Διασκευή άρθρου του Νάιτζελ Σμιθ
Η άνοδος ακροδεξιών, ακόμη και νεοφασιστικών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου, είναι κομμάτι της πολιτικής πραγματικότητας τα τελευταία χρόνια. Σε πολλές χώρες, η ακροδεξιά σε διάφορες εκφάνσεις της δεν είναι πλέον ένα περιθωριακό φαινόμενο, αλλά βρίσκεται ακόμη και στην κυβέρνηση σε χώρες όπως η Αργεντινή, η Ιταλία, η Ουγγαρία, ή η Ολλανδία. Ο Τραμπ φαίνεται πιθανό να είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, ενώ σε 15 από τις 27 χώρες της ΕΕ η ακροδεξιά έχει διψήφια ποσοστά, σε πολλές από αυτές πάνω από 20%. Στις επόμενες ευρωεκλογές, σύμφωνα με όλες τις μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις, τα ακροδεξιά κόμματα μπορούν να κερδίσουν ως και το 25% των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται να μην ακολουθεί αυτή την τάση. Ορισμένα από τα στοιχεία σε έρευνες του τελευταίου διαστήματος σχετικά με τον ρατσισμό και άλλες μορφές προκατάληψης, έχουν κάποια σημαντικά θετικά στοιχεία.
Τι δείχνουν οι έρευνες
Πρόσφατη έρευνα της δημοσκοπικής εταιρείας Ipsos αποκαλύπτει ότι η βρετανική κοινωνία έχει γίνει σαφώς πιο ανοιχτόμυαλη απέναντι στις διαφορετικές εθνικότητες σε σχέση με τα μέσα της δεκαετίας του 2000.
Για παράδειγμα, το 89% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι θα ήταν «ευτυχής αν το παιδί του παντρευόταν κάποιον από διαφορετική εθνότητα» και το 70% θα συμφωνούσε απόλυτα. Αυτό αποτελεί σημαντική βελτίωση σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2009, όταν το 75% δήλωνε ότι θα ήταν ευτυχής και το 41% ότι θα συμφωνούσε. Η συντριπτική πλειοψηφία (93%) διαφωνούν έντονα με τη δήλωση ότι «για να είσαι πραγματικά Βρετανός πρέπει να είσαι λευκός». Τον Οκτώβριο του 2006, μόλις το 55% διαφωνούσε έντονα. Το ποσοστό που συμφωνεί με τη δήλωση έχει μειωθεί από 10% σε 3% τα τελευταία 14 χρόνια!
Μια άλλη δημοσκόπηση (της Focaldata) με μεγάλο δείγμα ερωτηθέντων προερχόμενο από εθνικές μειονότητες, παρουσιάζει επίσης κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία. Περίπου το 71% του συνόλου των ερωτηθέντων και το 68% των ανθρώπων από εθνικές μειονότητες συμφωνούν ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη φυλετική ισότητα τα τελευταία 25 χρόνια». Όμως το 80% των ανθρώπων που προέρχονται από μειονότητες και το 66% του συνόλου συμφωνούν ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να σημειώσει ακόμη μεγαλύτερη πρόοδο όσον αφορά τη φυλετική ισότητα τα επόμενα 25 χρόνια».
Το 80% των Βρετανών που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες συμφωνούν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι καλύτερο μέρος για να ζήσουν σε σχέση με άλλες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, ή η Γαλλία. Ταυτόχρονα όμως, το 67% των ερωτηθέντων από εθνικές μειονότητες συμφωνεί ότι «οι μαύροι και οι Ασιάτες αντιμετωπίζουν διακρίσεις στην καθημερινή τους ζωή στη Βρετανία σήμερα», ενώ μόνο το 10% διαφωνεί.
Μια άλλη μεγάλη έρευνα για τον ρατσισμό και τις ανισότητες, η Evidence for Equality National Survey (EVENS), που πραγματοποιήθηκε το 2023 από το Kings College του Λονδίνου, αποκαλύπτει την έκταση του ρατσισμού και των φυλετικών διακρίσεων που βιώνουν τα άτομα από ομάδες εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων στη Βρετανία.
Τα βασικά ευρήματά της είναι τα εξής: συνολικά, σχεδόν ένας στους έξι ερωτηθέντες είχε βιώσει σωματική επίθεση με φυλετικά κίνητρα, αλλά πάνω από το ένα τρίτο των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως Τσιγγάνοι, Ταξιδιώτες, Ρομά, ανέφεραν ότι έχουν δεχθεί φυσική επίθεση λόγω της εθνικότητας, της φυλής, του χρώματος ή της θρησκείας τους. Περισσότερο από το ένα τέταρτο είχε υποστεί λεκτική βία ή προσβολή για τους ίδιους λόγους και το 17% ανέφερε ότι υπέστη ζημιές στην προσωπική του περιουσία. Σχεδόν το ένα τρίτο ανέφερε φυλετικές διακρίσεις στην εκπαίδευση και την απασχόληση και σχεδόν το ένα πέμπτο ανέφερε φυλετικές διακρίσεις κατά την αναζήτηση στέγης.
Όλες οι παραπάνω έρευνες περιγράφουν την πραγματική εικόνα. Ο ρατσισμός εξακολουθεί να αποτελεί απειλή και κίνδυνο για τις μειονότητες, αλλά διαφαίνεται μια τάση βελτίωσης των πραγμάτων. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο διανύει μια μακρά περίοδο αβεβαιότητας λόγω του Brexit και της λιτότητας, όταν θα ήταν αναμενόμενο ότι οι φυλετικές εντάσεις να αυξάνονταν και οι ρατσιστικές / ακροδεξιές οργανώσεις να αποκτούσαν μεγαλύτερη απήχηση.
Ακροδεξιά
Είναι πλέον γενικά αποδεκτό, και αυτό ισχύει εδώ και μερικά χρόνια, ότι η ακροδεξιά στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αδύναμη και διχασμένη. Υπάρχουν πολυάριθμες ομάδες σε όλη τη χώρα, αλλά το μεγαλύτερο κομμάτι της δράσης τους περνάει είναι στο διαδίκτυο. Έχουν γίνει πρόσφατες προσπάθειες να οργανωθούν ρατσιστικές επιθέσεις, ιδιαίτερα εναντίον κέντρων για αιτούντες άσυλο, αλλά ήταν γενικά μικρές και ως επί το πλείστον αντιμετωπίστηκαν από αριστερές / αντιρατσιστικές ομάδες. Γενικά η δράση της ακροδεξιάς είναι μειωμένη και περιλαμβάνει περισσότερο μοίρασμα φυλλαδίων και διαδικτυακή προπαγάνδα, παρά βίαιες επιθέσεις.
Οι ρατσιστικές θέσεις της κυβέρνησης των Τόρηδων για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες δεν φαίνεται να πείθουν μαζικά τους Βρετανούς. Οι θεωρίες συνωμοσίας αφθονούν φυσικά, κάποιες ρατσιστικές θέσεις εξακολουθούν να είναι ελκυστικές, αλλά ο αριθμός των νεοφασιστών και των ρατσιστών σε ανοιχτές εκδηλώσεις είναι πολύ μικρός, ενώ συχνά η συζήτηση με κάποιους από αυτούς που βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της σύγχυσης, έχουν θολές, όχι ακόμη καθαρά διαμορφωμένες ρατσιστικές απόψεις, μπορεί να αποδώσει καρπούς.
Ρατσιστικές κυβερνητικές πολιτικές
Η παραπάνω εικόνα της μείωσης των ρατσιστικών συμπεριφορών έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις όλο και πιο ρατσιστικές πολιτικές που εφαρμόζει η συντηρητική κυβέρνηση, καθώς και με τις απόψεις που εκφράζονται σε όλα τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης, όπου κυριαρχεί η δεξιά ρητορική. Στρατιές ολόκληρες υπουργών και άλλων πολιτικών υποστηρίζουν ρατσιστικές απόψεις. Η πολιτική για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο και η προσπάθεια να σταλθούν οι πρόσφυγες από το Ηνωμένο Βασίλειο στη Ρουάντα, η οποία πέρασε από το βρετανικό κοινοβούλιο στις 18/1/2024, είναι ένα κραυγαλέο παράδειγμα που δείχνει καθαρά πόσο βαθιά ρατσιστική είναι η πολιτική της κυβέρνησης.
Η ρατσιστική ρητορική ανθρώπων όπως η Σουέλα Μπρέιβερμαν (η υπουργός Εσωτερικών που είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής) καθώς και η υποστήριξη που δέχεται από τον πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ και άλλους εκπροσώπους του συστήματος, δεν φαίνεται για την ώρα να έχουν πείσει την πλειοψηφία του βρετανικού λαού ότι ο ρατσισμός μπορεί να είναι μια αποδεκτή αντίληψη και συμπεριφορά ανάμεσα σε άλλες. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι που μπορεί να συνεχίζεται για πάντα, ιδιαίτερα καθώς εξακολουθούν να εφαρμόζονται αυτές οι πολιτικές. Γενικά, η ρατσιστική ρητορεία από τα μέσα ενημέρωσης, η εφαρμογή μιας πολιτικής απελάσεων, διακρίσεων, στέρησης δικαιωμάτων, κα, απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες, αργά ή γρήγορα επιδρά στον τρόπο που σκέφτεται και ενεργεί η κοινωνία, με πολύ επικίνδυνα αποτελέσματα.
Ωστόσο το γεγονός ότι σήμερα η κοινωνία επιδεικνύει αντίσταση σε αυτές τις ιδέες, φαίνεται να υιοθετεί μια πιο προοδευτική στάση σε σχέση με το παρελθόν, είναι κάτι που το κίνημα και η Αριστερά οφείλει να αξιοποιήσει προκειμένου να προλάβει την ανάπτυξη αυτών των κινδύνων.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος μπροστά μας. Ο ρατσισμός εξακολουθεί να αποτελεί χαρακτηριστικό των θεσμών του συστήματος καθώς και της καθημερινής εμπειρίας πολλών ανθρώπων. Η πρόοδος που έχει σημειωθεί από τη δεκαετία του 1980 πρέπει να εδραιωθεί και να επεκταθεί. Για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάζεται σκληρή δουλειά στη βάση της κοινωνίας. Αντιθέτώς, δεν βοηθάει η εξοντωτική απαισιοδοξία κομματιών της Αριστεράς και του κινήματος, γιατί το μόνο που έχει να προσφέρει είναι απόγνωση και αποστασιοποίηση από τις πολιτικές μάχες που έχουμε μπροστά μας. Αντίθετα, οφείλουμε να αξιοποιήσουμε τις θετικές εξελίξεις και να τις επεκτείνουμε με μαζικές αντιρατσιστικές εκστρατείες, με ενότητα στη δράση, με κατανόηση των κινδύνων, αλλά και των ευκαιριών που υπάρχουν σήμερα.
________________________
[1] ethnicity.ac.uk: Evidence for Equality National Survey (EVENS)
