Toυ Σάββα Στρούμπου
Στις 12 Φεβρουαρίου του 1809, γεννήθηκε στην Αγγλία ο Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος. Σε ηλικία 50 χρόνων, δημοσίευσε το βιβλίο του "Η καταγωγή των ειδών μέσω της φυσικής επιλογής". Εδώ ο Δαρβίνος διδάσκει ότι ο ζωντανός κόσμος έχει συνεχή δική του ιστορία, ότι τα ζώα και τα φυτά διαφοροποιήθηκαν από άλλα με βαθμιαίες μεταβολές, όπως και ότι οι ήπειροι και οι θάλασσες, που βρέχουν και χωρίζουν τις ηπείρους, προέρχονται από τελείως διαφορετικό αρχαίο σχηματισμό του γήινου φλοιού[1]. Πρόκειται, δηλαδή, για τις βασικές αρχές της εξελικτικής θεωρίας των ειδών και της θεωρίας της φυσικής επιλογής.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι η θεωρία της εξέλιξης των όντων και του πλανήτη προϋπήρξε του Δαρβίνου. Ήδη, ο Ηράκλειτος (6ος αι. π.Χ.), με το γνωστό φιλοσοφικό του απόφθεγμα "Τα πάντα ρει", προσπάθησε να εξηγήσει ότι τίποτα στη φύση δεν είναι σταθερό, όλα κινούνται και όλα μεταβάλλονται. Ο κόσμος, έλεγε, είναι σαν το ρεύμα του ποταμού που συνέχεια μεταβάλλεται και δεν μπορείς να το δεις δυο φορές και να είναι το ίδιο[2]. Επίσης, ο Εμπεδοκλής, στο σύγγραμμα του "Περί φύσεως", τονίζει ότι τα φυτά εμφανίστηκαν στη γη πρώτα από τα ζώα και πως ζώα και φυτά διαμορφώθηκαν εξελικτικά σε διάφορα είδη[3].
Η θεωρία της εξέλιξης, ουσιαστικά υποστηρίζει ότι τα πάντα στον κόσμο με την πάροδο του χρόνου υπόκεινται σε διαρκείς και σταδιακές αλλαγές και αλλοιώσεις, σε μια αέναη διαδικασία μεταβολής και εξέλιξης από ατελέστερες σε τελειότερες μορφές. Βέβαια, η διαδικασία αυτή δεν είναι γραμμική. Αντίθετα, είναι γεμάτη πισωγυρίσματα και διάφορα ζικ-ζακ, αποτέλεσμα χιλιάδων φυσικών, κοινωνικών, ιστορικών παραγόντων που παίζουν κι αυτοί το ρόλο τους.
Η δημοσίευση του βιβλίου του Δαρβίνου προκάλεσε επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο γινόταν μέχρι τότε αντιληπτή η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους στον χώρο των φυσικών επιστημών. Ουσιαστικά νομιμοποίησε την ιδέα που υπήρχε αρκετά χρόνια πριν τη δημοσίευση του, ότι οι άνθρωποι έχουν πολλά κοινά με ορισμένους ανθρωποειδείς πιθήκους.
Στα 1856, τρία χρονιά πριν τη δημοσίευση της Καταγωγής των ειδών, έχουμε την ανακάλυψη του ανθρώπου του Νεάντερταλ. Το Νεάντερταλ είναι μια μικρή κοιλάδα που βρίσκεται ανατολικά του Ντίσελντορφ της Γερμανίας. Το 1856 μερικοί εργάτες βρήκαν μέσα στη σπηλιά Φελιτχόφερ της κοιλάδας ένα απολιθωμένο ανθρώπινο κρανίο και μερικά οστά ανθρώπινου σκελετού, που τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους δεν έμοιαζαν με τα χαρακτηριστικά καμιάς σύγχρονης ανθρώπινης φυλής. Όταν αργότερα παρόμοιοι σκελετοί βρέθηκαν σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, αποδείχτηκε πως οι σκελετοί αυτοί ανήκαν σε μία ιδιαίτερη ομάδα ανθρώπων, διαφορετική από την ομάδα του "hοmο sapiens" (σοφού ανθρώπου), στην οποία ανήκουν οι σύγχρονοι άνθρωποι. Ο άνθρωπος αυτός, επειδή τα οστά του σκελετού του ήταν χοντρά, ονομάστηκε και "hοmο primigenus" (πρωτογενής άνθρωπος). Σήμερα η ονομασία "Νεάντερταλ" γενικεύτηκε και αναφέρεται σ` όλους τους πρωτόγονους ανθρώπους που εμφανίστηκαν στη Γη πριν από εκατό μέχρι διακόσιες χιλιάδες χρόνια[4]. Πρόγονος του ανθρώπου του Νεάντερταλ είναι ο Αυστραλοπίθηκος. Πρόκειται για ανθρωποειδή πίθηκο, του οποίου οστά βρέθηκαν στη νότια και την ανατολική Αφρική. Το κρανίο του δε διαφέρει από των πιθήκων, τα σαγόνια με τις οδοντοστοιχίες τους όμως παρουσιάζουν ορισμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά.
Σήμερα ο κλάδος της Παλαιοντολογίας αναφέρει ότι τα πρώτα ανθρωποειδή, που ονομάστηκαν Ardipithecus, εμφανίστηκαν πριν από περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια στην Αφρική, ενώ μεταξύ αυτών και του σημερινού τύπου ανθρώπου, του Homo sapiens, μεσολαβούν άλλα είκοσι δύο είδη ανθρωποειδών. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω: Australopithecus africanus, Paranthropus aethiopicus Homo habilis, Homo erectus, Homo floresiensis[5].
Φυσική Επιλογή
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η θεωρία της φυσικής επιλογής είναι ένα από τα δύο βασικά συστατικά μέρη της Καταγωγής των Ειδών του Δαρβίνου. Πρόκειται για τη διαδικασία εξέλιξης των ειδών μέσω της οποίας οι οργανισμοί που είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον αφήνουν περισσότερους απογόνους από εκείνους που είναι λιγότερο προσαρμοσμένοι, οι οποίοι σταδιακά εκλείπουν. Στηρίζεται στην παρατήρηση πως ορισμένες διαφορές μεταξύ των ατόμων σε έναν πληθυσμό είναι κληρονομήσιμες από γενιά σε γενιά[6]. Αν λοιπόν ένα κληρονομήσιμο γνώρισμα προσφέρει πλεονέκτημα προσαρμογής σε συγκεκριμένες συνθήκες στο φορέα του, αυτός αφήνει περισσότερους απογόνους. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί το άτομο αυτό επιβιώνει περισσότερο, είτε γιατί επιλέγεται περισσότερο από τα άτομα του άλλου φύλου, σε σύγκριση με όσους δεν το φέρουν. Σαν αποτέλεσμα, όμως, έχουμε τη μεταβίβαση του συγκεκριμένου γνωρίσματος με αυξημένη συχνότητα στα άτομα της επόμενης γενιάς. Με τον τρόπο αυτό συσσωρεύονται από γενιά σε γενιά τα ευνοϊκά για την επιβίωση γνωρίσματα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει βαθμιαία στη δημιουργία ενός νέου είδους. Με τη διαδικασία αυτή, έχει επιτευχθεί η εξέλιξη των σύνθετων οργανισμών από απλούστερους. Η θεωρία της φυσικής επιλογής δεν απέδειξε απλώς την ύπαρξη της εξέλιξης, αλλά εξήγησε και το πώς έχει συμβεί η διαδικασία της εξέλιξης.
Αγώνας για την Επιβίωση
Σύμφωνα με τον Δαρβίνο, η αλληλεπίδραση των οργανισμών με το γύρω περιβάλλον εκφράζεται στον αγώνα τους για την επιβίωση. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην ανεπάρκεια των ζωτικών πόρων, όπως τροφή, φως, ζωτικός χώρος, στέγη, για τα άτομα ενός δεδομένου είδους. Στον αγώνα των ατόμων για την επιβίωση, εκείνα που αποδεικνύονται λιγότερο προσαρμοσμένα στις εκάστοτε δεδομένες συνθήκες του περιβάλλοντος, κινδυνεύουν να υποστούν μείωση της γονιμότητας ή και να πεθάνουν. Όσο στενότερη σχέση έχουν οι οργανισμοί που ζουν σε μια περιοχή, τόσο οξύτερος είναι ο μεταξύ τους ανταγωνισμός και τόσο μεγαλύτερος ο αριθμός αυτών που στο τέλος πεθαίνουν. Επιβιώνουν τα άτομα που μπορούν να τρώνε και διαφορετική τροφή, να αναπτύσσουν και διαφορετικούς τρόπους άμυνας και γενικά επιβίωσης. Με άλλα λόγια, τα άτομα που μπορούν και αποκτούν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ως αποτέλεσμα, σε μια σειρά γενεών προκύπτει μια διαφοροποίηση των χαρακτηριστικών, που τελικά οδηγεί στη διάσπαση του αρχικού είδους σε ποικιλίες. Οι παραλλαγές που δεν ανταποκρίνονται στις συνθήκες του περιβάλλοντος δεν διατηρούνται. Οι διασταυρώσεις που πραγματοποιούνται κατά τη διαδικασία της φυσικής επιλογής, οδηγούν στη βαθμιαία εξάπλωση των νέων προσαρμογών σε όλα τα άτομα που αποτελούν ένα σύνολο κάποιου δεδομένου είδους. Η βαθμιαία αλλαγή στη δομή των οργανισμών που ανταποκρίνονται στους δεδομένους παράγοντες του εξωτερικού περιβάλλοντος οδηγούν στον σχηματισμό νέων ειδών[7].
____________________________
