Δημοσιεύουμε μετάφραση άρθρου του συντρόφου Μοράντ Σιρίν, από την «Ιρανική Επαναστατική Μαρξιστική Τάση» που συμμετέχει στο Internationalist Standpoint, όπως και το «Ξ» και γράφτηκε για το περιοδικό «Μεταρρύθμιση και Επανάσταση», που εκδίδεται από την ομώνυμη ομάδα που δρα στους κόλπους των Δημοκρατικών Σοσιαλιστών της Αμερικής (DSA). Το αρχικό άρθρο μπορεί να βρεθεί εδώ.
Ο θάνατος της Μάσα Αμίνι στις 16 Σεπτεμβρίου, μετά τον ξυλοδαρμό της από την «αστυνομία ηθών» της Τεχεράνης τρεις ημέρες νωρίτερα, πυροδότησε ένα από τα πιο σημαντικά και με διάρκεια κινήματα διαμαρτυρίας στην ιστορία του ιρανικού καθεστώτος.
Παρά τους δύο μήνες διαρκούς καταστολής, με περισσότερους από 330 θανάτους και πολλές χιλιάδες συλλήψεις, οι ιρανικές μάζες εξακολουθούν να κινητοποιούνται σε όλη τη χώρα. Υπάρχουν καθημερινές συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής του καπιταλιστικού κράτους, κυρίως στις μεγαλύτερες πόλεις και στις περιοχές όπου κυριαρχούν οι εθνικές μειονότητες – ιδιαίτερα οι Κούρδοι, οι Βελούχοι και οι Άραβες. Και καθώς κάθε θάνατος τιμάται μετά από σαράντα ημέρες, το καθεστώς επιτίθεται στους πενθούντες, προσπαθώντας να επιβεβαιώσει την εξουσία του. Αλλά συναντά σθεναρή αντίσταση.
Ένα καθεστώς που βασίζεται στην καταπίεση και την εκμετάλλευση
Η κρατική δολοφονία της Μάσα ήρθε μετά από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες σκληρής καταστολής κατά των εργαζομένων, των γυναικών, των εθνικών μειονοτήτων, των φοιτητών και της νεολαίας, των συγγραφέων και των καλλιτεχνών, των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων κοκ. Η άρνηση των πιο βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού μέσω των πιο βίαιων μορφών καταπίεσης είναι το θεμέλιο αυτού του καθεστώτος.
Το καλοκαίρι του 1981, η ισλαμική αντεπανάσταση εξαπέλυσε μια βίαιη και ανελέητη εκστρατεία. Συνέτριψε τα ανεξάρτητα και ριζοσπαστικά μαζικά κινήματα στο Ιράν: τις εργοστασιακές επιτροπές των εργατών (shora), το γυναικείο κίνημα, τους φοιτητές, τις εθνικές μειονότητες κοκ. Μόλις ανήλθε στην εξουσία, το καθεστώς αυτό εκμεταλλεύτηκε και καταπίεσε τους εργαζόμενους περισσότερο και από τη δικτατορία του Σάχη: τα επίπεδα εκμετάλλευσης των εργαζομένων έφτασαν να είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο.
Εκτός από τη μακροχρόνια δεινή οικονομική κατάσταση, την τυραννία, τη διαφθορά και τις κυρώσεις, ο ανίκανος και ανάλγητος χειρισμός της πανδημίας του κορονοϊού οδήγησε σε ακόμη πιο έντονες κοινωνικές ανισότητες. Οι συνθήκες αυτές οδήγησαν σε εκατοντάδες αγώνες και διαμαρτυρίες από εκπαιδευτικούς, συνταξιούχους, εργάτες χαλυβουργίας, εργαζόμενους στο πετρέλαιο, ιατρικό προσωπικό κοκ.
Το Ιράν ήταν μια πυριτιδαποθήκη έτοιμη να εκραγεί από μια σπίθα.
Το παιχνίδι των ευθυνών, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός, η «αλλαγή καθεστώτος» και η δεξιά αντιπολίτευση
Το καθεστώς κατηγορούσε όλους τους άλλους εκτός από το ίδιο για την κατάσταση στο Ιράν. Είπε ότι οι κουρδικές οργανώσεις που εδρεύουν στο ιρακινό Κουρδιστάν υποκινούν τις πρόσφατες διαμαρτυρίες στις κουρδικές επαρχίες του Ιράν. Ως εκ τούτου, επιτέθηκε στις βάσεις τους, προκαλώντας πολλούς θανάτους και τραυματισμούς.
Ιστορικά πάντως, η προπαγάνδα του καθεστώτος υποστήριζε πάντα ότι ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός προσπαθεί να το ανατρέψει υπέρ μιας πιο φιλοδυτικής κυβέρνησης. Έτσι οποιεσδήποτε διαμαρτυρίες από εργαζόμενους, γυναίκες, εθνικές μειονότητες κοκ., λέγεται ότι απειλούν την «εθνική ασφάλεια» και αντιμετωπίζονται πολύ σκληρά.
Αλλά παρόλο που ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός έχει τις διαφορές του (και μερικές φορές ακόμη και συγκρούσεις) με αυτό το καθεστώς, γνωρίζει ότι αυτή η μοναδική μορφή καπιταλιστικής δικτατορίας συγκρατεί τα κοινωνικά κινήματα με πολύ σκληρή καταστολή – εμποδίζοντας έτσι τους εργάτες, τις γυναίκες, τις εθνικές μειονότητες και τη νεολαία να διεκδικήσουν ακόμη και τα πιο βασικά τους δικαιώματα. Ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ έχει πλήρη επίγνωση ότι τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες αυτό το καθεστώς υπήρξε ο καλύτερος εγγυητής των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στο Ιράν και μια σημαντική βάση για την αντεργατική αντίδραση σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Αυτόν τον ρόλο θα συνεχίσει να παίζει το καθεστώς μέχρι να ανατραπεί με μια εργατική επανάσταση.
Τα ΜΜΕ του κατεστημένου και οι πολιτικοί του στις ΗΠΑ και σε άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες ισχυρίζονται ότι υποστηρίζουν το μαζικό κίνημα, ιδιαίτερα σε σχέση με τη διεκδίκηση των βασικών δικαιωμάτων των γυναικών. Αλλά το μόνο που κάνουν είναι να ενισχύουν τα πιο δεξιά στοιχεία της αντιπολίτευσης, κυρίως τους Μοναρχικούς. Η δεξιά αντιπολίτευση –και οι διάφοροι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί που εκπέμπουν στο Ιράν– χρησιμοποιούνται για να ασκήσουν πίεση στο καθεστώς και να του αποσπάσουν περαιτέρω παραχωρήσεις. Αυτό αποτελεί μέρος της μακροπρόθεσμης πολιτικής των ιμπεριαλιστών να διατηρήσουν άθικτη αυτή την πιο αντιδραστική μορφή καπιταλιστικής δικτατορίας – η οποία εξασφαλίζει τη σταθερότητα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης στο Ιράν.
Οι ιμπεριαλιστές δεν έχουν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στο καθεστώς. Προς το παρόν, η «αλλαγή καθεστώτος» δεν υπάρχει στην ατζέντα τους.
Τι φοβάται πραγματικά το καθεστώς: Απεργίες και εξεγέρσεις των εργαζομένων
Μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια οι μαζικές διαμαρτυρίες περιελάμβαναν: Δεκέμβριος 2017-Ιανουάριος 2018 (οικονομικές δυσκολίες), Νοέμβριος 2019-Ιούλιος 2020 (τιμές καυσίμων), καλοκαίρι 2021 (ελλείψεις νερού και ηλεκτρικού ρεύματος) και Μάιος 2022 (τιμές τροφίμων). Υπήρξε επίσης ένα κύμα αφαίρεσης της μαντίλας από μεμονωμένες γυναίκες που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2017.
Ο θάνατος της Μάσα (μιας νεαρής Κούρδισσας από την πόλη Σαγκέζ) έβγαλε πολλές χιλιάδες γυναίκες στους δρόμους – και όχι μόνο νέες. Υπήρξε επίσης ευρεία συμμετοχή από τη νεολαία και άλλους ανθρώπους που έχουν βαρεθεί να υπομένουν δεκαετίες καθημερινής καταστολής, οικονομικής δυσπραγίας και διαφθοράς. Το κίνημα αυτό αφορά πολλά στρώματα της κοινωνίας σε όλη τη χώρα, κυρίως γυναίκες, νέους, φοιτητές και μαθητές (ιδίως κορίτσια). Οι διαμαρτυρίες ήταν πιο βίαιες σε περιοχές με κυρίως κουρδικούς, μπαλούχικους και αραβικούς πληθυσμούς.
Οι περισσότεροι διαδηλωτές βλέπουν πλέον τη σύνδεση μεταξύ της πολιτικής του καθεστώτος για την καταπίεση των βασικών δικαιωμάτων των γυναικών και του γενικότερου κατασταλτικού χαρακτήρα του, που καταπιέζει κάθε τάξη και στρώμα της κοινωνίας: είτε στους δρόμους, είτε στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο, είτε στα εργοστάσια και στους χώρους εργασίας, και κυρίως, σε κάθε συναλλαγή με το καπιταλιστικό κράτος ή με οποιαδήποτε από τις κατασταλτικές δομές του.
Εργατικοί αγώνες
Αρχικά, οι εργάτες συμμετείχαν μεμονωμένα στο μαζικό κίνημα και άργησαν να ενταχθούν σε αυτό μέσω των απεργιών τους. Μέχρι στιγμής, οι εργαζόμενοι στα ακόλουθα εργοστάσια και επιχειρήσεις έχουν κατέβει σε απεργία: Πετροχημικά Asaluyeh, διυλιστήριο Abadan, Ney Steel, Shadgan Steel, κεντρικό εργαστήριο South Pars, κατασκευή σωλήνων Mahshahr, Kian Tyre (στην περιφέρεια της Τεχεράνης) Haft Tappeh Sugar Cane Complex, Lamerd Aluminium works (στην επαρχία Fars) και οι οδηγοί βυτιοφόρων στην πετρελαϊκή και πετροχημική βιομηχανία (αν και με το διαδίκτυο είτε να έχει κλείσει είτε να έχει επιβραδυνθεί σε πολλά μέρη του Ιράν είναι βέβαιο ότι έχουν υπάρξει περισσότερες ομάδες εργαζομένων σε απεργία, χωρίς να έχουν γίνει ευρέως γνωστές).
Από τότε που εγκαθιδρύθηκε αυτό το καθεστώς το 1981, η κύρια αντίσταση εναντίον του προέρχεται πάντα από την εργατική τάξη. Το προλεταριάτο ήταν η μόνη τάξη που πάλεψε με συνέπεια ενάντια στην άρχουσα τάξη και το κράτος της, ακόμα και κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ. Παρά την κλιμακούμενη καταστολή, τα τελευταία πέντε χρόνια παρατηρήθηκε μια άνοδος του ιρανικού εργατικού κινήματος, με πολλούς ριζοσπαστικούς αγώνες. Μόνο τον τελευταίο περίπου χρόνο υπήρξαν εκατοντάδες απεργίες στη χαλυβουργία, τους σιδηροδρόμους και τα φορτηγά, τα πετροχημικά, τους δασκάλους κ.α.
Από τους πολλούς μεγάλους και ηρωικούς αγώνες, οι απεργίες των εργατών της εταιρείας ζαχαροκάλαμου Haft Tappeh ήταν οι πιο σημαντικές. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια οι 2.900 εργαζόμενοί της έχουν απεργήσει πολλές φορές, ζητώντας σταθερά την ανάκληση της ιδιωτικοποίησης. Μέσα από αυτόν τον αγώνα τα αιτήματά τους εξελίχθηκαν και συμπεριέλαβαν την εποπτεία των εργαζομένων (δηλαδή τον έλεγχο) και τα εργατικά συμβούλια. Στις 8 Νοεμβρίου του 2018 ο Esmail Bakhshi, εκπρόσωπος των εργαζομένων, δήλωσε ότι οι εργαζόμενοι έχουν δύο επιλογές:
«Η μία είναι η Haft Tappeh να διοικείται εξ ολοκλήρου από τους εργαζόμενους. Θα σχηματίσουμε μια επιτροπή και θα διοικήσουμε το Haft Tappeh με συμβουλευτικό τρόπο. Μην ανησυχείτε. Έχουμε όλες τις ειδικότητες. Ποιος άλλος έχει διαχειριστεί το Haft Tappeh μέχρι σήμερα; Έχετε εμπιστοσύνη. Έχετε πίστη στον εαυτό σας. Μπορούμε να διαχειριστούμε το Haft Tappeh μόνοι μας».
Η δεύτερη επιλογή ήταν να αναλάβει το κράτος:
«… αλλά το κράτος πρέπει να κάνει [όλα] … τα πράγματα υπό την εποπτεία του εργατικού συμβουλίου και υπό τη γενική εποπτεία των εργαζομένων».
Δυστυχώς, ο Esmail Bakhshi τελικά απολύθηκε. Ωστόσο, οι ριζοσπαστικές απεργίες του Haft Tappeh έκαναν για άλλη μια φορά τον εργατικό έλεγχο και τα εργατικά συμβούλια ένα πραγματικό και ζωντανό αίτημα του σημερινού εργατικού κινήματος – σε όλη τη χώρα, αλλά ιδιαίτερα στην επαρχία Κουζεστάν. Τα αιτήματα αυτά προέκυψαν από την πικρή εμπειρία των τελευταίων ετών.
Η εκρηκτική κατάσταση στην εργατική τάξη του Ιράν είναι τέτοια που ακόμα και όταν ένας αγώνας ξεκινά με ένα πολύ βασικό αίτημα όπως οι απλήρωτοι μισθοί, η δυναμική φύση των απεργιών και των διαδηλώσεων θέτει τελικά πολλά θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τα προβλήματα που επηρεάζουν την ιρανική κοινωνία και τον καπιταλισμό γενικότερα.
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο το ιρανικό καθεστώς μπορεί να κρατήσει υπό έλεγχο αυτούς τους ριζοσπαστικούς εργατικούς αγώνες είναι μέσω μαζικής καταστολής, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης πολλών ακτιβιστών, του μαστιγώματος των εργατών κοκ. Τον Σεπτέμβριο του 2015, σκότωσε ακόμη και τον Σαχρόκ Ζαμανί, έναν γνωστό αριστερό εργάτη-ακτιβιστή, στη φυλακή.
Οι προοπτικές της εξέγερσης και το ζήτημα της ηγεσίας της εργατικής τάξης
Το επίπεδο συντονισμού και ηγεσίας στις πρόσφατες διαδηλώσεις, αν και περιορισμένο, είναι αρκετό για τη συνέχισή τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν κατατροπώσει ακόμη και τα ΜΑΤ, τους Pasdaran (σημ: Φρουροί της Επανάστασης) και τους τραμπούκους των Basiji (παραστρατιωτικό εθελοντικό σώμα). Αλλά αυτές οι δράσεις της νεολαίας, παρά το τεράστιο θάρρος που συνεπάγονται, δυστυχώς, δεν μπορούν από μόνες τους να κάνουν την αποφασιστική τομή που είναι απαραίτητη για να ρίξουν το καθεστώς και να αποδυναμώσουν σοβαρά την κρατική εξουσία της άρχουσας τάξης στο Ιράν. Μόνο η εργατική τάξη, οργανωμένη ως τάξη, μπορεί να το κάνει αυτό.
Η έκβαση αυτής της εξέγερσης, όπως και όλων των προηγούμενων, εξαρτάται επομένως από το πώς η εργατική τάξη ενεργεί ως τέτοια. Αν οι εργαζόμενοι συμμετέχουν ως άτομα και όχι ως οργανωμένη δύναμη με τα δικά τους συνθήματα, τη δική τους προοπτική και οργανωτική πρωτοβουλία, τότε ολόκληρο το κίνημα θα ηττηθεί.
Οι εργάτες πρέπει να παρέμβουν ως τάξη για τη δική τους νίκη και να προβάλλουν μια επαναστατική ηγεσία για όλες τις άλλες εκμεταλλευόμενες τάξεις και τα καταπιεσμένα στρώματα. Υπάρχουν μόνο δύο δυνατές εναλλακτικές ταξικές ηγεσίες: εργατική ή καπιταλιστική.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν ήταν οι κινητοποιήσεις στους δρόμους –παρόλο που αφορούσαν το ένα τέταρτο του πληθυσμού– που ανέτρεψαν τον Σάχη το 1979. Ήταν η γενική απεργία, ιδιαίτερα η απεργία των εργαζόμενων στην πετρελαιοβιομηχανία που έθεσε πολλά πολιτικά αιτήματα, που αποτελείωσε τη δεύτερη ισχυρότερη βάση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή.
Επομένως, αυτό που χρειάζεται είναι μια γενική απεργία που θα συνδέει τις απεργίες και τους αγώνες των εργαζομένων σε όλες τις μεγάλες βιομηχανίες μαζί με τις μαζικές διαμαρτυρίες των γυναικών, της νεολαίας και των εθνικών μειονοτήτων. Ειδικότερα, οι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες πετρελαίου, φυσικού αερίου και πετροχημικών –η σανίδα σωτηρίας του καθεστώτος– θα πρέπει να απεργήσουν.
Υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια μεταξύ των εργαζομένων για την καταστολή και την οικονομική κρίση, αλλά δεν υπάρχει ακόμα η απαραίτητη αυτοπεποίθηση και επαναστατική προοπτική για να παρέμβουν όλοι μαζί και να αλλάξουν τον συσχετισμό των ταξικών δυνάμεων.
Το επόμενο βήμα
Η επαναφορά στην ατζέντα ζητημάτων όπως ο εργατικός έλεγχος και τα εργατικά συμβούλια είναι πολύ σημαντικά από μόνα τους. Έχει καταβληθεί ένα πολύ βαρύ τίμημα γι’ αυτά. Αλλά μόνο ένα κόμμα της εργατικής πρωτοπορίας μπορεί να τα διατηρήσει μακροπρόθεσμα.
Ένα λενινιστικό κόμμα είναι ο κύριος εγγυητής της διατήρησης των κατακτήσεων του παρελθόντος (τόσο των πρόσφατων αγώνων στο Ιράν όσο και των ιστορικών από όλο τον κόσμο) και της σύνδεσης αυτών των διδαγμάτων και θεωριών με νέους αγώνες σε κάθε κλάδο, σε όλες τις επαρχίες και της κινητοποίησης όλων των τάξεων και στρωμάτων που θέλουν να ανατρέψουν τον καπιταλισμό.
Αυτός ήταν ο κύριος παράγοντας που έλειπε και οδήγησε στην ήττα της επανάστασης του 1979. Αυτό είναι που χρειάζεται για τη νίκη της επόμενης επανάστασης.
Η πρωτοπορία –δηλαδή οι ηγέτες των απεργιών και τα πιο μαχητικά και συνειδητά στοιχεία– της εργατικής τάξης κρατάει το κλειδί για το τι θα συμβεί στη συνέχεια. Χρειαζόμαστε περισσότερες εργατικές οργανώσεις να πάρουν την ίδια θέση με τους «Πρωτοπόρους Σοσιαλιστές Εργάτες» του Κουζεστάν και να αρχίσουν να οργανώνονται μέσω των μυστικών τους πυρήνων για να κάνουν τη γενική απεργία πραγματικότητα.
Καλούμε τους εργαζόμενους που πρωτοστάτησαν στην οργάνωση απεργιών τα τελευταία χρόνια να συντονίσουν τους αγώνες τους στην κατεύθυνση μιας γενικής απεργίας. Με αυτόν τον τρόπο οι εργάτες μπορούν να ενωθούν και να κερδίσουν σημαντικές νίκες στην ταξική πάλη, να ηγηθούν όλων των άλλων εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων στρωμάτων, καθώς και να θέσουν το ζήτημα της εργατικής εξουσίας. Οι απεργίες των εργαζομένων και οι μαζικές διαμαρτυρίες πρέπει να συντονιστούν υπό την ηγεσία της ίδιας της εργατικής τάξης για να νικήσουν – αν παραμείνουν απομονωμένες τότε δεν θα μπορέσουν να αποφύγουν την ήττα.
Η επαναστατική ηγεσία της εργατικής τάξης είναι, και θα είναι πάντα, ο αποφασιστικός παράγοντας σε κάθε μαζικό κίνημα στο Ιράν. Αν δεν υπάρχει, τότε παρ’ όλο τον ηρωισμό και την αυτοθυσία των γυναικών, της νεολαίας και των εθνικών μειονοτήτων –και όσων εργατών θα συμπαραταχθούν μεμονωμένα μαζί τους– το κίνημα δεν θα πετύχει.
