Του Χάρη Σαββίδη
Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) αποφάσισε στα τέλη Οκτώβρη να διακόψει το πρόγραμμα εκτύπωσης δολαρίων, υποστηρίζοντας ότι πέτυχε το στόχο του. Η ανεργία έχει υποχωρήσει κάτω από το 6% και ο ρυθμός ανάπτυξης κατά τους τελευταίους 6 μήνες είναι ο ταχύτερος μετά το 2003. Η αμερικανική οικονομία δείχνει να εξέρχεται από την βαθιά κρίση που ξεκίνησε το 2008…
Όμως στα exit polls που έγιναν λίγες ημέρες αργότερα, στις εκλογές για το Κογκρέσο, σχεδόν 6 στους 10 Αμερικανούς απάντησαν ότι η κατάσταση στην οικονομία είναι προβληματική ή χειροτερεύει, ενώ 2 στους 3 υποστήριξαν ότι η χώρα βρίσκεται σε λάθος πορεία.
Πρόκειται για το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με μόνη χειρότερη επίδοση εκείνη στις εκλογές το φθινόπωρο του 2008. Τότε που η διάθεση των Αμερικανών για αλλαγή οδήγησε στον Λευκό Οίκο τον πρώτο Αφροαμερικανό Πρόεδρο.
Μαζική δυσαρέσκεια
Στις φετινές εκλογές η ίδια διάθεση απέφερε στους Ρεπουμπλικάνους τον έλεγχο της Γερουσίας μετά από 8 χρόνια και τη μεγαλύτερη πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων μεταπολεμικά. Οι ψηφοφόροι εξέφρασαν την αποδοκιμασία τους στον Πρόεδρο Ομπάμα και τους Δημοκρατικούς, χωρίς αυτό καθόλου να σημαίνει ότι είναι ενθουσιασμένοι με τους Ρεπουμπλικάνους.
Στα exit polls το 58% δήλωσε απογοητευμένο ή οργισμένο με τον Λευκό Οίκο και το 59% με την ηγεσία των Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο.
Οι Ρεπουμπλικάνοι όμως κατάφεραν να πείσουν τους ψηφοφόρους τους να πάνε στις κάλπες για να διώξουν τους Δημοκρατικούς από τη Γερουσία ενώ οι ψηφοφόροι των Δημοκρατικών στην πλειοψηφία τους έμειναν σπίτι. Η αποχή τους οδήγησε στη νίκη των Ρεπουμπλικάνων.
Ακούγεται παράδοξο που οι ψηφοφόροι εμφανίζονται τόσο απογοητευμένοι με την οικονομική κατάσταση και την πορεία της χώρας, ενώ φαινομενικά η ανάκαμψη προχωρά. Μια προσεκτικότερη ματιά, όμως, αποκαλύπτει την αιτία της δυσαρέσκειας.
Το «αμερικάνικο όνειρο» τελείωσε
Το μέσο εισόδημα σήμερα μόλις που ξεπερνά τα 54.000 δολάρια, από 56.645 δολ. πριν την κρίση. Η κατάσταση δηλαδή παραμένει χειρότερη για το μέσο νοικοκυριό. Το σημαντικότερο, για μια χώρα που βασίστηκε στο «αμερικάνικο όνειρο», είναι ότι πάνω από τους μισούς Αμερικανούς δηλώνουν ότι η κατάσταση θα είναι χειρότερη για την επόμενη γενιά.
Η ειρωνεία βέβαια είναι ότι οι εκλογές ανέδειξαν νικητές τους φανατικότερους υποστηρικτές των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, που προκάλεσαν την κρίση στις ΗΠΑ και παγκόσμια.
Στις πολιτικές αυτές οφείλεται η απότομη αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων και η συμπίεση του εισοδήματος των εργαζομένων, που αναγκάζονται να ξοδεύουν όλο και λιγότερα, μειώνοντας την κατανάλωση στην οικονομία ενώ οι επενδύσεις και άρα η παραγωγή διαρκώς αυξάνονται.
Η εκτύπωση χρήματος δεν λύνει το πρόβλημα
Αυτή είναι η βασική αιτία της κρίσης και η εκτύπωση χρήματος όχι μόνο δεν την αντιμετωπίζει αλλά αντιθέτως την επιδεινώνει. Με τα δολάρια που τυπώνει η κεντρική τράπεζα κατάφερε πρωτίστως να προκαλέσει ένα πρωτοφανές ράλι στα χρηματιστήρια, αυξάνοντας τον πλούτο των εξαιρετικά πλουσίων και των εταιρειών.
Ενδεικτικό είναι ότι στην Ιαπωνία, όπου πρόσφατα η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ένα νέο γύρο εκτύπωσης χρήματος, μέσα σε λίγες ημέρες η περιουσία των 4 πλουσιότερων ανθρώπων αυξήθηκε κατά 3 δισ. $!!
Με το χρέος των ΗΠΑ να έχει εκτοξευτεί στα ύψη από την αρχή της κρίσης (τόσο ώστε ο οίκος Standard & Poor’s να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα του αμερικανικού Δημοσίου!) τα περιθώρια δημοσιονομικής στήριξης της οικονομίας είναι ελάχιστα.
Δεδομένης δε της επικράτησης των Ρεπουμπλικάνων στις πρόσφατες εκλογές, οποιαδήποτε αύξηση των δημοσίων δαπανών πλην των στρατιωτικών θα πρέπει μάλλον να αποκλειστεί. Καθώς και η νομισματική πολιτική έφτασε στα όριά της (η Fed αναγκάστηκε να διακόψει την εκτύπωση χρήματος) πλέον δεν απομένουν τρόποι παρέμβασης. Στις ΗΠΑ θα πρέπει είτε να… προσεύχονται ότι ξαφνικά θα αρχίσει να αυξάνεται η κατανάλωση είτε να αλλάξουν οικονομική πολιτική. Το πρόβλημα είναι ότι μετά την απογοήτευση από τον Πρόεδρο Ομπάμα, δεδομένου του ελέγχου που ασκούν τα ΜΜΕ αλλά και συνολικά του τρόπου που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα, πολλοί Αμερικανοί θεωρούν πιο ρεαλιστική λύση την πρώτη από τη δεύτερη!
Οι νικητές σε αδιέξοδο
Το πολιτικό σύστημα στις ΗΠΑ αδυνατεί να αντιδράσει, καθώς οι θεσμοί του είναι καθηλωμένοι στην υπηρεσία των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου, που για να καλύψουν την ακόρεστη δίψα τους για κέρδη «καταπίνουν» το σύνολο της οικονομίας. Κυβέρνηση και κεντρική τράπεζα αναλαμβάνουν δράση μόνο όταν θίγονται αυτά τα συμφέροντα (χρεοκοπία μεγάλων τραπεζών, κραχ στη Wall Street κλπ) και προκειμένου να τα υπερασπιστούν αρνούνται, ή «αδυνατούν» να προωθήσουν πολιτικές σε βάρος αυτών των συμφερόντων, ακόμα και αν αποτελούν τη μόνη διέξοδο από την οικονομική κρίση.
Το αποτέλεσμα βέβαια είναι η οικονομική κρίση να μετατρέπεται σε πολιτική. Οι νικητές του Ψυχρού Πολέμου, αφού κατάφεραν να ανατρέψουν κατακτήσεις δεκαετιών και τις ισορροπίες πάνω στις οποίες στηρίχτηκε το κοινωνικό κράτος και η ανάπτυξη των δημοκρατικών θεσμών, βρίσκονται πλέον σε αδιέξοδο.
