την εσωτερική κατανάλωση (σε αντιδιαστολή με τον έντονα εξαγωγικό χαρακτήρα που είχε μέχρι σήμερα). Ωστόσο ακόμη δεν έχουν γίνει σοβαρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση και ούτε είναι εύκολο να γίνουν. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στα παράλια της Κίνας είναι υπερδιπλάσιο του εθνικού μέσου όρου, τριπλάσιο από αυτό των κεντρικών περιοχών και 5-6 φορές μεγαλύτερο από αυτό των πιο καθυστερημένων δυτικών επαρχιών. Για να καταφέρει η Κίνα να «επαναπροσδιορίσει» την κατεύθυνση της παραγωγής της, η κατανάλωση των πλούσιων παραλιακών περιοχών θα πρέπει να διπλασιαστεί. Αλλά είναι ακριβώς αυτές οι επαρχίες που σήμερα πλήττονται πιο βαριά και μάλιστα για πρώτη φορά τα τελευταία 30 χρόνια, από τη στιγμή που άρχισαν οι καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα, παρουσιάζεται το φαινόμενο τα παράλια να παρουσιάζουν μικρότερη αύξηση του παραγόμενου προϊόντος απ’ ότι οι «φτωχοί συγγενείς» στο εσωτερικό. Ενδοεπαρχιακές οικονομικές διενέξεις έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους, με τις βιομηχανίες των παραλίων να «επιτίθενται» προσπαθώντας να κερδίσουν μερίδιο της αγοράς από τους ανταγωνιστές τους στις εσωτερικές επαρχίες της χώρας. Έτσι, δεν είναι απίθανο το Πεκίνο να βρεθεί να παίζει το ρόλο του «διαιτητή» σ’ αυτόν τον σκυλοκαβγά.
Η κεντρική κυβέρνηση προσπαθεί ν’ απαντήσει στην επιβράδυνση της οικονομίας με μια σειρά μέτρων, αμφίβολης όμως αποτελεσματικότητας. Επενδύσεις σε έργα υποδομών, επαναφορά των φορολογικών ελαφρύνσεων σε εξαγωγικές βιομηχανίες (που είχαν καταργηθεί πριν από δυο χρόνια μετά από τις απαιτήσεις των ΗΠΑ, σαν αντάλλαγμα για την άρση κανόνων προστατευτισμού από την αμερικανική πλευρά) και εγκατάλειψη (αν και ακόμη όχι επίσημα) της πολιτικής του ακριβότερου (ισχυρού) γουάν. Μέτρα έχουν ληφθεί και για τη στήριξη του χρηματιστηρίου – που χάνει πάνω από 70% φέτος – αλλά και εδώ τα αποτελέσματα είναι ανύπαρκτα.
Σύντομα αναμένεται και πακέτο ώθησης της οικονομίας, κατά το παράδειγμα των προσπαθειών των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών οικονομιών, που απ’ ότι λέγεται θα είναι αξίας 60 δις δολαρίων. Η καθυστέρηση ανακοίνωσης αυτού του πακέτου έχει πιθανότατα να κάνει με τις διαφορετικές προσεγγίσεις των ανώτατων στελεχών του ΚΚΚ για το ποιος δρόμος πρέπει να ακολουθηθεί. Η κυρίαρχη τάση φαίνεται πως υποστηρίζει μείωση των φόρων, ώστε να τονωθεί η κατανάλωση, πράγμα όμως που θα αφορά λιγότερο από το 1/3 των μισθωτών. Οι υπόλοιποι δεν κερδίζουν αρκετά ώστε να πληρώνουν φόρους, ούτως ή άλλως…
Φόβος εκρήξεων
Χιλιάδες εργάτες έχουν χάσει τις δουλειές τους και πολλοί βρίσκονται ήδη στους δρόμους, διεκδικώντας απλήρωτους μισθούς και ασφαλιστικές εισφορές. Σε πολλές περιπτώσεις τα αφεντικά και τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων που έκλεισαν το έχουν σκάσει, φροντίζοντας μάλιστα ταυτόχρονα να ξαφρίσουν και το ταμείο. Έχει ήδη αναφερθεί και τουλάχιστον μια περίπτωση, στην πόλη Σεντζέν, μιας διήμερης καθιστικής διαμαρτυρίας 600 απολυμένων εργατών.
Υπάρχει έντονος κίνδυνος αστάθειας και εξεγέρσεων και οι τοπικές αρχές κάνουν προσπάθειες να εκτονωθούν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα. Την ίδια ώρα, οι τοπικές διοικήσεις του ΚΚΚ, έχουν ήδη φροντίσει για να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον όπου διεφθαρμένοι καπιταλιστές έχουν το δικαίωμα να λειτουργούν τις επιχειρήσεις τους όπως τους συμφέρει και να φεύγουν όποτε δεν τους συμφέρει αφήνοντας εργαζόμενους, πιστωτές και προμηθευτές στα κρύα του λουτρού. Σήμερα τα εργοστάσια σφραγίζονται το ένα μετά το άλλο για να δημοπρατηθούν, ενώ επιτρέπουν στους εργάτες να κάνουν προσωρινή χρήση μόνο στους ξενώνες και στις καντίνες.
Ταυτόχρονα, οι τοπικές αρχές χρησιμοποιούν τα κρατικά κονδύλια για να πληρώσουν απλήρωτους μισθούς σε απολυμένους, γεγονός που προκαλεί παρόμοια συναισθήματα θυμού με αυτά των εργαζομένων στη Δύση που είδαν το χρήμα να πέφτει ζεστό για να στηρίξει τις χρεοκοπημένες τράπεζες. Προκειμένου να καθαρίσουν οι δρόμοι και να αποφευχθεί ο κίνδυνος οι εξεγέρσεις να αποκρυσταλλωθούν σε ευρύτερες κινητοποιήσεις οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν το καρότο της αποζημίωσης αντί για το ραβδί της καταστολής, τουλάχιστον για την ώρα. Η τοπικοί άρχοντες του Dongguan πλήρωσαν 24 εκ. γουαν ($3,5εκ) για να αποζημιώσουν 7,000 πρώην εργαζόμενους στην Smart Union Group. Με αυτό τον τρόπο ελπίζουν ότι οι μετανάστες εργάτες θα μετακινηθούν σε άλλες περιοχές. Ήδη ανταγωνιστές από άλλα εργοστάσια στέλνουν πράκτορες για να στρατολογήσουν εργαζόμενους.
Από την πλευρά των εργαζομένων, το βασικό μέλημα είναι να πάρουν πίσω τους μισθούς που τους χρωστάνε. Αυτό είναι το βασικό μέλημα των διεκδικήσεων τους σήμερα, χωρίς στη βάση του να αμφισβητεί το δικαίωμα των αφεντικών να απολύουν τους εργαζομένους κατά χιλιάδες. Η μόνη προοπτική των εργατών που μεταναστεύουν από περιοχή σε περιοχή βασίζεται στην ελπίδα τους να βρίσκουν συνεχώς δουλειά ενώ δεν θεωρούν ότι είναι δυνατόν να θέσουν οι ίδιοι όρους στα αφεντικά τους. «Θα κάνουν ό,τι θέλουν, εμείς τι μπορούμε να κάνουμε;» είναι η γενικευμένη αντίληψη.
Καταλήψεις
Ωστόσο οι κυβερνώντες είναι φανερά νευρικοί. Η λαϊκή διάθεση είναι εύκολο να αλλάξει καθώς η κρίση βαθαίνει και το ψιλοβρόχι μετατρέπεται σε πλημμύρα, καθώς οι δουλειές θα γίνονται ολοένα και λιγότερες.
Τα χρεοκοπημένα εργοστάσια αδειάζουν και σφραγίζονται γρήγορα προκειμένου να εμποδίσουν τους εργαζόμενους να παραμείνουν στα κτίρια και να αναπτυχθούν ιδέες που θα προωθούν την κατάληψη τους και τη μετατροπή τους σε σύμβολα αγώνα. Αγώνα όχι απλώς για τα οφειλόμενα άλλα και για την υπεράσπιση του δικαιώματος στην εργασία, εργασιακής ασφάλειας την εξασφάλιση κάποιου μέλλοντος. Μια τέτοια κινητοποίηση με τη σειρά της θα μπορούσε να βάλει ζητήματα ωρών εργασίας, μισθών αλλά και το ποια κοινωνική δύναμη – η εργασία ή το κεφάλαιο – θα πρέπει να οργανώνει και να ελέγχει την παραγωγή.
Η καθιστική διαμαρτυρία στη Σεντζέν είναι απλώς ένα σημάδι για το ποιες μορφές μπορεί να πάρει ο αγώνας ενός μικρού στην αρχή κομματιού της εργατικής τάξης που θα βγάζει πιο προχωρημένα συμπεράσματα. Οι καταλήψεις χώρων εργασίας είναι μια δοκιμασμένη και επιτυχής συνταγή για τους εργαζόμενους της Δύσης στο παρελθόν. Τώρα θα αρχίσουν να την ανακαλύπτουν και οι Κινέζοι εργάτες, καθώς οι άλλες δράσεις και κυρίως η εύκολη αναζήτηση καινούριας εργασίας θα αρχίσει να γίνεται ολοένα και πιο προβληματική. Ένα εργοστάσιο υπό κατάληψη μπορεί εύκολα σε τέτοιες συνθήκες να εξαπλωθεί σε ολόκληρες πόλεις ή επαρχίες και να μετατραπεί σε σύμβολο, αλλά και σε κάτι παραπάνω: στη ζωντανή απόδειξη της πραγματικής δύναμης των εργαζομένων.
Για μια σοσιαλιστική προοπτική
Οι σοσιαλιστές υποστηρίζουν το δικαίωμα των απολυμένων εργατών για πλήρη αποζημίωση από κρατικά κεφάλαια, αλλά εξηγούν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι αρκετό. Γιατί θα πρέπει τα εργοστάσια που κλείνουν να παραδίνονται σε μια καινούρια συμμορία αφερέγγυων και διεφθαρμένων καπιταλιστών;
Γιατί θα πρέπει κερδοφόρες μέχρι χθες επιχειρήσεις, με καλά εκπαιδευμένους εργαζόμενους, να μετατρέπονται σε οικονομικά νεκροταφεία, αντί να περάσουν στο δημόσιο κάτω από τον πραγματικό δημοκρατικό έλεγχο των ίδιων των εργαζομένων σ’ αυτές; Αν η αγορά για τα προϊόντα που παρήγαγαν έχει φρακάρει, γιατί να μην μετατραπούν ώστε να παράγουν προϊόντα που πραγματικά είναι απαραίτητα για την κοινωνία, μέσα σ’ ένα συνολικότερο σύστημα σοσιαλιστικής επανοργάνωσης της οικονομίας, οικονομίας για τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι μιας χούφτας καπιταλιστών;
Αυτό το μέλλον όμως μπορεί να επιτευχθεί μόνο από επιτροπές που θα εκλεγούν στους χώρους παραγωγής και σε τοπικό επίπεδο, σε κάθε εργοστάσιο και γειτονιά και από ένα νέο συνδικαλιστικό κίνημα. (πού βρισκόταν η επίσημη –κυβερνητική– συνδικαλιστική ηγεσία όταν τα εργοστάσια έκλειναν το ένα μετά το άλλο;).
Είναι σαφές ότι αυτό το μέλλον – ο σοσιαλισμός – δεν πρόκειται να έρθει από το επίσημο ΚΚ αλλά θα ξεπηδήσει από τους αγώνες που σήμερα ξεκινάνε στους δρόμους και τα εργοστάσια του Ντονγκουάν, της Σεντζέν και του Χονγκ Κονγκ.
